Chuyện bí ẩn về thước phim “Ngày Độc lập 2-9-1945”

Trong danh sách các tác phẩm được vinh danh của ông, có tên bộ phim “Ngày Độc lập 2-9-1945” với rất nhiều chuyện bí ẩn.

Kỳ đài, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Mối duyên sau 29 năm

Bộ phim “Ngày Độc lập 2-9-1945” do NSND Phạm Kỳ Nam đạo diễn ra đời năm 1975. Đúng 30 năm sau ngày lễ thiêng liêng diễn ra trên Quảng trường Ba Đình, đánh dấu ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhân dân ta mới lần đầu tiên được tiếp cận một bộ phim tài liệu quý giá ghi lại chân thực diễn biến không khí của ngày đó.

Những thước phim đen trắng làm người xem xúc động với hình ảnh những đoàn người nô nức kéo về Quảng trường Ba Đình, nắm tay vung cao và hát vang bài “Diệt phát xít”, cùng lời tuyên thệ Độc lập của quốc dân vang động quảng trường... 

Ít ai biết rằng, chỉ trước đó một năm, vào năm 1974, trong một chuyến sang Pháp để thực hiện bộ phim tài liệu về cuộc đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo diễn Phạm Kỳ Nam mới được tiếp cận với những thước phim lần đầu tiên. Được biết, NSND Phạm Kỳ Nam có được những thước phim quý giá này rất tình cờ. 

Một buổi sáng mùa đông, khi đang ở Pháp, có một người gọi điện thoại đến phòng ông nói là muốn gặp để chuyển một món quà rất có ích cho công việc của ông. Ông đi tới nơi hẹn, đó là nhà của một Việt kiều tại Paris. Tại đó, ông được trao lại một hộp phim nhỏ được gìn giữ rất công phu và đó chính là 5 phút quý giá về Ngày Độc lập 2-9 thiêng liêng của dân tộc. Khi đạo diễn Phạm Kỳ Nam hỏi người Việt kiều về tác giả của đoạn phim, ông đã nhận được câu trả lời: “Tôi không biết gì hơn vì không phải là người quay. Chỉ biết những đoạn phim đó có ích cho các ông và tôi đã trao tận tay ông, vì tôi rất yêu mến đất nước, nhân dân Việt Nam”. 

Sau khi có được những thước phim tư liệu quý giá này, đạo diễn Phạm Kỳ Nam đã tổ chức biên tập, dựng lại, viết lời bình... để một thời gian ngắn sau, nó đến được với khán giả.

Người quay phim bí mật

Ông Nguyễn Hữu Đang Trưởng ban Tổ chức Ngày lễ Độc lập đã từng cho đạo diễn Phạm Kỳ Nam biết: “Tôi chỉ có thể đoán theo hai khả năng, mà cũng chưa dám nghiêng hẳn về phía nào: Một là hiệu Hương Ký quay, hai là phái đoàn Patty (Mỹ) quay. Hiện chưa có đủ chứng cứ để khẳng định dứt khoát. Chủ hiệu Hương Ký là người được giao nhiệm vụ quay lại buổi lễ nhưng một tuần lễ sau Ngày Độc lập, ông Hương Ký cho biết không quay được vì máy trục trặc. Nhưng chỉ ít ngày sau, quân Tàu Tưởng đưa bọn Vũ Hồng Khanh vào Việt Nam thì Hương Ký liền theo Quốc dân đảng. Tôi đoán có thể ông chủ hiệu Hương Ký không thật lòng, không quay phim, rồi đổ lỗi cho máy, hoặc cũng có khả năng, ông ta cho quay nhưng lại không bàn giao phim cho ban tổ chức. Và gần 30 năm sau, những thước phim có số phận đặc biệt này đã tìm được đường quay lại với đất nước”.

Giả thiết có những thước phim này hoặc là từ hiệu ảnh Hương Ký đã được củng cố thêm từ những cứ liệu khác. Theo Nhà sử học Dương Trung Quốc, trong một số tấm ảnh chúng tôi được ông David Marr- một nhà nghiên cứu sử học Úc gốc Mỹ, cung cấp và theo ông cũng do người Mỹ chụp, có một bức chụp lễ đài nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đang đọc Tuyên ngôn Độc lập. 

Quan sát kỹ có thể thấy, đứng bên phải Cụ có một người cầm ô và đáng chú ý là từ phía bên trái có một người đang quay phim hướng ống kính về phía Cụ Hồ. Góc quay này ứng với đoạn phim quay Người đọc Tuyên ngôn nhìn nghiêng mà chúng ta đã được xem. Quan sát trên ảnh thấy đó không phải là người nước ngoài, điều đó cho thấy, chỉ có thể là người của hiệu ảnh Hương Ký...”.

Trước khi có những thước phim tư liệu màu của các nhà làm phim nước ngoài tặng hay bán bản quyền trong vài năm gần đây, phim tài liệu đen trắng “Ngày Độc lập 2-9-1945” do đạo diễn, NSND Phạm Kỳ Nam sản xuất là tư liệu hết sức quý giá về thời khắc lịch sử trọng đại của dân tộc, khi Hồ Chủ tịch đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Hà Thu/Báo Bắc Giang điện tử