Chính sách phòng, chống mại dâm tại Việt Nam và một số quốc gia

Theo Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Pháp lệnh được ban hành tháng 3/2003 và có hiệu lực từ tháng 7/2003 nhưng phải đến tháng 10/2004, Chính phủ mới ban hành nghị định số 178/2004/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều trong Pháp lệnh phòng chống mại dâm, tức là hơn một năm sau mới có văn bản hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh. Các hoạt động hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh được thực hiện đa dạng dưới nhiều hình thức: Hướng dẫn theo ngành dọc, các hội nghị triển khai hoặc tập huấn hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh, phổ biến tài liệu tuyên truyền về Pháp lệnh.

Bên cạnh đó giáo dục nâng cao nhận thức về trách nhiệm, huy động sự tham gia phòng, chống mại dâm kết hợp với phòng, chống ma tuý được triển khai đến tận cơ sở, tất cả các đối tượng đích (nhà hàng, khách sạn, khu du lịch,…), các tổ dân phố và người dân để giúp tất cả các bên liên quan hiểu rõ, và tham gia thực hiện Pháp lệnh.

Các năm tiếp theo, hàng loạt các văn bản, chính sách ở cấp trung ương và địa phương được ban hành trong 10 năm qua (khoảng 300 văn bản) nhằm hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh. Trong số các văn bản hướng dẫn quan trọng phải kể đến là các chương trình hành động của từng giai đoạn. Các chương trình hành động này giúp định hướng mục tiêu, giải pháp và các hoạt động cụ thể trong lĩnh vực phòng chống mại dâm cũng như phân công thực hiện cho các ban ngành đoàn thể và phân bổ nguồn kinh phí. Có thể nói, kế hoạch hoạt động cụ thể đã giúp hiện thực hoá chủ trương phòng chống mại dâm như Pháp lệnh đề cập.

Quá trình hướng dẫn Pháp lệnh nhận được sự chỉ đạo mạnh mẽ của Chính phủ và có sự phân công nhiệm vụ phù hợp với chức năng của các ngành. Tuy nhiên, một số điều trong hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh mới mang tính nguyên tắc, thiếu điều kiện thực hiện (ví dụ như cung cấp các dịch vụ dạy nghề, hỗ trợ việc làm cho gái mại dâm sau khi hoàn lương…). Việc phát hiện, xử lý yêu cầu cần có bằng chứng và tang vật đôi khi cũng là yếu tố cản trở trong công tác đấu tranh với tội danh mại dâm.

Hệ thống các quy định, nghị định, hướng dẫn đã được ban hành như Nghị định 178/2004/NĐ-CP, Luật xử lý vi phạm hành chính, Luật phòng chống HIV/AIDS… Từ các quy định này có thể thấy pháp luật phòng chống mại dâm đã được quy định tương đối đầy đủ, đồng bộ từ các quy định về nguyên tắc, biện pháp, trách nhiệm của các chủ thể khác nhau trong công tác phòng, chống mại dâm đến các chế tài được tạo ra để xử lý đối với các hành vi vi phạm Pháp lệnh phòng chống mại dâm, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai trên thực tiễn.

Hà Lan là quốc gia đầu tiên và từ rất lâu đã cho phép việc thiết lập các khu phố đèn đỏ để hợp thức hóa nghề mại dâm. Chính phủ Hà Lan bảo đảm cho tất cả gái mại dâm được tiếp cận với các dịch vụ y tế và làm việc trong khuôn khổ và hành lang pháp lý an toàn; biến các khu phố đèn đỏ trở thành nơi hành nghề được coi là an toàn và hợp pháp. Các cô gái mại dâm đều phải có nghĩa vụ đăng ký hành nghề, được cấp chứng chỉ, đeo số, kiểm tra về y tế thường xuyên.

Sau khi hợp pháp hóa, Đức cũng quy định gái mại dâm cần phải đi khám, xét nghiệm về HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục 1 lần/ tháng và Chính phủ sẽ chi trả kinh phí. Tuy nhiên từ khi đưa vào quản lý thì Chính phủ Đức cũng không làm được việc này do không có kinh phí (không thu được từ nguồn thu thuế của hoạt động mại dâm) và nếu thực hiện xét nghiệm như vậy thì hệ thống y tế của Đức cũng sẽ quá tải với gần 5 triệu lượt xét nghiệm tăng thêm mỗi năm.

Về chính sách, chống mại dâm (đấu tranh, triệt phá, truy tố, xét xử), từ năm 1999, Thụy Điển đã không áp dụng việc giam cầm và phạt gái mại dâm mà chỉ phạt người mua dâm. Mô hình của Thụy Điển phản ánh sự nhận thức rằng nên coi gái bán dâm là nạn nhân của tội phạm hơn là hình sự hoá việc bán dâm của họ.

Tại Mỹ thì mại dâm ở đây là bất hợp pháp (trừ bang Nevada), gái mại dâm là người phạm tội và sẽ bị giam giữ cũng như xử phạt khi bị bắt trừ khi được chứng minh là nạn nhân của tệ nạn buôn bán người và bị ép buộc bán dâm. Một số tiểu bang ở Mỹ còn tước quyền công dân và quyền bầu cử của gái mại dâm.

Tại Việt Nam, các hoạt động phòng ngừa, giảm hại cũng đã được đề cập trong Pháp lệnh bao gồm có truyền thông/ tuyên truyền về phòng chống mại dâm, các can thiệp giảm hại và dạy nghề/ vay vốn, hỗ trợ việc làm cho người bán dâm hoàn lương. Ngoài ra còn có các can thiệp khác mang tầm vĩ mô như phát triển kinh tế xã hội, xóa đói, giảm nghèo… từ đó giúp phòng ngừa tệ nạn mại dâm.  Có thể nói, Pháp lệnh phòng chống mại dâm đã quy định tương đối đầy đủ các nội dung liên quan đến hoạt động phòng ngừa, giảm hại. Tuy nhiên hầu như các can thiệp hiện tại được triển khai chỉ tập trung vào giai đoạn người bán dâm đang hành nghề, các hoạt động can thiệp ở giai đoạn trước khi tham gia vào hoạt động mại dâm còn chưa được triển khai, các hoạt động hỗ trợ hoàn lương vẫn còn rất yếu.

Việt Nam coi mại dâm là tệ nạn xã hội và bất hợp pháp, vì vậy trong Pháp lệnh phòng chống mại dâm đã đề cập rất rõ đến các hoạt động đấu tranh, truy quét, triệt phá các tụ điểm mại dâm cũng như đưa những người có liên quan đến hành vi mại dâm ra xét xử.