Cách nào mở rộng diện bao phủ BHXH đối với lao động khu vực phi chính thức?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi phát biểu kết luận hội nghị

Nguyên nhân tốc độ  mở rộng diện bao phủ tăng chậm

Báo cáo kết quả bước đầu thực hiện các giải pháp đồng bộ phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) theo Chỉ thị 34/CT-TTg ngày 26/12/2016 của Thủ tướng Chính phủ, đại diện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết, trên cơ sở đánh giá thực trạng diện bao phủ BHXH ở Việt Nam thời gian vừa qua, Bộ đã chỉ rõ các nguyên nhân dẫn đến tốc độ mở rộng diện bao phủ tăng chậm có thể phân thành các nguyên nhân thuộc về thiết kế chính sách và các nguyên nhân thuộc về tổ chức thực hiện.

Trong đó phải kể đến những nguyên nhân thuộc về chính sách như: Luật Bảo hiểm xã hội chưa bao phủ hết đối tượng có khả năng tham gia BHXH bắt buộc; Trong thời gian dài, chưa có chính sách hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện; Các quy định về điều kiện được hưởng lương hưu khá khắt khe; chính sách BHXH tự nguyện chưa thật hấp dẫn do chỉ thực hiện 2 chế độ là hưu trí và tử tuất; Thiếu sự kết nối và hỗ trợ lẫn nhau giữa các chế độ BHXH. Đồng thời có các nguyên nhân về tổ chức thực hiện: Chưa có hình thức giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH phù hợp cho các địa phương; Tính tuân thủ pháp luật BHXH chưa cao; công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH đã được tăng cường nhưng chưa đáp ứng yêu cầu; dịch vụ và tiếp cận dịch vụ BHXH cho người dân chưa thuận lợi;

Cơ quan BHXH mặc dù đã tích cực đẩy mạnh hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tuy nhiên quá trình này vẫn đang trong lộ trình hoàn thiện, nên còn một số nội dung chưa đáp ứng được nhu cầu, mong muốn của người lao động.

Đồng thời Bộ đã thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế tại 4 cơ quan bảo hiểm xã hội cấp tỉnh, 9 cơ quan bảo hiểm xã hội cấp huyện và 52 đơn vị sử dụng lao động thuộc 4 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Qua thanh tra, đã chỉ ra 47 sai phạm đối với cơ quan bảo hiểm xã hội, 272 sai phạm tại các đơn vị sử dụng lao động; Thanh tra việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội lồng ghép trong các cuộc thanh tra về pháp luật lao động tại 125 đơn vị sử dụng lao động. Qua thanh tra, Chánh Thanh tra Bộ đã ban hành 1.378 kiến nghị yêu cầu các đối tượng thanh tra thực hiện, 24 quyết định xử phạt vi phạm hành chính.

Cần thực hiện đồng bộ các giải pháp

Thảo luận tại hội nghị, một số đại biểu chỉ ra rằng, với 18 triệu việc làm năm 2016, quy mô lao động việc làm phi chính thức ở Việt Nam còn rất lớn và chưa có xu hướng giảm. Người lao động trong khu vực phi chính thức thường không có hợp đồng lao động, không có BHXH, không tham gia công đoàn, không có liên hệ nhiều với các khu vực khác của nền kinh tế và do đó không được sự bảo vệ của pháp luật lao động và an sinh xã hội. Vì vậy, thực hiện BHXH cho mọi người lao động nói chung và bản thân người lao động phi chính thức nói riêng được xem vừa là mục tiêu vừa là giải pháp tích cực góp phần thực hiện công bằng xã hội trong hệ thống các chính sách an sinh xã hội, đảm bảo cho mọi người dân đều được tham gia và hưởng các chế độ BHXH theo quy định của pháp luật.

Nhiều đại biểu nêu rõ, để mở rộng diện bao phủ BHXH, cần tính tới cả các giải pháp về chính sách cũng như cả các giải pháp về cải thiện chất lượng cung cấp dịch vụ và tăng cường công tác tuyên truyền về chính sách BHXH. Triển khai thực hiện tốt các nội dung cải cách, giải pháp trong Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.

Các giải pháp đều hướng tới hai mục tiêu: Phát triển thêm đối tượng mới và duy trì, hạn chế đối tượng đang tham gia rời khỏi hệ thống. Đồng thời, một số đại biểu đề xuất các Bộ, Ngành và BHXH Việt Nam cần: sớm nghiên cứu và cải cách làm tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện; chỉ đạo Ủy ban nhân dân các cấp và các tổ chức chính trị xã hội tích cực phối hợp với Bưu điện Việt Nam tổ chức hội nghị tuyên truyền trên quy mô cả nước, tạo điều kiện cho người dân được dễ dàng tiếp cận chính sách BHXH của Nhà nước; tiếp tục tăng cường công tác truyền thông trên tất cả các phương tiện thông tin đại chúng về ý nghĩa tầm quan trọng của chính sách BHXH tự nguyện trong hệ thống an sinh xã hội của đất nước.

Kết luận hội thảo, thay mặt Thường trực Ủy ban, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp sâu sắc, tâm huyết của các đại biểu tham dự. Phó Chủ nhiệm Ủy ban nêu rõ, để mở rộng diện bao phủ của chính sách bảo hiểm xã hội đối với lao động khu vực phi chính thức cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: nâng cao nhận thức về an sinh xã hội; có sự vào cuộc của cơ quan quản lý và cơ quan truyền thông trong lĩnh vực này; điều chỉnh các chính sách, đảm bảo nguyên tắc đóng- hưởng; cải cách hệ thống quản lý, điều hành của cơ quan BHXH.