Cách mạng tháng Tám trên quê hương Hóc Môn - Bà Điểm - Sài Gòn

Phần đông thanh niên, học sinh ở Hóc Môn đã tham gia vào Mặt trận Việt Minh, người nào việc nấy. Nhỏ thì làm giao liên, phụ nữ tham gia hậu cần, tiếp tế lương thực, thanh niên sẵn sàng tham gia võ trang, làm trinh thám dò la tình hình….

Lực lượng quan trọng này sau trở thành nòng cốt trong phong trào Thanh niên Cứu quốc, nhất tề đứng lên cướp chính quyền khi cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 nổ ra ở Sài Gòn.

Ngay sau khi cuộc Cách mạng Tháng Tám nổ ra ngày 19/8 ở Hà Nội, từ ngày 22, 23/8 trở đi ở Sài Gòn cũng đã sục sôi. Từ chiều 24/8, các cánh quân từ trên Bến Dược, An Nhơn Tây, Củ Chi… đã kéo về quận Hóc Môn tập trung, nghỉ ngơi chuẩn bị biểu tình. Đêm 24 rạng sáng 25/8, đoàn người từ Hóc Môn bắt đầu kéo đi với một rừng cờ, khẩu hiệu “Độc lập hay là chết”…

Ông Hai Hỷ, một trong những thiếu niên tham gia đoàn biểu tình ngày đó nhớ lại: “Tới bót Nguyễn Văn Cự (ngã tư Âu Cơ - Lạc Long Quân bây giờ), đồng chí Năm Quắng thấy cờ vàng sao đỏ, liền trèo lên bót hạ cờ đó xuống, đưa cờ đỏ sao vàng lên.

Bắt đầu có nổ súng, đoàn người vẫn giữ chặt, không ai rời vị trí. Lúc đó tôi vô tới bót thì bị kẹt trong đó không ra đươc. Có lệnh đoàn người phải trở lại để cứu tôi và một số anh em bị bắt, thế là có nổ súng và ông cậu tôi hy sinh tại đó.

Tôi cũng bị bắt, bị còng tay với một vài anh em nữa. Thấy ông cậu tôi bị chết kéo đi, tôi không sợ gì nữa, cứ cố lao lên, bị một thằng Tây cầm súng bắn nhưng chỉ bị thương ngay mặt, tôi ngã xuống. Nằm mãi tới 4 giờ chiều, đồng chí Dương Bạch Mai vào tới bót Nguyễn Văn Cự, thay mặt chính quyền đòi thả chúng tôi ra.

Đoàn biểu tình của Hóc Môn bữa đó hy sinh 5 người. Đám tang của anh em sau đó kéo dài tới 3 ngày, để các đoàn thể tới thăm viếng. Bữa đi chôn 5 đồng chí này, đoàn người từ đầu chỗ Tân Thới Nhì, giáp Xuân Thới Sơn kéo dài tới cuối chợ Hóc Môn bây giờ…”.

Trong Cách mạng Tháng Tám 1945, tại Hóc Môn đã thành lập các đoàn thể cách mạng: Thanh niên Cứu quốc, Phụ nữ Cứu quốc. Ngoài ra còn có hai phong trào Thanh niên Tiền phong, nhưng phần lớn là đi theo Thanh niên Cứu quốc.

Hóc Môn cũng là địa phương đầu tiên của Nam kỳ lúc bấy giờ thành lập lực lượng vũ trang và được chia thành 5 cánh. Hồi đó còn đường xe lửa Hóc Môn - Sài Gòn chạy qua, anh em thiết lập đường dây liên lạc hàng ngày chuyển thông tin tài liệu về Hóc Môn, rồi từ Hóc Môn lại thông báo tình hình về dưới Sài Gòn để lực lượng ta phối hợp với nhau, quyết không cho địch đưa quân về Hóc Môn đàn áp phong trào.

Cuộc nổi dậy của nhân dân Sài Gòn - Gia Định - Chợ Lớn trong những ngày tháng 8 lịch sử đã ghi dấu với thắng lợi ở khắp nơi, chính quyền đã thuộc về nhân dân.

Chiều 26/8, Quận ủy Hóc Môn cử một phái đoàn gồm các đồng chí Lê Văn Phiên, Nguyễn Văn Thức, Lê Phẩm Thinh và một số đồng chí khác vào dinh quận Hóc Môn đòi Quận trưởng Huân giao lại chính quyền.

Ngay chiều hôm đó, nhân dân khắp vùng Hóc Môn - Bà Điểm - 18 Thôn Vườn Trầu sung sướng tự hào nhìn lá cờ đỏ sao vàng phấp phới bay tung trước dinh quận Hóc Môn. Ủy ban Hành chính lâm thời do đồng chí Lê Phẩm Thinh làm Chủ tịch ra mắt nhân dân Hóc Môn.

Sang đến ngày 27, 28/8, các làng còn lại của Hóc Môn và Tây Bắc Gò Vấp đều giành được chính quyền và thành lập các Ủy ban Hành chính lâm thời, lãnh đạo nhân dân giữ chính quyền, tiếp tục làm nên một cuộc cách mạng vang dội của ngày Nam bộ kháng chiến 23/9/1945.