Bình Phước trong khởi nghĩa giành chính quyền Cách mạng tháng Tám 1945

Theo tư liệu lịch sử tuyên giáo tỉnh Bình Phước, Hội nghị Tỉnh ủy đã quyết định ngày 25/8/1945 tập trung lực lượng trong toàn tỉnh giành chính quyền tại thị xã; Các thị trấn, các đầu mối đồn điền cao su đồng loạt khởi nghĩa, hoặc sớm hơn tùy tình hình cụ thể.

Tại Lộc Ninh, ngày 24/8/1945, khi trời vừa sáng, nhân dân và công nhân các làng, sở cao su Lộc Ninh - Đakia với lực lượng nòng cốt là Thanh niên tiền phong, Thanh niên cứu quốc, các đội tự vệ nhất tề nổi dậy.

Từng đoàn người mang theo gậy tầm vông vót nhọn, xà beng, giáo mác, cung tên tiến vào các nhà máy, xí nghiệp, đồn điền cao su và các cơ sở sản xuất, đoàn người ào ào vượt rào, leo tường, giương cao cờ đỏ sao vàng, giương cao và  hô vang các khẩu hiệu “chính quyền về tay nhân dân”, “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm”.

Tại nhà chỉ huy phát xít Nhật, viên chỉ huy ra lệnh bắn vào lực lượng thanh niên quyết chiến đang tiến tới. Sau 15 phút, cuộc chiến kết thúc 18 lính Nhật bị bắt, trong đó có 2 chỉ huy, số còn lại đầu hàng.

Ta thu được 40 khẩu súng và toàn bộ quân trang, quân dụng. 22 chiến sĩ công nhân Lộc Ninh đã hy sinh anh dũng cho cuộc khởi nghĩa toàn thắng. Lộc Ninh trở thành một trong những nơi giành chính quyền sớm nhất trong tỉnh Thủ Dầu Một.

Tại Bù Đốp, lực lượng khởi nghĩa gồm có nông dân, công nhân với dao, gậy… bao vây đánh địch và thu được kho súng, trong đó có cả súng máy. Tại Hớn Quản, sáng ngày 25/8/1945, đông đảo nhân dân và công nhân các đồn điền Quản Lợi, Xa Cam, Xa Trạch, Xa Cát… tổ chức mít tinh rồi chuyển thành biểu tình, mang theo cuốc xẻng, gậy gộc, xà beng và cả súng trường, lựu đạn kéo nhau đi chiếm nơi ở và làm việc của bọn chủ, giành lại quyền làm chủ đồn điền.

Sau khi giành lại được quyền quản lý các đồn điền, đông đảo công nhân, cùng với nông dân và đồng bào dân tộc ít người, mà nòng cốt là lực lượng Thanh niên Tiền phong kéo về chợ Hớn Quản tham gia cuộc mít tinh lớn nhằm biểu dương lực lượng cách mạng, đồng thời cướp chính quyền ở quận lỵ.

Cũng trong sáng ngày 25/8/1945, cùng với cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở quận, xã và các đồn điền, Ủy ban khởi nghĩa Hớn Quản cử khoảng 100 công nhân và 50 đồng bào dân tộc ít người, với khoảng gần 40 khẩu súng kéo xuống thị xã Thủ Dầu Một tham gia khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh.

Tại Đồng Xoài, Bà Rá, tin khởi nghĩa giành thắng lợi ở các nơi: Sài Gòn, thị xã Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Lộc Ninh, Hớn Quản… đã nhanh chóng truyền đến làm cho hàng ngàn công nhân và nông dân phấn khởi. Chớp thời cơ thuận lợi đó, công nhân đã giành chính quyền, thành lập đoàn Thanh niên Tiền phong cùng Hội Phụ nữ Cứu quốc giữ vai trò nòng cốt bảo vệ đồn điền và cử người ra thành lập trụ sở cách mạng tại đồn điền. Trụ sở của Ủy ban là nhà của chủ đồn điền trước đây.

Ở thị xã Thủ Dầu Một, đúng theo kế hoạch, rạng sáng ngày 25/8 hàng chục ngàn đồng bào các nơi trong tỉnh, với vũ trang gậy gộc, gươm giáo, súng, cờ, biểu ngữ kéo vào tràn ngập thị xã. Khí thế cách mạng như triều dâng, thác đổ. Đến sáng ngày 25/8 toàn bộ các cơ quan trong thị xã do tự vệ và quần chúng chiếm giữ.

Đến 7 giờ sáng, một cuộc mít tinh lớn, đủ các tầng lớp công nhân, nông dân, dân tộc, tôn giáo, trí thức… được tổ chức trước dinh tỉnh trưởng. Đồng chí Văn Công Khai - Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng ban khởi nghĩa tỉnh thay mặt Ủy ban khởi nghĩa tuyên bố xóa bỏ chính quyền thân Nhật, thành lập chính quyền cách mạng.

Hơn 5 vạn đồng bào thay mặt cho hơn 15 vạn nhân dân chứng kiến một sự kiện quan trọng chưa từng có trong lịch sử tỉnh nhà, là xóa bỏ chính quyền cũ của quân Nhật, dựng lên chính quyền mới - Chính quyền của nhân dân.

Sau cuộc mít tinh, quần chúng tổ chức tuần hành thị uy, hô vang các khẩu hiệu “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Chính quyền thuộc về tay nhân dân”. Trong ngày 25/8 nhân dân Thủ Dầu Một đã giành chính quyền thắng lợi cùng với thành phố Sài Gòn và 15 tỉnh bạn.