Bão, áp thấp nhiệt đới đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Nghệ An có xu thế tăng cường độ và mức độ nguy hiểm theo thời gian

Khí hậu Nghệ An thời kỳ 2009-2019

Báo cáo đánh giá khí hậu tỉnh Nghệ An thời kỳ 2009-2019 dựa trên các tiêu chí về khí tượng, thủy văn và nguồn lực thực tế của tỉnh nhằm phục vụ công tác quản lý; đồng thời làm cơ sở khoa học trong ứng phó biến đổi khí hậu (BĐKH), đảm bảo quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Cụ thể, tỉnh Nghệ An nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu tác động của gió mùa hè từ tháng 5 đến tháng 10 và gió mùa đông từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Trong mùa hè, hiệu ứng phơn hình thành thời tiết khô nóng. Trong mùa đông, gió mùa Đông Bắc gây thời tiết lạnh và ẩm ướt. Khí hậu có tính chất đa dạng, phân hóa theo mùa, theo không gian, nhiều thiên tai và tính chất thất thường về nhiệt độ, mưa, cực đoan khí hậu.

Nhiệt độ trung bình toàn thời kỳ đạt giá trị 24,40C. Nền nhiệt độ trung bình năm tăng dần từ Bắc xuống Nam, từ miền núi xuống đồng bằng. Tổng lượng mưa hàng năm khoảng 1764,8mm, thấp nhất 1355,8mm tại trạm Tương Dương và cao nhất 2119,7mm tại trạm Vinh.

Mưa lớn sau cơn bão số 4 năm 2018 khiến thị trấn Mường Xén (huyện Kỳ Sơn) bị ngập sâu trong nước. (Ảnh tư liệu 2018).

Mỗi năm trung bình có khoảng hơn 2,6 xoáy thuận nhiệt đới đổ bộ và ảnh hưởng đến địa bàn tỉnh. Mực nước biển tại trạm Hòn Ngư duy trì khá ổn định khoảng 168,2 cm/năm. Xâm nhập mặn chỉ xảy ra ở lòng sông và trong phạm vi hẹp. Tình trạng xâm nhập mặn thấp nhất vào năm 2017 là 4,92 ‰ và cao nhất vào năm 2016 là 16,59 ‰ cao hơn so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ 8,3 ‰.

Lũ quét là hiện tượng hiếm, không xảy ra thường xuyên, sạt lở đất xảy ra thường xuyên hơn; năm 2018 xảy ra nhiều nhất và gây ảnh hưởng nặng nhất. Dông lốc mỗi năm có khoảng 46 trận tại trạm Vinh đến 93,6 trận tại trạm Quỳ Châu. Mưa đá là hiện tượng hiếm xảy ra tại tỉnh, toàn thời kỳ có 6 trận mưa đá.

Lũ quét, sạt lở đất thường gây thiệt hại nặng nề ở các địa phương miền núi Nghệ An. (Ảnh tư liệu)

Nắng nóng: 23,2-91,1 ngày/năm; nắng nóng gay gắt: 5,9-44,3 ngày/năm. Rét đậm: 14,6 ngày/năm tại trạm Tương Dương đến 20,8 ngày/năm tại trạm Tây Hiếu. Rét hại: 3,1 ngày/năm tại trạm Quỳnh Lưu đến 7,3 ngày/năm tại trạm Quỳnh Châu.

Gió Tây khô nóng ảnh hưởng nhiều nhất là vùng đồng bằng; trạm Tương Dương, Con Cuông xuất hiện nhiều nhất: 85,4 ngày/năm và 80,4 ngày/năm; trạm Hòn Ngư xuất hiện ít nhất với khoảng 13,5 ngày/năm.

Nhiệt độ trung bình theo các năm toàn tỉnh dao động trong khoảng 26,70C (năm 2011) đến 29,80C, với chênh lệch 3,10C; dao động của nhiệt độ trung bình năm tại các điểm trạm là khá tương đồng nhau, với biên độ dao động từ 2,60C tại trạm Quỳ Hợp đến 3,70C tại trạm Con Cuông.

Tác động của biến đổi khí hậu đến thiên tai

Bão, áp thấp nhiệt đới đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Nghệ An có xu thế tăng cường độ và mức độ nguy hiểm theo thời gian; mùa mưa bão xu hướng kết thúc muộn hơn trước đây. Mưa lớn xảy ra bất thường hơn về thời gian, địa điểm, tần suất và cường độ. Do El Nino nên tình hình mưa diễn biến trái quy luật, tần suất và cường độ mưa lớn.

Hàng năm địa phương này có khoảng 2-3 đợt lũ, lũ quét và sạt lở đất do bão, mưa lớn gây ra. Vùng ven biển, địa hình thấp thường xuyên bị ngập như địa bàn các huyện Con Cuông, Kỳ Sơn, Tương Dương.

Hệ thống nhà cửa, cơ sở hạ tầng của người dân bị ảnh hưởng sau lũ lụt.

Xu thế biến đổi số ngày nắng nóng và nắng nóng gay gắt thời kỳ 2009-2019 cao hơn so với trung bình nhiều năm gây ra hạn hán gia tăng cho tỉnh. Một số xã ở địa bàn huyện Diễn Châu như xã Diễn Lợi, Diễn Đoài, Diễn Lâm... bị hạn hán.

Xâm nhập mặn có xu hướng nghiêm trọng hơn do mực nước biển dâng và lưu lượng từ thượng nguồn suy giảm như các xã: Quỳnh Minh, Quỳnh Lương, Sơn Hải, Quỳnh Nghĩa, Tiến Thủy, Quỳnh Thuận, Quỳnh Long (huyện Quỳnh Lưu); các xã Diễn Thành, Diễn Trung, Diễn Hùng, Diễn Kim, Diễn Bích, Diễn Hải (huyện Diễn Châu); các xã Phúc Thọ, Nghi Tiến, Nghi Thiết (huyện Nghi Lộc) có nguy cơ nhiễm mặn trên 4‰ rất cao.

Hạn hán nghiêm trọng tại huyện Yên Thành (Nghệ An) vào năm 2020.

Số đợt rét đậm và rét hại có xu thế tăng lên; nhiều khu vực ở vùng núi cao ở miền Tây tỉnh Nghệ An nhiệt độ xuống dưới 00C.

Tác động của biến đổi khí hậu đến kinh tế - xã hội

Trong ngắn hạn, nhiều địa phương ở Nghệ An mùa màng bị thiệt hại nghiêm trọng, có khi mất trắng do thiên tai lũ lụt và hạn hán. BĐKH có nhiều tác động đến các ngành: Công nghiệp và năng lượng, xây dựng giao thông vận tải, thương mại và du lịch.

Về lâu dài, BĐKH còn tác động đến xã hội như quá trình di dân ở các khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai, sạt lở đất, lũ quét; y tế và sức khỏe của cộng đồng; lao động việc làm; an sinh xã hội và sinh kế cộng đồng. Đặc biệt BĐKH tác động rất lớn đến các nhóm dễ bị tổn thương là người nghèo, phụ nữ, trẻ em người già, người khuyết tật. Tuy nhiên BĐKH cũng mang đến một số cơ hội cho nuôi trồng thủy sản, phát triển các giống cây trái mùa...

Trong báo cáo này, Nghệ An đề xuất một số giải pháp ứng phó với BĐKH như tăng cường tuyên truyền cho cán bộ các cấp, cộng đồng dân cư về tác động và những hành động cần thiết để ứng phó với BĐKH.

Bên cạnh đó, tiếp tục tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, phổ biến kiến thức về BĐKH. Khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để đổi mới công nghệ, thay thế thiết bị lạc hâu, ứng dụng công nghệ sạch, thân thiện với môi trường.

Xây dựng các cơ chế, chính sách nhằm thu hút, huy động sự tham gia của thành phần xã hội vào công tác ứng phó với BĐKH. Xây dựng, thiết kế, lặp đặt bổ sung thêm các trạm quan trắc tự động phù hợp với điều kiện của địa phương; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và các công cụ hỗ trợ khác để đánh giá, dự báo khí tượng thủy văn và BĐKH.

Việt Hòa