Việt Nam đang tiến gần đến việc kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế

Việc thiên về sử dụng vũ lực đang lôi cuốn Trung Quốc

Nhận xét “không có hội thảo nào lại diễn ra đúng lúc và phù hợp” như cuộc hội thảo “Hoàng Sa – Trường Sa: Sự thật lịch sử” hôm 20/6, GS Jerome A. Cohen cho rằng “tình hình nguy hiểm hiện đang tăng lên trong cuộc đối đầu giữa Việt Nam và Trung Quốc liên quan đến chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa”.

GS Jerome A. Cohen (phải) trao đổi với các đại biểu tham dự hội thảo "Hoàng Sa - Trường Sa: Sự thật lịch sử" (Ảnh: HC)

“Việc thiên về sử dụng vũ lực, có vẻ sắp xảy đến, dường như đang lôi cuốn Trung Quốc, kẻ đã dùng vũ lực giành quyền kiểm soát đối với Hoàng Sa năm 1974 và đẩy Việt Nam ra khỏi bãi Gạc Ma trong quần đảo Trường Sa năm 1988. Giờ đây Trung Quốc đã lớn mạnh hơn nhiều về quân sự và đang ngày càng quyết đoán với những yêu sách ở Biển Đông, chống lại không những Việt Nam mà cả các nước khác trong khu vực” - GS Jerome A. Cohen nêu rõ.

Từ hành động “liều lĩnh quả cảm” của Philippines…

Vì vậy, ông tỏ ra “kinh ngạc” khi tháng 1/2013, nhằm tự bảo vệ mình trước những hành động ngày càng quyết đoán của Trung Quốc, Philippines tuyên bố họ bắt đầu sử dụng cơ chế trọng tài chống lại Trung Quốc thông qua cơ chế giải quyết tranh chấp của Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS) trong một loạt vấn đề ở Biển Đông liên quan đến việc vận dụng công ước này.

“Hành động của Philippines là một thách thức pháp lý chính thức chống Trung Quốc, yêu cầu Trung Quốc giải thích về các quyền của Bắc Kinh theo UNCLOS, kể cả mối liên quan giữa UNCLOS với cái “đường 9 đoạn” rõ ràng là quá đáng và mơ hồ. Nhờ những “hành động liều lĩnh quả cảm” này của Philippines mà ý tưởng các nước láng giềng của Trung Quốc có thể tự bảo vệ mình bằng cách viện dẫn luật pháp quốc tế trước một tòa quốc tế đã bất thình lình tham gia vào đời sống thế giới” - GS Jerome A. Cohen nhận xét.

Và ông bày tỏ: “Đương nhiên tôi thất vọng, nhưng không ngạc nhiên, khi Trung Quốc từ chối chấp nhận thách thức sử dụng cơ chế trọng tài của UNCLOS. Thật may mắn là các quy định của UNCLOS đã trù định những tình huống này và cho phép tòa trọng tài tiếp tục và kết thúc ngay cả trong trường hợp thiếu vắng bên bị đơn. Nếu tòa quyết định có thẩm quyền xét xử đối với bất kỳ vấn đề gì đưa ra trước tòa và Philippins chứng minh được trường hợp của mình liên quan đến vụ kiện, Trung Quốc sẽ phải quyết định hoặc là tôn trọng phán quyết của tòa, hoặc là gánh chịu sự lên án của cộng đồng”.

Việt Nam đang tiến gần hơn đến sự lựa chọn trợ giúp của tòa quốc tế

Cho rằng vì nhiều lý do, Việt Nam gặp khó hơn Philippines trong việc tìm kiếm sự trợ giúp của tòa án quốc tế liên quan đến đòi hỏi chống lại sự bành trướng của Trung Quốc trên biển Đông, nhưng trên cơ sở những xung đột vẫn đang diễn ra trên vùng biển Hoàng Sa do Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981, GS Jerome A. Cohen nhận định:

“Chính phủ Việt Nam đang tiến gần hơn đến sự lựa chọn này. Phát biểu gây chú ý thế giới của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ngày 22/5 rằng “Việt Nam đang cân nhắc các biện pháp bảo vệ khác nhau, bao gồm cả các hành động pháp lý phù hợp với luật pháp quốc tế” và một số tuyên bố gần đây cho thấy Việt Nam có thể sẽ tham gia cùng vụ kiện của Philippines hoặc khởi xướng vụ kiện của mình thông qua cơ chế trọng tài của UNCLOS”.

Theo ông, điều này cho phép Việt Nam chính thức ủng hộ thách thức của Philippines đối với “đường 9 đoạn” và đưa ra các vấn đề của UNCLOS liên quan đến quan hệ của Việt Nam với Trung Quốc và các nước yêu sách khác. Mặc dù Trung Quốc chắn chắn sẽ phản đối như họ đã bày tỏ đối với tiến trình vụ kiện của Philippines trước tòa của UNCLOS thì sáng kiến này của Việt Nam sẽ dẫn đến ít nhất là giai đoạn phân xử.

“Cơ chế trọng tài của UNCLOS chắc chắn sẽ không cung cấp cho Việt Nam một giải pháp cho tranh chấp nguy hiểm hiện nay với Trung Quốc qua việc nước này hạ đặt giàn khoan dầu. Điều đó chỉ có thể xảy ra trong trường hợp các trọng tài quyết định rằng tất cả các đảo trong quần đảo Hoàng Sa chỉ là “đá” theo khoản 3 Điều 121 của UNCLOS nên không có quyền được hưởng vùng đặc quyền kinh tế.

Tuy nhiên bằng cách tăng cường thách thức với “đường 9 đoạn”, Việt Nam có thể gia tăng triển vọng là yêu sách quá đáng của Trung Quốc sẽ bị vô hiệu hóa bởi tòa trọng tài trong vụ kiện của Philippines cũng như bất kỳ tòa nào được thiết lập vì trường hợp của Việt Nam. Hơn nữa, dựa vào các vấn đề tranh chấp trên biển khác mà Việt Nam chọn để đưa ra trước tòa của UNCLOS, Việt Nam có thể có được những giải thích khác hữu dụng cho một giải pháp qua đàm phán đối với những yêu sách phức tạp trên biển Đông” - GS Jerome A. Cohen phân tích.