Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đang thách thức ông Donald Trump?

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan

Căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ bùng phát trong tuần qua xung quanh “vụ bê bối thị thực”. Sau khi chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ một nhân viên là người Thổ Nhĩ Kỳ Metin Topuz của Tổng Lãnh sự quán Mỹ tại thành phố Stambul và cáo buộc nhân viên này “vi phạm Hiến pháp”, “nỗ lực lật đổ chính phủ” và “hoạt động tình báo”, Mỹ đã ngừng cung cấp thị thực không nhập cảnh tại tất cả các cơ quan ngoại giao Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Để trả đũa Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ cũng tuyên bố ngừng cấp thị thực cho công dân Mỹ, đồng thời cơ quan Tổng công tố Thổ Nhĩ Kỳ ban hành lệnh bắt thêm một công dân Thổ Nhĩ Kỳ đang làm việc trong cơ quan ngoại giao Mỹ. Và sự vụ này đã gây ra cú sốc thực sự.

Ban đầu, báo chí Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng Đại sứ quán Mỹ tại Ankara dường như không lien quan đến sự vụ này. Vụ bê bối thị thực xảy ra theo ý muốn của Đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ John Bass- người mới được Thượng viện Mỹ phê chuẩn vào chức vụ đại sứ ở Thổ Nhĩ Kỳ. Trang web của Đại sứ quán Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ đã cho đăng tải tuyên bố của ông John Bass gồm các thông tin chính: 1) Việc cấp thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phụ thuộc vào mức độ thành công trong đàm phán giữa hai bên và không rõ xung đột này sẽ kéo dài trong thời gian bao lâu; 2) Chính quyền Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thảo luận các nguyên nhân bắt giữ nhân viên Tổng Lãnh sự quán Mỹ tại Stambul.

Hiện có giả thiết cho rằng thông qua vụ bắt giữ này, Ankara muốn nhằm vào những nhân vật đang bị nghi ngờ có dính líu đến giáo sỹ nổi tiếng Thổ Nhĩ Kỳ đang sống lưu vong tại Mỹ là Fetullah Gulen, người bị nghi đứng sau vụ đảo chính quân sự bất thành hồi tháng 7.2016 tạo Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi công du đến Serbia, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã tuyên bố rằng: “Tôi sẽ nói cởi mở và công khai. Tôi sẽ không coi ông John Bass là đại diện của Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ông ấy sẽ bị tôi, chính phủ và quốc hội chúng tôi từ chối chào đón”.

Trong khi đó, phát biểu trước nhóm nghị sỹ của đảng Công lý và Phát triển cầm quyền, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Binali Yildirim tuyên bố: Chúng tôi sẽ khởi tố vụ án hình sự với Metin Topuz. Chẳng lẽ anh ta đang làm việc trong Tổng Lãnh sự Mỹ nên phải quan tâm đặc biệt đến anh ta à?”.

Liên quan đến sự vụ này, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert tuyên bố rằng “Mỹ bày tỏ sự quan ngại sâu sắc đến việc bắt giữ nhân viên cơ quan ngoại giao của chúng tôi tại Thổ Nhĩ Kỳ. Vấn đề chính ở đây là  điều gì đang diễn ra và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ muốn gì”. Bà Heather Nauert cũng nhấn mạnh rằng quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ sau sự vụ này đã thay đổi đáng kể.

Tổng thống Mỹ Donld Trump

Trong khi đó, nhiều chuyên gia phân tích đã đặt ra câu hỏi là tại sao ông Erdogan lại có các hành động “tấn công ngoại giao” với Mỹ vào thời điểm hiện nay khi yêu cầu Washington xác định xem đang ủng hộ ai, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ hay giáo sỹ Gulen, trong khi ông Erdogan biết rằng Mỹ sẽ không dẫn độ ông Gullen về Thổ Nhĩ Kỳ.

Hiện đã có một số nguyên nhân được đưa ra. Thứ nhất: đó là mong muốn của ông Erdogan trong việc ngăn chặn hành động của một số lực lượng muốn làm mất ổn định bối cảnh trong nước. Thứ hai: tận dụng lien minh Iran-Nga trên mặt trận Syria để bắt đầu đối thoại với Mỹ với tư cách là bên có lợi thế, qua đó buộc Washington phải từ bỏ hỗ trợ lực lượng người Kurd ở Syria- lực lượng bị Ankara coi là khủng bố. Thứ ba: Theo giáo sư nổi tiếng Thổ Nhĩ Kỳ Mehmet Shakhin “sự vụ chống lại Mỹ lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại Thổ Nhĩ Kỳ là có liên quan đến quan ngại của Ankara đối với các hậu quả từ cuộc trưng cầu dân ý về độc lập cho quốc gia Kurdistan ở Iraq. Đây chính là cách thức để Mỹ tiến hành liên bang hóa Thổ Nhĩ Kỳ”.

Liên quan đến vấn đề này, các phương tiện truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ đã trích dẫn một số thông tin từ cuốn hồi ký của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter, trong đó ông Ashton Carter trực tiếp chỉ ra rằng “sự hỗ trợ của Mỹ cho lực lượng người Kurd là nguyên nhân chính khiến Thổ Nhĩ Kỳ từ vị thế liên minh trở thành “kẻ gây hại” cho Mỹ”.

Theo giới phân tích chính trị độc lập Thổ Nhĩ Kỳ, cuộc “khủng hoảng thị thực” giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ hiện như là phần nổi của tảng băng chìm. Không ai biết được liệu Tổng thống Erdogan có thúc đẩy bê bối này hay không (như tờ Yeni Şafak của Thổ Nhĩ Kỳ cảnh báo rằng nếu như Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi NATO thì Mỹ sẽ gặp rất nhiều khó khăn ở Afghanistan) hay là sau đó Ankara và Washington sẽ bắt đầu đối thoại với nhau như Washington đang kêu gọi. Tất cả vẫn đang ở phía trước và không thể loại trừ điều gì. Tuy nhiên, hẳn là Tổng thống Erdogan đang có lý do để thách thức ông Donald Trump.