"Thẻ vàng" EU chỉ áp dụng đối với hải sản Việt Nam

Chiều tối 25/10, tại Hà Nội, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, ông Nguyễn Ngọc Oai đã chủ trì cuộc gặp gỡ với báo chí để thông tin về những vấn đề quan trọng sau khi có thông tin EU vừa rút thẻ vàng đối với thủy sản Việt Nam.

Ông Nguyễn Ngọc Oai chủ trì cuộc họp báo

Thông tin này khiến không chỉ các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang EU mà cả ngư dân và người nuôi trồng thủy sản lo lắng. Bởi theo quy định của EU, sau 6 tháng áp dụng thẻ vàng, nếu Việt Nam không thực hiện các yêu cầu mà EU nêu ra thì thủy sản Việt Nam sẽ bị rút thẻ đỏ, đồng nghĩa với việc toàn bộ hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào EU sẽ bị nghiêm cấm.

Ngày 23/10, Liên minh Châu Âu (EU) đã 'rút thẻ vàng' đối với VN trong lĩnh vực khai thác hải sản.

Lý do EU rút thẻ vàng vì cho rằng VN chưa quản lý tốt ngành khai thác hải sản hoặc khai thác thiếu bền vững, bất hợp pháp và không có báo cáo. "Chúng tôi kêu gọi ngành chức năng VN gia tăng nỗ lực để chúng tôi nhanh chóng đảo ngược quyết định này", Karmenu Vellan, người phụ trách môi trường của EU cho biết.

Tuy nhiên, theo thông tin từ ông Nguyễn Ngọc Oai, lệnh rút thẻ vàng của EU bắt đầu có hiệu lực từ ngày 23/10 chỉ áp dụng đối với hải sản khai thác từ biển chứ không phải cả với thủy sản nuôi trồng.

Trong khi đó, tỷ lệ hải sản đánh bắt của Việt Nam xuất sang EU hiện nay rất thấp, chỉ chiếm có 5,1%. Chẳng hạn như năm 2016 tổng kim ngạch của Việt Nam đi các nước là 7,053 tỷ USD thì hải sản chỉ có 2,188 tỷ USD. Và trong số này, tổng giá trị hải sản xuất vào EU chỉ có 357,857 triệu USD - chiếm 29,4% tổng giá trị hàng thủy hải sản sang EU.

Mặc dù vậy, vấn đề đáng lo ngại là sau 6 tháng theo cảnh báo, nếu Việt Nam không giải quyết được các yêu cầu EU đưa ra thì Việt Nam có thể đối mặt một trong 3 kịch bản mà xấu nhất là EU sẽ rút thẻ đỏ, khi đó lệnh cấm xuất khẩu hải sản khai thác từ Việt Nam vào EU sẽ được áp dụng.

Vì vậy giải pháp mà hiện nay Tổng cục Thủy sản Việt Nam gấp rút triển khai là sớm báo cáo Chính phủ phê duyệt kế hoạch hành động quốc gia nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác bất hợp pháp, trang bị thiết bị theo dõi hành trình cho tàu cá, tổ chức đoàn đàm phán để EU hiểu và ghi nhận các nỗ lực của Việt Nam, tiến tới đề nghị EU rút lại thẻ vàng đối với thủy sản Việt Nam.

IUU (illegal, unreported and unregulated fishing) là chương trình chống các hoạt động đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý. Năm 2002, EU ban hành IUU trên cơ sở triển khai “Kế hoạch hành động quốc tế” của Tổ chức Nông lương của Liên Hiệp Quốc (FAO) năm 2001, nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ các hoạt động đánh bắt cá vi phạm IUU.

Mục đích mà IUU hướng tới là phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ mọi hoạt động đánh bắt cá dưới các hình thức đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý. Theo quy định IUU, các quốc gia thành viên EU phải áp dụng việc xử phạt ở mức thấp nhất là gấp 5 lần giá trị của sản phẩm sai phạm, gấp 8 lần giá trị cho các trường hợp tái phạm trong thời gian 5 năm. Ngoài ra, luật cũng đưa ra các biện pháp xử phạt khác kèm theo như tịch thu tạm thời tàu đánh bắt cá vi phạm...

Bị phạt thẻ, tổn thất của các quốc gia xuất khẩu hải sản vào EU là không nhỏ vì nó tạo tâm lý e ngại cho các nhà bán lẻ ở EU đối với hải sản nhập khẩu từ quốc gia đó và có thể thay thế bằng hải sản đến từ quốc gia khác. Đặc biệt quốc gia nào bị phạt thẻ đỏ, các sản phẩm hải sản khai thác của quốc gia ấy sẽ bị cấm vào EU.

Theo thống kê của Trung tâm WTO Việt Nam, tính đến nay đã có 24 quốc gia, vùng lãnh thổ bị EU áp dụng hình thức phạt thẻ. Trong đó, 13 quốc gia bị phạt thẻ nhưng đã được thu hồi nhờ hệ thống quản lý được cải thiện. Có 8 quốc gia, vùng lãnh thổ đang bị thẻ vàng gồm: Kiribati, Liberia, Saint Kitts & Nevis, Siera Leone, Đài Loan, Thái Lan, Trinidad & Tobago và Tuvalu. Đặc biệt 3 quốc gia đang bị thẻ đỏ là Campuchia, Conmoros và Saint Vincent & Grenadines.

Lam Giang