Mục sở thị ngư dân kiếm tiền tỷ mỗi năm nhờ nghề nuôi ngọc trai

Phú Quốc được nhiều người biết đến là một trong những điểm du lịch nổi tiếng với những bãi biển xanh, cát trắng đẹp đến nao lòng. Đến Phú Quốc đa số du khách không thể không đến xem ngọc trai Phú Quốc, thậm chí đến thăm khu nuôi và chế tác ngọc trai. Chính vì thế, lâu nay ngọc trai Phú Quốc đã trở thành thương hiệu riêng của hòn đảo này. 

Theo anh Nguyễn Minh Hưng - ngư dân ở cơ cơ sở nuôi cấy ngọc trai tại Phú Quốc thì từ mấy chục năm trước, mò ngọc trai được xem là nghề phổ biến nhất để thu hoạch loại trang sức quý này.

Anh Hưng kể từ thời bố anh, khoảng những năm 1990, khu vực quần đảo An Thới là một vùng biển có mực nước sâu lên đến 80m nhưng đa số những thợ lặn mò ngọc trai kể cả lặn chuyên nghiệp như bố anh cũng chỉ lặn đến 50m.

“Bố tôi kể, thợ lặn hồi đó khá đông và chủ yếu là mò trai, sau này trai cạn kiệt mới chuyển sang mò hải sâm. Mò trai với thợ lặn mục đích chính vẫn là lấy vỏ để bán cho thợ làm đồ mỹ nghệ. Có những ngày lặn mò được nhiều trai bán cho cửa hàng mỹ nghệ, thợ lặn có thể mang về nhà cả chỉ vàng”, anh Hưng nói.

Những người thợ lặn khi bắt trai và sò ở sông hoặc biển như bố anh Hưng sẽ kiểm tra xem những con nào có ngọc để thu hoạch. Tuy nhiên, không phải tất cả trai mò được đều có ngọc, đôi khi cả tuần mới gặp được một con là có ngọc hoàn chỉnh. 

Sau này khi trai khan hiếm, cùng với xu thế của nhiều ngư dân ở vùng biển Phú Quốc, gia đình anh Hưng chuyển sang nuôi cấy ngọc trai. 

“Để nuôi trai ở biển, phải làm lồng và phao ở trên biển với chi phí cũng vô cùng tốn kém, trong đó, phải nuôi trước những con trai mẹ được tuyển chọn kỹ lưỡng. 

Để nuôi cấy ngọc trai thành công không phải là điều dễ dàng, nó đòi hỏi kinh nghiệm và sự kiên trì cũng như áp dụng các phương pháp hiện đại. 

Khi quan sát cũng như bằng kinh nghiệm và số liệu, thấy trai đã đủ kích thước theo tiêu chuẩn sẽ được cấy nhân vào để tạo thành ngọc”, anh Hưng chia sẻ.

Anh Hưng nói kỹ hơn về quá trình nuôi trai lấy ngọc, nếu khi cấy nhân mà tuyến sinh dục của trai đang ở giai đoạn thành thục thì trai dễ bị chết hay bị rơi nhân hoặc ngọc được tạo thành không đạt chất lượng. Vì vậy cần chọn trai mẹ có tuyến sinh dục không thành thục để cấy nhân.

“Chọn trai mẹ có kích thước phù hợp cho vào bể, đặt bụng trai ngửa lên trên và duy trì nhiệt độ nước khoảng 28-30 độ. Khoảng 1 giờ sau trai sẽ mở vỏ, dùng kẹp mở miệng vỏ trai (khoảng 1-1,5cm) để kiểm tra tuyến sinh dục. Nếu đạt yêu cầu thì chèn miệng vỏ và đưa về phòng thí nghiệm để tiến hành cấy nhân”, anh Hưng miêu tả.

Sau đó theo kích thước của nhân được cấy mà thời gian nuôi cấy ngọc trai dao động khoảng 2-6 năm hoặc lâu hơn. 

Được biết, hằng năm từ tháng 8 tới tháng 10 là thời điểm thu hoạch ngọc trai của người dân Phú Quốc. Lúc này những viên ngọc trai được thu hoạch, rửa sạch và chọn lọc kỹ lưỡng. Những viên ngọc trai có nhiều vết bẩn hoặc không được tròn theo đúng tiêu chuẩn sẽ phải trải qua thêm một công đoạn xử lý. 

Trong quá trình nuôi trai công việc chăm sóc chủ yếu là giữ cho lồng trai sạch và tránh những bất lợi cho trai. Lồng trai thường bị các sinh vật sống bám làm ảnh hưởng đến sinh trưởng, nên định kỳ tẩy rửa khi thấy trên vỏ trai có nhiều sinh vật bám, nhất là sinh vật bám trên bản lề của trai nếu không trai sẽ không mở vỏ được. 

Mỗi mùa vụ, cơ sở nuôi cấy ngọc trai của anh Hưng thu hoạch hàng trăm con trai theo tiêu chuẩn nuôi cấy. Trong số đó, có chưa đến một nửa con trai cho ngọc, thậm chí có những con cho ngọc nhưng buộc phải loại bỏ vì những viên ngọc không đạt chất lượng.

Nuôi trai lấy ngọc ngoài cho giá trị kinh tế chính về ngọc thì vỏ và thịt trai cũng được tận dụng để làm hàng mỹ nghệ, thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi.

Hiện nay cơ sở nuôi cấy trai của anh Hưng có thu nhập hàng tỷ đồng/năm và tạo việc làm cho nhiều người.

Trải qua hàng chục năm hình thành và phát triển, nghề nuôi cấy ngọc trai Phú Quốc đã thực sự lớn mạnh nhờ được kế thừa và phát triển kỹ thuật nuôi cấy tiên tiến. Những người dân nơi đây đã tạo nên một sản phẩm du lịch độc đáo, phục vụ nhu cầu mua sắm, làm trang sức, quà lưu niệm của du khách trong nước, quốc tế, đưa thương hiệu ngọc trai Phú Quốc đến với nhiều quốc gia trên thế giới.

Hoàng Thanh