Lý do gì khiến Trung Quốc tiếp tục tăng chi tiêu quân sự?

Máy bay vận tải quân sự Trung Quốc lại áp sát Đài Loan

Một máy bay vận tải quân sự Shaanxi Y-8 của Trung Quốc đã bất ngờ xuất hiện ở phía tây nam Đài Loan.

Quốc hội Trung Quốc sẽ khai mạc phiên họp thường niên vào ngày 22/5 và đây cũng là sự kiện Trung Quốc cho công bố khoản chi tiêu ngân sách quốc phòng. Nhiều chuyên gia dự báo bất chấp khó khăn về kinh tế do tác động từ dịch Covid-19, ngân sách quốc phòng của Trung Quốc vẫn sẽ tăng. 

Quan hệ Mỹ - Trung đang ở mức rất thấp sau những tranh cãi giữa hai nước về vấn đề thương mại, Đài Loan và Biển Đông. Bên cạnh đó, dịch Covid-19 bùng nổ trên toàn cầu còn đẩy Mỹ - Trung vào khẩu chiến liên tiếp về nguồn gốc của dịch bệnh.

Trung Quốc dường như sẽ tiếp tục tăng chi tiêu quốc phòng để đối phó với các mối đe dọa từ trong và ngoài nước. (Ảnh: SCMP)

Theo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP), Trung Quốc xem mối đe dọa quân sự ngày càng hiện hữu khi mà kể từ đầu năm nay, các oanh tạc cơ Mỹ đã thực hiện khoảng 40 chuyến bay qua Biển Đông và biển Hoa Đông. Con số này nhiều hơn gấp 3 lần so với cùng kỳ năm 2019. Thậm chí, hải quân Mỹ cũng đã thực hiện 4 sứ mệnh “tuần tra đảm bảo tự do hàng hải” ở Biển Đông. Trong cả năm 2019, hải quân Mỹ tiến hành 8 lần tuần tra trên Biển Đông.

“Trung Quốc cảm thấy mối đe dọa an ninh từ Mỹ và từ nước ngoài đang gia tăng. Do đó, quân đội Trung Quốc muốn tăng nguồn lực hỗ trợ hiện đại hóa quân đội và huấn luyện sẵn sàng chiến đấu”, ông Song Zhongping, nhà bình luận quân sự tại Hong Kong nhận định.

Con số thực của khoản chi quốc phòng Trung Quốc vẫn là vấn đề gây tranh cãi. Theo một số chuyên gia quân sự Trung Quốc, quân đội nước này muốn có khoản ngân sách quốc phòng tương đương hoặc lớn hơn mức tăng trưởng 7,5% của năm ngoái. Do đó, khả năng ngân sách quốc phòng Trung Quốc sẽ tăng lên 9% cho năm nay, bởi căng thẳng trên nhiều mặt trận đang gia tăng mà nhất là vấn đề Đài Loan.

Tuy nhiên, khoản ngân sách quốc phòng Trung Quốc có thể bị ảnh hưởng do kinh tế sụt giảm từ tác động của dịch Covid-19. Hồi cuối tháng Ba, Quỹ đầu tư Chin a International Capital (CICC) đã hạ mức dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2020 xuống còn 2,6% so với mức dự đoán 6,1% hồi tháng Một.

Còn trong phiên họp Quốc hội hồi tháng 3/2019, Trung Quốc thông báo khoản chi quốc phòng là 1,18 ngàn tỉ nhân dân tệ (175 tỉ USD). Đây là mức chi tiêu quân sự lớn thứ hai trên thế giới chỉ sau Mỹ. Song theo ước tính của Viện Nghiên cứu Hòa bình quốc tế Stockholm, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc là 261 tỉ USD còn của Mỹ là 732 tỉ USD.

Theo ông Lu Li-shih, một cựu giảng viên tại học viện hải quân ở Đài Loan, những nghi ngờ giữa Mỹ - Trung đang ở mức nghiêm trọng nhất kể từ khi hai bên nối lại quan hệ ngoại giao vào thập niên 70, song nguy cơ bùng nổ xung đột quân sự giữa Mỹ - Trung là rất thấp.

Ông Collin Koh, nhà nghiên cứu tại Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore cũng cho rằng, những người đồng cấp trong quân đội Mỹ - Trung hiện vẫn duy trì hoạt động liên lạc thường xuyên.

“Mối quan hệ quân sự song phương không phải lúc nào cũng có tác dụng, nhưng ít nhất nó là ‘van áp lực’ để giảm nhẹ những rủi ro có thể nảy sinh do những bất đồng ngày càng gia tăng giữa Bắc Kinh và Washington”, ông Koh chia sẻ.

Trong khi đó, hồi tháng Một, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã yêu cầu quân đội nước này tăng cường năng lực chiến đấu, trong bối cảnh quan hệ với Mỹ ngày càng diễn biến xấu hơn. Ngay cả trong kỳ họp Quốc hội Trung Quốc vào năm 2017, ông Tập cũng đã nhiều lần nhấn mạnh tới “khả năng sẵn sàng giành chiến thắng trong chiến tranh” khi đề cập tới kế hoạch mở rộng quân sự.

Một yếu tố không kém phần quan trọng trong chính sách tăng cường năng lực quốc phòng của Trung Quốc chính là Đài Loan. Hồi tháng 7/2019, Sách trắng quốc phòng của quân đội Trung Quốc đã nhận định, hai trong số những mối đe dọa mang tính thách thức nhất là các lực lượng ủng hộ giành độc lập ở Đài Loan và các phần tử ly khai ở Tây Tạng và Tân Cương. Quân đội Trung Quốc cũng khẳng định “sẽ bảo vệ sự hợp nhất quốc gia bằng mọi giá”.

Theo ông Ni Lexiong, một chuyên gia chiến lược hải quân Trung Quốc, dưới thời lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump, các thương vụ mua bán vũ khí giữa Mỹ và Đài Loan bao gồm 66 tiêm kích F-16 Viper là nguyên nhân khiến quân đội Trung Quốc tìm kiếm thêm nguồn hỗ trợ tài chính để nâng cao sức mạnh chiến đấu.

Tăng cường dọa nạt Đài Loan

Giáo sư Alexander Huang Chieh-cheng tại Đại học Tamkang ở Đài Bắc nhận định, xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Đài Loan dường như không thể xảy ra trong hai năm tới và Bắc Kinh cần tập trung vào những nỗ lực phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19, nhưng nguy cơ bùng nổ xung đột vẫn gia tăng.

Nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc. (Ảnh: Reuters)

“Bắc Kinh được cho sẽ tiếp tục hăm dọa Đài Bắc khi cho tiến hành thêm các cuộc tập trận nhằm đe dọa chính quyền của nhà lãnh đạo Thái Anh Văn trong nhiệm kỳ thứ hai kéo dài 4 năm nữa”, ông Huang nói.

Trong thời gian gần đây, Trung Quốc còn tăng cường các chuyến bay quân sự trong không phận Đài Loan và thậm chí, một vài tướng quân đội Trung Quốc đã nghỉ hưu còn nhận định Mỹ hiện không thể bảo vệ Đài Loan do toàn bộ 4 tàu sân bay Mỹ hoạt động trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương đã bị dịch Covid-19 tấn công. Những bài bình luận gần đây trên tờ Study Times lại cho rằng, phiêu lưu quân sự không nằm trong kế hoạch hiện thời của Bắc Kinh.

Theo chiến lược cải cách quân sự của nhà lãnh đạo Tâp Cận Bình, quân đội Trung Quốc sẽ trở thành đội quân chiến đấu đứng đầu thế giới vào năm 2050, khi sở hữu ít nhất là 4 nhóm tác chiến tàu sân bay vào năm 2035, đồng thời đẩy mạnh phát triển và nghiên cứu các loại vũ khí hiện đại cũng như tái cơ cấu bộ máy chỉ huy quân sự.

Còn hiện tại, Trung Quốc đang nắm trong tay 2 tàu sân bay là Liêu Ninh và Sơn Đông. Trong đó, Sơn Đông là tàu sân bay nội địa đầu tiên của Trung Quốc và đang trong quá trình chạy thử nghiệm trên biển.

Bên cạnh đó, hải quân Trung Quốc cũng đang cho chạy thử hai tàu đổ bộ tấn công chở trực thăng Type 075 có lượng giãn nước toàn tải 40.000 tấn. Quân đội Trung Quốc còn có kế hoạch sở hữu 9 tàu khu trục tên lửa dẫn đường Type 055. Type 055 hiện được đánh giá là tàu chiến mạnh nhất và hiện đại nhất ở châu Á.

Cuộc chiến chống dịch bệnh

Quân đội Trung Quốc trở thành tuyến đầu trong cuộc chiến chống dịch Covid-19, khi hàng chục ngàn binh sĩ tham gia vào hoạt động tại tâm dịch Vũ Hán hồi tháng Một. Theo đó, quân đội Trung Quốc đã cử bác sĩ quân y đi chữa trị cho các bệnh nhân mắc Covid-19, còn binh sĩ và nhân viên hậu cần đảm bảo lệnh phong tỏa cách ly được thực hiện nghiêm ngặt.

Bên cạnh chống dịch bệnh, quân đội Trung Quốc còn được cho sẽ hỗ trợ tạo công ăn việc làm cho nhiều ngành nghề rơi vào cảnh thất nghiệp do dịch bệnh để đẩy mạnh nhanh tiến độ khôi phục nền kinh tế.

Hơn 8,7 triệu sinh viên sẽ tốt nghiệp trong mùa hè năm nay và quân đội Trung Quốc đã nhận được yêu cầu tiếp nhận thêm nguồn nhân lực này. Đây là lý do quân đội Trung Quốc sẽ cần có thêm nguồn tiền hỗ trợ.

Theo một quan chức quân sự Trung Quốc giấu tên, dịch Covid-19 đã tạo thêm gánh nặng tài chính ngoài mong muốn cho quân đội Trung Quốc.

“Nhà lãnh đạo quân sự vẫn đang đấu tranh với các nhà hoạch định chính sách trong Quốc hội về mức tăng ngân sách quốc phòng lên 9% trong năm tới, dù tình hình kinh tế trong nước và quốc tế vẫn đang gây lo ngại”, quan chức quân đội Trung Quốc cho hay. 

“Ông Tập đã yêu cầu các nhà khoa học từ Viện nghiên cứu y khoa quân đội Trung Quốc tham gia cuộc đua bào chế vắc-xin phòng Covid-19. Đây là khoản đầu tư dài hạn và đắt đỏ. Rất khó để dự đoán về mức chi phí cho quân đội từ đại dịch Covid-19, bởi không ai biết được dịch bệnh sẽ kéo dài bao lâu”, quan chức Trung Quốc nói thêm.

Minh Thu (lược dịch)