Kon Tum: Đặc sắc Lễ mừng Lúa mới của người Xê Đăng trên đỉnh Măng Rơi

Lễ hội mừng Lúa mới của người Xê Đăng.

Đường lên ngọn núi Măng Rơi ngoằn ngoèo với nhiều đoạn đèo dài cả chục cây số. Chỉ khi lên đến đỉnh, du khách mới có thể ngắm núi rừng và những mái nhà nhấp nhô dưới chân đèo.

Măng Rơi được hiểu theo nghĩa của người Xê Đăng là đỉnh núi nằm trên khe nước. Năm 1975, tộc người Xê Đăng sinh sống tại vùng Đắk Sơ Mei (Gia Lai) quyết định di dời về ngọn núi Măng Rơi để sinh sống vào khoảng năm 1982.

Từ núi Măng Rơi đến dãy Ngọc Linh chừng 40km, thuộc các làng xã như Ngọc Yêu, Tê Xăng, Măng Ri, Ngọc Lây, Tu Mơ Rông và Đắk Hà của huyện Tu Mơ Rông với nhiều đời tộc người Xê Đăng trú ngụ có gốc Xơ Teng. Người Xê Đăng sinh sống ở núi rừng nên một trong những phong tục không thể thiếu là ngày ăn Lúa mới vào tháng 10, 11 hàng năm.

Tại làng Đắk Hà khi đến ngày lễ, Già làng sẽ thông báo cho mọi người trong làng rằng, gần đến ngày ăn Lúa mới phải tụ họp dân làng lại để thống nhất ngày tổ chức. Cả làng chuẩn bị mọi thứ, đầu tiên mỗi nhà phải tự nấu cơm, chuẩn bị đồ ăn sẵn như thịt chuột rừng, thịt rừng, rau rừng, thịt khô, cá, chuối… tất cả những thứ này đều được lấy ở rừng về.

Ngoài ra, một yếu tố không thể thiếu trong ngày tết mừng Lúa mới đó là rượu cần. Rượu cần được lên men từ dây cây rừng có tên pló, dây pló sau khi lấy trong rừng về được người dân giã thành nước rồi đem gạo nghiền thành bột trộn với nước này. Nước có màu xanh tươi, khi trộn với bột gạo thì sẽ vắt lại để ủ tạo men rượu.

Cuối cùng, gạo hoặc mỳ được nấu chín rồi đổ ra để phơi nắng một thời gian, khi nguyên liệu không còn ướt thì mang trộn với men. Khi trộn, người làm sẽ cho vào hũ ủ khoảng 1 tháng để lên men. Rượu cần khi uống có cảm giác ngọt và dễ uống nhưng lại rất dễ bị say.

Cũng là rượu cần, nhưng ở Ngọc Yêu, Ngọc Lây thì tộc người Xê Đăng lại có một loại rượu cần có hương vị rất đậm đà, đó là rượu cần làm bằng hạt kê. Chứ không phải bằng củ mì, gạo. Rượu kê làm trong những ghè nhỏ, rượu cần hạt kê uống rất bổ, khỏe cho người đi làm công việc nặng nhọc như làm nương rẫy mà bà con người Xê Đăng vẫn làm.

Khi đã đầy đủ mọi người dân trong làng, Già làng sẽ nói chuyện về năm nay có được gì, mất cái gì, cầu cho mọi người sang năm mới sẽ được thêm mùa màng, tình cảm làng xóm lại ngày một ấm áp hơn. Xong xuôi, cả làng bắt đầu tận hưởng ngày vui cho say sưa với men rượu và no ấm với gạo làng làm ra.