Kiểm định chất lượng giáo dục đại học: Phải thay đổi

Công tác kiểm định chất lượng phải được thay đổi

Chương trình tọa đàm nhằm thẳng thắn nhìn nhận những mặt đã làm được và chưa được của công tác kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) thời gian qua. Đồng thời làm rõ hơn mục tiêu và giải pháp về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học theo Thông tư mới đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến rộng rãi dư luận.

Tham dự buổi tọa đàm có PGS.TS Mai Văn Trinh, Cục trưởng Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo; GS. TS. Nguyễn  Quý Thanh - Giám đốc Trung tâm KĐCLGD ĐHQGHN; PGS. TS. Nguyễn Phương Nga - Giám đốc Trung tâm KĐCLGD, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam; PGS. TS. Nguyễn Văn Long - Chủ tịch HĐ Trường ĐH Giao thông vận tải HN

Thay đổi là tất yếu

PV: Thưa Cục trưởng Mai Văn Trinh, ông có thể cho biết những kết quả nổi bật của công tác KĐCLGD đại học trong thời gian qua? Và đâu là những bất cập trong công tác KĐCLGD?

PGS.TS Mai Văn Trinh: Thời gian vừa qua khi kiểm định chất lượng đại học được đưa vào vận hành trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đã đi được bước khá dài, có được những kết quả đáng ghi nhận, bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế, bất cập.

Tuy nhiên chúng ta thẳng thắn nhìn thấy vẫn còn những bất cập trong công tác kiểm định chất lượng đại học.

Thứ nhất, nhận thức, chuyển biến của cán bộ, giảng viên, sinh viên các trường đại học hiện nay chưa đồng đều, kéo theo chất lượng tự báo cáo đánh giá của các nhà trường mới ở mức độ chưa đạt được yêu cầu đặt ra.

Thứ hai, cho đến nay mặc dù hệ thống văn bản đã khá hoàn chỉnh song các chế tài để khuyến khích các trường làm tốt, đặc biệt là xử lý những trường làm chưa tốt, chưa thực sự chú trọng đến công tác kiểm định chưa mạnh.

Thứ ba, các bộ công cụ đánh giá hiện nay ở chừng mực nào đó chưa theo kịp được sự vận hành, phát triển rất nhanh của thực tế giáo dục đại học, đặc biệt là theo chuẩn quốc tế.

Chính vì thế việc cần thiết phải xây dựng một bộ thông tư mới, bộ công cụ mới như một thang thước để đạt được chuẩn của khu vực để các trường lấy đó đánh giá để xem mạnh ở đâu, chỗ nào chưa được để từng bước tiếp tục duy trì điểm mạnh, khắc phục những hạn chế, từng bước theo chiến lược cụ thể để nâng cao chất lượng giáo dục theo hướng tiếp cận với khu vực. Bằng cách ấy trong một thời gian chúng ta sẽ có được bước chuyển biến rõ nét về chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.

PV: Thưa GS.TS Nguyễn Quý Thanh, công tác kiểm định chất lượng giáo dục đại học đã có quy định về tiêu chuẩn với 61 tiêu chí, ông đánh giá như thế nào về 61 tiêu chí đó và đâu là lý do để Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng 25 tiêu chuẩn mới với 111 tiêu chí?

GS.TS Nguyễn Quý Thanh: Hiện nay bộ tiêu chuẩn đánh giá các trường đại học Việt Nam bao gồm 10 tiêu chuẩn và 61 tiêu chí, trước khi có bộ tiêu chuẩn đánh giá này đã có một bộ tiêu chuẩn ít tiêu chuẩn và tiêu chí hơn năm 2004. Bộ tiêu chuẩn khi đó đã được 20 trường đại học áp dụng để đánh giá ngoài.

Sau một thời gian thực hiện, năm 2007, Bộ GD&ĐT đã điều chỉnh thành bộ tiêu chuẩn hiện hành. Về nội dung bộ tiêu chuẩn đã bao trùm nội dung của các trường đại học, từ sứ mạng mục tiêu đến tổ chức quản lý, tổ chức đào tạo, đội ngũ cán bộ, người học, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, cơ sở vật chất và tài chính.

Tuy nhiên giáo dục liên tục có sự vận động, các chức năng của trường đại học đã có sự thay đổi. Gần đây chúng ta nói nhiều đến các trường đại học 1.0, 2.0, 3.0, 4.0. Nhìn vào nội hàm của các trường đại học này sẽ thấy rất nhiều nội dung mới của giáo dục đại học, trong đó có chức năng được nhấn mạnh nhiều hơn trước đât trong mô hình đại học cũ chưa được đề cập đến.

Với xu thế đó việc bổ sung những đánh giá mới về chất lượng giáo dục đại học là cần thiết.

Bộ tiêu chuẩn hiện hành tiếp cận nhiều theo cách tiếp cận quản trị chất lượng theo quản trị quyết định, điều này cần thiết trong giai đoạn đầu phát triển của các nhà trường nhưng xu thế quản trị khi chất lượng được nâng lên, khi các trường đại học có được nhận thức tốt hơn về xây dựng văn hóa chất lượng, việc áp đặt sẽ không mang lại hiệu quả bằng quản trị nguyên lý và nguyên tắc.

Việc chuyển từ bộ tiêu chuẩn 10 tiêu chuẩn, 61 tiêu chí sang 25 tiêu chuẩn, 111 tiêu chí là đi theo hướng như vậy. Tuy nhiên việc hình thành văn hóa chất lượng ở các trường đại học Việt Nam chưa rõ ràng nên vẫn phải có quản trị theo nguyên tắc. Cho nên một số trường sẽ cảm thấy mình bị áp một số nguyên tắc vào quá trình đánh giá cũng sẽ dễ hiểu.

Bộ tiêu chuẩn hiện hành không báo quát hết các chức năng vốn có của các trường đại học, ví dụ kết nối với cộng đồng thì trong bộ tiêu chuẩn mới được đề cập đầy đủ hơn.

Các trường đại học hiện nay không chỉ thực hiện việc đào tạo, việc nghiên cứu mà còn phải đóng góp trở lại để kết nối cộng đồng tốt hơn, phù hợp với xu thế của Việt Nam hiện nay. Tôi muốn nhấn mạnh đến nghiên cứu đào tạo phục vụ ứng dụng, phục vụ sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Về chuyên môn, bản chất các tiêu chuẩn đánh giá chỉ phù hợp trong một giai đoạn nhất định nên sự thay đổi khá thường xuyên. Ví dụ ở Hoa Kỳ mỗi năm họ thay đổi nhỏ một lần, 5 năm họ thay đổi lớn một lần.

Các trường đại học càng phát triển bao nhiêu thì đòi hỏi càng lớn lên bấy nhiêu chứ không phải bỏ bớt tiêu chí đánh giá đi.

PV: Thưa PGS.TS Nguyễn Phương Nga, là giám đốc trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục đại học (Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam) bà thấy bộ tiêu chuẩn với 111 tiêu chí có thực sự đánh giá được toàn diện chất lượng các cơ sở giáo dục đại học?

PGS.TS Nguyễn Phương Nga: Tôi tiếp cận ở góc độ là ta cần có sự thay đổi bộ tiêu chuẩn hiện hành bởi lý do rất đơn giản là, qua 5 năm phát triển, tốc độ phát triển của công nghệ thông tin, kinh tế - xã hội của cả Việt Nam và thế giới thì rõ ràng yêu cầu đòi hỏi cách đây 5 năm sẽ không phù hợp với thời điểm hiện tại và bắt kịp với xu hướng của thế giới.

Hơn nữa bộ tiêu chuẩn 111 tiêu chí được xây dựng trên bộ tiêu chuẩn của các trường đại học tiên tiến khu vực ASEAN, đó sẽ là cầu nối để các trường đại học của Việt Nam hòa vào chất lượng chung của khu vực. Bộ tiêu chuẩn của ASEAN cũng giao thoa khá lớn với bộ tiêu chuẩn của Châu Âu và của Bắc Mỹ nên bộ tiêu chuẩn đang dự thảo sẽ là một điểm để đưa giáo dục đại học Việt Nam hòa nhập cùng thế giới.

Mặc dù nhiều tiêu chí hơn nhưng chi tiết hơn và đòi hỏi các trường đại học phải phấn đấu để đào tạo ra các sản phẩm tốt.

PV: Thưa PGS.TS Nguyễn Văn Long, Trường Đại học Giao thông Vận tải (ĐH GTVT) là một trong 2 trường đại học đầu tiên của cả nước đã được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng giáo dục cấp trường, ông cho biết ý kiến của ông về việc Bộ GD-ĐT xây dựng quy định mới có ý nghĩa như thế nào đối với các trường đại học nói chung và trường Đại học GTVT nói riêng?

PGS.TS Nguyễn Văn Long: Năm 2007, Trường ĐH GTVT là một trong 20 trường thực hiện đánh giá ngoài theo bộ tiêu chuẩn vào thời điểm đó. Đến đầu năm 2016, Trường ĐH GTVT lại là một trong hai trường được công nhận kiểm định chất lượng đại học.

Trường chúng tôi quan điểm luôn luôn cầu thị, luôn luôn muốn biết mình ở đâu trong hệ thống các trường đại học của Việt Nam và khối các nước khu vực Châu Á để hướng đến cải tiến và nâng cao chất lượng. Vì vậy, kiểm định chất lượng giáo dục là một công cụ hữu hiệu để giúp nhà trường làm được việc đó.

Dưới góc độ đã kiểm định hai lần, chúng tôi nhận thấy sự cần thiết và tất yếu thay đổi bộ tiêu chuẩn mới. Trong quá trình kiểm định liên quan đến tự đánh giá, chúng tôi thấy trong bộ tiêu chuẩn hiện hành có một số tiêu chí, một số nội dung tương đối lạc hậu, ví dụ như biên chế, một số hoạt động đoàn thể chiếm tương đối khâu đánh giá, nếu thêm vào sẽ bớt tiêu chí khác, hàm lượng đánh giá bớt đi.

Có một số tiêu chí hiện nay rất nóng đối với nhà trường hiện nay lại chưa có. Trường chúng tôi có những phần rất mạnh nhưng trong kiểm định lại không đề cập đến việc này, không phản ánh được hết chất lượng.

Bộ đã đưa ra một thông tư dự thảo mới, chúng tôi đã đọc qua nhận thấy tương đối lấp được những khoảng trống trong bộ tiêu chuẩn hiện hành. Vì vậy, việc chọn bộ tiêu chuẩn AUN-QA để công bố trong thời điểm hiện nay là hoàn toàn phù hợp.