Đổi mới cơ chế đầu tư - động lực thúc đẩy xây dựng thành công NTM

Tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giátừ một nước nông nghiệp có trình độ sản xuất thấp, luôn đối mặt với nỗi ám ảnh thiếu lương thực, thực phẩm trong những ngày "đầu mùa, giáp hạt", hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn yếu kém đến nay sản phẩm của ngành đã rất phong phú, dồi dào, không những thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng của thị trường nội địa hơn 90 triệu dân mà còn vươn ra thị trường quốc tế với kim ngạch xuất khẩu trên 40 tỷ USD.

Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đã từng bước hoàn chỉnh, dù còn nhiều vùng khó khăn nhưng nhìn chung bộ mặt nông thôn đã khang trang, sạch đẹp và dần hình thành những "miền quê đáng sống", dáng dấp của "nông thôn thịnh vượng".

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, những thành tựu đó trước hết là do tư duy phát triển đã được đổi mới và sự cố gắng, quyết tâm của cả hệ thống chính trị mà trong đó có đóng góp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng toàn ngành. 

“Những tham mưu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã góp phần tháo gỡ, xóa bỏ những ách tắc, khó khăn lâu nay làm kìm hãm, hạn chế phát triển của ngành nông nghiệp, nông thôn; đồng thời khơi dậy những tiềm năng, động lực phát triển trong cộng đồng cư dân nông thôn”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay.

Cụ thể, Bộ đã thực hiện nhiều đổi mới về cơ chế quản lý Chương trình MTQG nói chung, Chương trình MTQG xây dựng NTM nói riêng.

Các quy chế quản lý, điều hành chương trình mục tiêu quốc gia đã được hoàn thiện, điều chỉnh theo hướng phân cấp mạnh mẽ hơn; nâng cao khả năng phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc triển khai các nhiệm vụ được giao; Tạo cơ chế minh bạch để thu hút được nhiều nguồn tài trợ từ cộng đồng quốc tế. 

Giai đoạn 2016-2020, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình Thủ tướng Chính phủ thành lập ở mỗi cấp duy nhất 01 Ban chỉ đạo cho các Chương trình MTQG, duy nhất 01 Ban quản lý cấp xã để tập trung chỉ đạo, thống nhất nguồn lực, tránh được tình trạng đầu tư dàn trải, chồng chéo.

Về cơ chế quản lý nguồn vốn ngân sách trung ương: Cũng đã thực hiện phân cấp mạnh mẽ, tăng tính chủ động sáng tạo của địa phương; một số quy định không theo cách quản lý thông thường đối với dự án đầu tư công sử dụng vốn ngân sách trung ương như không thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn ngân sách trung ương, không quản lý theo danh mục chi tết các dự án cụ thể, trung ương chỉ giao tổng số, trao quyền phân bổ chi tiết cho địa phương dựa trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của trung ương.

Nội dung đầu tư cũng đã có nhiều đổi mới, phù hợp với tình hình, trình độ phát triển nông thôn theo từng thời kỳ. Giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn ngân sách nhà nước đã được tập trung ưu tiên hỗ trợ cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới; các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội cơ bản (giao thông, điện, trường học, trạm y tế, nước sạch, thủy lợi; hỗ trợ phát triển sản xuất, bảo vệ môi trường).

Quy trình lập kế hoạch đầu tư công cấp xã thực hiện các Chương trình MTQG có sự tham gia của cộng đồng đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành nhằm góp phần hoàn thiện khung pháp lý nhằm bảo đảm thực thi có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia đúng như quan điểm chỉ đạo, định hướng chung của Chính phủ. 

Đồng thời cũng đã thể chế được chủ trương tăng cường vai trò và sự tham gia của người dân trong việc đưa ra quyết định lựa chọn dự án, lập kế hoạch đầu tư công để thực hiện các chương trình MTQG; quy định cụ thể các bước quy trình lập kế hoạch đầu tư công cấp xã theo hướng dân chủ, công khai và minh bạch; Đảm bảo khả năng cân đối nguồn lực của các cấp, khả năng đóng góp nguồn lực của cộng đồng.

Thứ hai, đã tạo ra được một hệ thống các cơ chế đầu tư đặc thù để huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực xây dựng nông thôn mới

Ngay từ giai đoạn đầu xây dựng nông thôn mới, một điểm mới trong cơ chế đầu tư là cơ chế giải phóng mặt bằng thông qua vận động, không áp dụng cơ chế đền bù thông thường. 

Đây là thay đổi có tính chất quyết định trong việc thực hiện các tiêu chí về hạ tầng do việc giải phóng mặt bằng hết sức phức tạp, chi phí rất lớn, vượt quá khả năng cân đối ngân sách nhà nước và đóng góp của nhân dân.