Định hướng phát triển Nghề Công tác xã hội ở Việt Nam

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, chương trình, Đề án, qua đó đã giải quyết trợ cấp hàng tháng cho hàng triệu người; cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí cho trên chục triệu người nghèo và các đối tượng trợ giúp xã hội. Hỗ trợ về nhà ở, giáo dục, dạy nghề, việc làm cho các đối tượng; Hệ thống tổ chức bộ máy và đội ngũ nhân viên công tác xã hội làm việc trong lĩnh vực an sinh xã hội ngày càng được mở rộng.

Tuy nhiên, người dân và các đối tượng trợ giúp xã hội chưa được trợ giúp một cách toàn diện; chưa có sự phối kết hợp liên ngành trong trợ giúp cho từng trường hợp cụ thể; chưa được đánh giá nhu cầu để quản lý trường hợp; chưa được phát hiện sớm, can thiệp sớm và trợ giúp, chăm sóc, phục hồi theo hướng dựa vào cộng đồng.

Trên cơ sở thực tiễn đó và kinh nghiệm quốc tế, ngày 25 tháng 3 năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển nghề công tác xã hội giai đoạn 2010 - 2020. Đến nay, chúng ta đã xây dựng được hệ thống văn  bản quy phạm pháp luật về phát triển nghề công tác xã hội như: Quy định về chức danh, mã số các ngạch viên chức công tác xã hội; quy định tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch viên chức công tác xã hội; tiêu chuẩn chăm sóc tại các cơ sở bảo trợ xã hội; tiêu chuẩn cộng tác viên công tác xã hội cấp xã/phường; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của trung tâm công tác xã hội công lập; nghị định quy định về chế độ tiền lương đối với đội ngũ viên chức công tác xã hội…

Cần nâng cảo hiểu biết của mọi người về Nghề Công tác xã hội ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, đã củng cố và phát triển mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội. Bộ Lao động  - Thương binh và Xã hội và Bộ Nội vụ hướng dẫn các địa phương về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các mô hình Trung tâm công tác xã hội; phối hợp với Bộ Tài chính hỗ trợ cho trên 35 tỉnh, thành phố xây dựng mô hình trung tâm công tác xã hội, nâng tổng số cơ sở có liên quan đến cung cấp dịch vụ công tác xã hội là 432 cơ sở. Tổng số cán bộ, nhân viên công tác xã hội hiện đang làm việc tại các cơ sở liên quan đến cung cấp dịch vụ công tác xã hội và mạng lưới tại cấp xã gồm 35.000 người.

Thực hiện Thông tư số 07/2013/TT-BLĐTBXH  hướng dẫn tiêu chuẩn cộng tác viên công tác xã hội cấp xã/phường, quy định nhiệm vụ chung, nhiệm vụ cụ thể và các yêu cầu về trình độ, năng lực của cộng tác viên công tác xã hội. Đến nay, đã có 21 tỉnh, thành phố phê duyệt kế hoạch thành lập mạng lưới cộng tác viên công tác xã hội với tổng số 8.784 cộng tác viên. Một số tỉnh, thành phố như TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Long An, Bến Tre, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế, An Giang, Khánh Hòa, Phú Yên đã bước đầu hình thành mạng lưới cộng tác viên và nhân viên công tác xã hội.

Về đào tạo cán bộ công tác xã hội, Bộ Lao động  - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với các trường đại học có đào tạo ngành công tác xã hội xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo trung cấp, cao đẳng nghề công tác xã hội. Đến nay, sau 3 năm, có khoảng 20 trường đào tạo nghề đã hình thành bộ môn hoặc khoa dạy nghề công tác xã hội. Phối hợp với Trường Đại học Lao động - Xã hội; Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương; Đại học Sư phạm Hà Nội; Học viện Thanh Thiếu niên; Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn; Đại học Giáo dục Hà Nội nghiên cứu, xây dựng 9 cuốn giáo trình trung cấp nghề công tác xã hội, 14 cuốn giáo trình cao đẳng nghề công tác xã hội.

Về đào tạo dài hạn,  Đề án 32 đã hỗ trợ Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu hoàn thiện kế hoạch phát triển giáo dục đào tạo công tác xã hội hệ cử nhân ở 40 trường đại học, cao đẳng có đào tạo công tác xã hội, các trường đạt chỉ tiêu tuyển sinh gần 3.000 cử nhân/ năm; Đào tạo chuyên ngành công tác xã hội có 11.411 người, xã hội học có 1.980 người; phối hợp với UNICEF hỗ trợ Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn tổ chức tuyển sinh, đào tạo Thạc sỹ công tác xã hội khóa 3 với chỉ tiêu 70 học viên/ năm. Hỗ trợ các tỉnh, thành phố đào tạo, đào tạo lại cho cán bộ viên chức công tác xã hội hệ vừa làm, vừa học với khoảng 3.000 chỉ tiêu/năm.

Về đào tạo ngắn hạn, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đại học đã tổ chức đào tạo 300 giảng viên dạy nghề công tác xã hội cho các trường cao đẳng, trung cấp nghề trong cả nước; đào tạo 8 lớp với 320 cán bộ, quản lý công tác xã hội cấp cao tại 2 miền Nam - Bắc; đào tạo 25 giảng viên nguồn công tác xã hội cho các trường đại học của Việt Nam; hàng năm hỗ trợ các tỉnh/thành phố bồi dưỡng nâng cao năng lực cho 10.000 cán bộ, nhân viên công tác xã hội.

Bộ Lao động – TBXH đã phối hợp với các cơ quan báo chí Trung ương đưa khoảng 1.000 tin, bài/năm. Các báo, đài địa phương đưa khoảng 10.000/năm liên quan đến phát triển nghề công tác xã hội tại Việt Nam. Ngoài ra, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài tiếng nói Việt Nam, Trung tâm Tư vấn và dịch vụ truyền thông đã sản xuất trên 50 phim phóng sự, tọa đàm/năm; các đài địa phương khoảng 500 sản phẩm/năm liên quan đến các chủ đề: kỷ niệm ngày công tác xã hội, công tác xã hội trong lĩnh vực chăm sóc và phục hồi chức năng cho người tâm thần; chăm sóc và bảo vệ trẻ em; đào tạo cán bộ nhân viên công tác xã hội và chế độ chính sách đối với cán bộ, nhân viên công tác xã hội... Hàng năm, Bộ đã hỗ trợ các trường đại học và các đơn vị có liên quan luân phiên tổ chức Lễ kỷ niệm ngày Công tác xã hội thế giới và các sự kiện khác liên quan đến phát triển nghề công tác xã hội như Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội; Đại học Sư phạm Hà Nội, thu hút hàng 1000 giáo viên,học sinh tham gia.

Trên cơ sở kết quả đạt được, trong giai đoạn 2015-2020, Đề án 32 đặt ra mục tiêu xây dựng và ban hành tiêu chuẩn nghiệp vụ cho cán bộ, viên chức, nhân viên, cộng tác viên công tác xã hội theo các loại hình cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội và theo nhóm đối tượng; xây dựng, ban hành mới và tiếp tục hoàn chỉnh các văn bản pháp luật có liên quan nhằm tạo môi trường pháp lý đồng bộ, thống nhất phát triển nghề công tác xã hội; Phát triển đội ngũ cán bộ, viên chức, nhân viên, cộng tác viên công tác xã hội ở các cấp, phấn đấu tăng khoảng 50%; hỗ trợ nhân rộng mô hình cung cấp dịch vụ công tác xã hội ở các quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Tiếp tục đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và tập huấn kỹ năng cho 50% số cán bộ, viên chức, nhân viên, cộng tác viên công tác xã hội đang làm việc tại các xã, phường, thị trấn; các cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội và cơ quan Lao động-Thương binh và Xã hội các cấp;  Xã hội hóa các hoạt động công tác xã hội theo hướng khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia việc đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; tập huấn kỹ năng và cung cấp dịch vụ công tác xã hội; Tiếp tục nâng cao nhận thức của toàn xã hội về nghề công tác xã hội.

Trong thời gian tới, các Bộ Ngành tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật phát triển nghề công tác xã hội; nghiên cứu trình Thủ tướng sửa đổi, bổ sung Quyết định số 32/2010/QĐ TTg ngày 25/3/2010 phê duyệt Đề án phát triển nghề công tác xã hội giai đoạn 2010-2020; tháo gỡ cơ chế pháp lý cho mô hình Trung tâm công tác xã hội cấp tỉnh; Nghiên cứu, xây dựng khung giá dịch vụ trợ giúp xã hội, làm cơ sở để nhà nước, người dân thanh toán, trả phí dịch vụ đối với các cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội; tạo cơ hội cạnh tranh bình đẳng giữa các cơ sở trợ giúp xã hội công lập và ngoài công lập; nâng cao chất lượng dịch vụ trợ giúp xã hội, công tác xã hội; cơ cấu lại trên 400 cơ sở bảo trợ xã hội hiện có thành các loại hình cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội, phát triển mạnh các cơ sở ngoài công lập để trợ giúp cho người dân có vấn đề.

Bộ Nội vụ, Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung thông tư quy định mã số, tiêu chuẩn các ngạch viên chức công tác xã hội và cộng tác viên công tác xã hội; Bộ Nội vụ, Y tế, Lao động -Thương binh và  Xã hội, Tài chính nghiên cứu, sửa đổi bổ sung chế độ phụ cấp ưu đãi nghề công tác xã hội cho đội ngũ cán bộ, viên chức công tác xã hội đang làm việc tại các cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội theo hướng khuyến khích hình thành đội ngũ cán bộ, nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp; Nghiên cứu, phát triển các dịch vụ công tác xã hội trong lĩnh vực bảo về trẻ em, công tác xã hội trong trường học, y tế, công tác xã hội trong lĩnh vực trợ giúp người nghiện; công tác xã hội trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần và một số lĩnh vực trọng tâm khác.

Các Bộ, ngành Trung ương cũng cần phối hợp với CFSI, ASI, UNICEF tiếp tục đào tạo đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý công tác xã hội cấp cao ngắn hạn và đạo tạo thạc sỹ công tác xã hội; Hỗ trợ cho các địa phương triển khai đào tạo cho cán bộ, nhân viên công tác xã hội hệ vừa làm, vừa học;  Hướng dẫn các cơ sở đào tạo nghề cấp tỉnh, thành phố thành lập bộ môn/khoa đào tạo công tác xã hội;  Hỗ trợ xây dựng năng lực cho các mô hình trung tâm công tác xã hội tại các địa phương.

Các địa phương tiếp tục xây dựng mô hình điểm Trung tâm công tác xã hội tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; cơ cấu lại các cơ sở bảo trợ xã hội theo hướng cung cấp dịch vụ công tác xã hội theo chức năng, nhiệm vụ quy định tại Thông tư Liên tịch số 09/2013/TTLT/BLĐTBXH-BNV ngày 10/6/2013 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm cung cấp dịch vụ công tác xã hội công lập;  Xây dựng mạng lưới nhân viên công tác xã hội, cộng tác viên CTXH theo quy định tại Thông tư số 07/2011/TT-BLĐTBXH ngày 24 tháng 5 năm 2013 hướng dẫn tiêu chuẩn cộng tác viên công tác xã hội cấp xã.

Bài viết phục vụ tuyên truyền Đề án phát triển nghề Công tác xã hội (Đề án 32)