Định hướng của Bộ NN&PTNT trong xây dựng Bộ tiêu chí NTM sau 2020

Theo Bộ NN&PTNT việcxây dựng Bộ tiêu chí xã NTM áp dụng cho giai đoạn tới, trước mắt là giai đoạn 2021-2025, trên cơ sở kế thừa Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016-2020 để có những điều chỉnh, bổ sung phù hợp, khắc phục những hạn chế đã được đề cập.

Các chỉ tiêu, nội dung, định mức… của tiêu chí NTM phải phù hợp với chiến lược, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước giai đoạn 2021-2030.Phân cấp mạnh hơn nữa cho các địa phương trong xác định các nội dung, định mức đạt chuẩn của các tiêu chí NTM nhưng không thấp hơn so với quy định chung.

Tiêu chí NTM phải trở thành công cụ đánh giá được những chuyển biến nổi bật, những tồn tại, hạn chế trong các lĩnh vực của phát triển nông thôn.

Theo Bộ NN&PTNT, Bộ tiêu chí NTM phải đáp ứng các yêu cầu chungnhư tránh xa rời thực tế, tránh lãng phí, tránh quá sức với nhiều địa phương. Đồng thời, cần hướng mạnh hơn đến nhu cầu người dân, vừa không hạ thấp chuẩn theo cách không hợp lý, vừa đảm bảo thực chất và tạo điều kiện huy động sức dân.

Có thể bổ sung thêm một số tiêu chí để phản ánh đầy đủ chất lượng của NTM. Sắp xếp lại các nhóm tiêu chí cứng (bắt buộc) và mềm (vận dụng) để tăng cường phân cấp, trao quyền cho các địa phương, thậm chí phân cấp đến huyện, xã. Đồng thời, đảm bảo sự linh hoạt của các tiêu chí: trong tiêu chí cứng có chỉ tiêu mềm, trong tiêu chí mềm có chỉ tiêu cứng, tạo điều kiện chủ động hơn cho địa phương, mà vẫn giữ được khung khổ chất lượng cần thiết của NTM. 

Đồngthời nên tách riêng nhóm các tiêu chí nền tảng, các tiêu chí mà đa số xã hiện đã đạt chuẩn (như thủy lợi 90,7%; điện 90%; hạ tầng thương mại 85,5%; thông tin truyền thông 89,7%; y tế 82,6%; quốc phòng an ninh 91,6%), để tập trung hỗ trợ nguồn lực, phấn đấu hoàn thành chúng một cách phổ cập cho các xã còn lại trong 5 năm 2021-2015 (trừ những xã, thôn, bản, ấp đặc thù sẽ áp dụng theo bộ tiêu chí khác). 

“Các tiêu chí này nên có sự điều chỉnh về chỉ tiêu phấn đấu theo vùng, miền, địa bàn để đảm bảo tính phù hợp, thiết thực, tránh lãng phí, có hiệu quả sử dụng tốt. Đây sẽ là cơ sở để phân bổ nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách Trung ương cho phù hợp, đảm bảo thiết thực, công bằng đối với các vùng khó khan”, Bộ NN&PTNT cho hay.

Cũng theo Bộ NN&PTNT, cần lồng ghép hữu cơ giữa các nhóm tiêu chí lượng và chất. Đối với các tiêu chí chỉ là đo đếm kết quả thực hiện, thiên về mặt lượng, chưa phản ánh sâu về chất (như tiêu chí về giao thông, điện, thông tin truyền thông, cơ sở vật chất y tế, số hộ gia đình văn hóa) nên xem xét lồng một cách hợp lý một số tiêu chí vào các tiêu chí đánh giá tác động tương ứng để khắc phục tính định lượng xơ cứng, gắn kết chặt hơn với mục tiêu và chất lượng NTM. 

Ngược lại, đối với các tiêu chí hiện đang là đánh giá tác động, như tiêu chí về thu nhập, hộ nghèo, đời sống văn hóa, cần áp dụng các chỉ tiêu định lượng hợp lý để thuận tiện cho đánh giá kết quả. 

Có nên tách một cách cơ học tất cả các tiêu chí xây dựng công trình nông thôn về nhóm hạ tầng thiết yếu, khiến thiết chế văn hóa tách khỏi tiêu chí văn hóa, trạm y tế xã tách khỏi tiêu chí y tế, tương tự: điện với sử dụng điện, trường học với giáo dục, bưu điện với thông tin, truyền thông?… Điều đó đã làm tăng thêm sự xơ cứng định lượng của bộ tiêu chí, quan tâm số lượng lấn át chất lượng.

Đồng thời, có thể tích hợp ở mức độ hợp lý các mục tiêu phát triển bền vững vào Bộ tiêu chí NTM, tránh làm bộ tiêu chí thành cồng kềnh, khó nhớ. 

Có thể rà soát bổ sung theo hướng: các tiêu chí, chỉ tiêu của bộ tiêu chí không mâu thuẫn, đi ngược hoặc quá thấp so với các mục tiêu phát triển bền vững.

Còn việc giám sát, đánh giá thực hiện một cách đầy đủ các mục tiêu phát triển bền vững theo cam kết quốc tế (với 17 mục tiêu, 158 chỉ tiêu cụ thể) nên giao cho một hệ thống khác hướng dẫn thực hiện và đánh giá độc lập, vì nó không chỉ là mục tiêu đối với khu vực nông thôn.

"Việc biến Chương trình xây dựng NTM thành vạn năng, bao trùm quá mức sẽ khiến nó trở thành quá cồng kềnh, vượt khỏi khả năng bao quát, thâu tóm, quản lý, giám sát, đánh giá của hệ thống các cơ quan xây dựng NTM, nhất là cán bộ ở cơ sở và cộng đồng người dân nông thôn", Bộ NN&PTNT cho hay.

Bên cạnh đó, cần đưa yếu tố người dân - vai trò chủ thể - sự hài lòng của người dân thành tiêu chí đánh giá, có thể là tiêu chí cơ sở, bổ trợ cho tiêu chí NTM cấp xã, thôn (không nhất thiết trở thành “tiêu chí 20” bên cạnh 19 tiêu chí hiện có), được xem xét định kỳ trong quá trình xây dựng NTM (chứ không chỉ khi xét công nhận địa phương đạt chuẩn).