ĐH Tôn Đức Thắng tự bổ nhiệm GS, PGS: Nhiều ý kiến trái chiều

Việc bổ nhiệm, phong tặng GS, PGS vốn do Hội chức danh giáo sư Nhà nước thực hiện

Trả lời phỏng vấn báo chí, GS Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cho rằng, việc này cần phải cân nhắc. Về lâu dài đây là việc làm phù hợp với quyền tự chủ của các trường nhưng trước mắt cần cân nhắc cẩn thận.

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, việc công nhận chức danh khoa học mỗi nước làm một khác. Cách thực hiện công nhận và bổ nhiệm GS, PGS ở nước ta hiện nay, đảm bảo được mặt bằng chất lượng tương đương của các GS, PGS trên toàn quốc, dù các GS, PGS làm việc ở trường nào.

Dù thực hiện việc phong học hàm hoặc bổ nhiệm chức danh GS, PGS đã 20 năm, nhưng có thể nói rằng đây vẫn là công việc khá mới đối với nước ta, nhất là trong điều kiện trường sở đa dạng, trình độ giảng viên đa dạng, việc thực hiện theo quy định như hiện nay vừa đảm bảo quyền dân chủ của các trường, quyền dân chủ của các ứng viên, vừa đảm bảo mặt bằng nhất định cho các chức danh khoa học.

"Việc phong GS, PGS ở Việt Nam thời gian qua dù có nhiều cải tiến, các hội đồng làm việc nghiêm túc, nhưng thẳng thắn mà nói không phải trường hợp nào cũng đạt trình độ như yêu cầu. Việc trường ĐH Tôn Đức Thắng tự xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS để bổ nhiệm GS, PGS, về lâu dài, nên ủng hộ vì nó phù hợp với quyền tự chủ của các trường. Tuy nhiên, trong thời điểm hiện nay, việc thí điểm ở một trường không thuộc top đầu như Trường ĐH Tôn Đức Thắng cần phải cân nhắc hơn" - GS Thuyết chia sẻ.

Theo ý kiến của GS Nguyễn Minh Thuyết, một số nước có nền giáo dục tiên tiến như Pháp vẫn còn có hội đồng xem xét hồ sơ chung, thì Việt Nam càng phải thận trọng khi bổ nhiệm GS, PGS. Có theo hướng nào cũng cần căn cứ vào tình hình cụ thể, vào những quy định của Nhà nước để thực hiện.

Một PGS.TS khác đang công tác tại ĐH Kinh tế TP.HCM cũng cho biết việc phong hàm là do Nhà nước làm, sau đó trường mới bổ nhiệm dựa trên quy định, nhu cầu của trường. Vấn đề phong hay bổ nhiệm học hàm GS, PGS, Nhà nước đã có văn bản dưới luật rất quan trọng, đó là Nghị định, nên các trường không thể làm khác được.

Hiện nay rất nhiều đại học trên thế giới thực hiện việc tự phong hàm chức danh theo quy định của trường, tuy nhiên, những nước này không có Hội đồng chức danh Nhà nước, trong khi đó ở Việt Nam việc bổ nhiệm có tiêu chuẩn và quy định rất chặt chẽ. Các trường chỉ có thể làm theo thế giới khi ở Việt Nam không có quy định nào bắt buộc. Pháp luật có những quy định mang tính tùy nghi, các bên được quyền lựa chọn, nhưng có quy định mang tính chế tài, cưỡng chế mà quy định phong học hàm, học vị là một ví dụ.

Trái ngược với những ý kiến này, theo quan điểm của GS Nguyễn Văn Tuấn, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học New South Wales (Australia), Việt Nam cần chuyển hướng suy nghĩ giáo sư là một chức vụ, chứ không phải phẩm hàm và nên trao quyền bổ nhiệm cho các đại học. Theo GS Nguyễn Văn Tuấn, ở nước ngoài như Australia, các trường đại học có chính sách và tiêu chuẩn bổ nhiệm giáo sư từ lâu.

Các đại học ở Australia có 4 chức danh khoa bảng: lecturer (giảng viên), senior lecturer (giảng viên cao cấp), associate professor (phó giáo sư ) và professor (giáo sư). Nhưng ở các đại học Mỹ có 3 chức danh professor: đó là assistant professor, associate professor, và professor. 

Chữ assistant professor rất khó dịch sang tiếng Việt, vì tuy mang danh là “assistant professor” (phụ trợ) nhưng những người có chức danh này chẳng phụ tá cho ai cả mà đã là một nhà nghiên cứu độc lập. Ở cả hai hệ thống, professor là chức danh cao nhất trong hệ thống học hàm đại học. Ở Australia cũng như ở Mỹ, giáo sư là một chức vụ (position), chứ không phải chức danh hay phẩm hàm theo cách hiểu ở Việt Nam, được đề bạt dựa theo ngạch và dựa vào những tiêu chí cụ thể, tiêu chuẩn rất khác nhau.