Cuộc đời ngắn ngủi của một chiếc cường kích A-37B trong Không quân Việt Nam

Tháng 3/1975, A-37B 68-7921 trở thành chiến lợi phẩm của QĐNDVN trong tình trạng nguyên vẹn ở Sân bay Phù Cát (Bình Định) nhưng chỉ đến giữa năm 1982 nó đã bị loại khỏi biên chế của Không quân Việt Nam do không còn khả năng hoạt động.

Máy bay cường kích A-37B số khung 68-7921 nằm trong loạt máy bay A-37B được sản xuất năm 1968 tại nhà máy của công ty Cessna ở Wichita, Kansas (Mỹ). Năm 1969, chiếc máy bay này được chuyển giao cho Không quân Việt Nam Cộng hòa (VNCH) và đưa vào biên chế của Phi đoàn 516 "Phi Hổ" thuộc Không đoàn 41 Chiến thuật, Sư đoàn 1 Không quân đóng tại Sân bay Đà Nẵng.

A-37B 68-7921 tại Sân bay Đà Nẵng năm 1970. Ảnh: Supertweet

Đây là phi đoàn chiến đấu thứ hai của KQ VNCH, từng sử dụng máy bay cường kích T-28B/C Trojan, A-1H/E Skyraider và tham gia phi vụ "Bắc phạt" phối hợp với KQ Mỹ tấn công miền Bắc tháng 2-1965.

Sau các chiến dịch giải phóng Huế-Đà Nẵng và Tây Nguyên tháng 3-1975, A-37B 68-7921 trở thành chiến lợi phẩm của QĐNDVN trong tình trạng nguyên vẹn ở Sân bay Phù Cát (Bình Định). Sau đó nó được các nhân viên kỹ thuật khôi phục, kiểm tra nhằm phục vụ cho ý định sử dụng máy bay chiến lợi phẩm tham gia chiến đấu trong Chiến dịch Hồ Chí Minh của KQNDVN.

Sau hai ngày chuyển loại cấp tốc, ngày 28-4-1975, Phi đội Quyết Thắng gồm 5 máy bay A-37 - trong đó có 68-7921 - do các phi công KQNDVN lái xuất phát từ Sân bay Thành Sơn (Phan Rang) đã ném bom thành công Sân bay Tân Sơn Nhất, phá hủy một số máy bay của KQ VNCH.

Ngay sau Ngày Chiến thắng 30-4-1975, phi đội A-37 chiến lợi phẩm di chuyển vào đóng tại Sân bay Biên Hòa. Theo dự kiến, lực lượng không quân cường kích sẽ phối hợp với hải quân và bộ binh Quân khu 5 tiến hành trận đánh hiệp đồng binh chủng đầu tiên để giải phóng Côn Đảo. Tuy nhiên phương án này đã không cần phải thực hiện do đảo đã tự nổi dậy. Vì vậy sáng 4-5-1975, phi đội A-37 đã thực hiện chuyến bay tuần tiễu và biểu dương lực lượng trên vùng trời Côn Đảo.

Ngày 21-5-1975, Trung đoàn Không quân Cường kích 937 (đoàn Hậu Giang) được thành lập, sử dụng các máy bay A-37 và một số máy bay chiến lợi phẩm. Ngay sau đó, từ cuối tháng 5-1975 lực lượng của trung đoàn đã bước vào chiến đấu trong các trận đánh bảo vệ biên giới và vùng biển Tây Nam. Là một trong số không nhiều máy bay ở trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu ngay từ ngày đầu, gần như chắc chắn rằng A-37B 68-7921 sẽ tiếp tục có mặt trong những trận chiến đấu với quân Khmer Đỏ trong giai đoạn 1975-1979.

Giữa năm 1982, sau khi không còn khả năng duy trì hoạt động, toàn bộ những máy bay A-37 cuối cùng được đưa ra khỏi biên chế KQNDVN. Tháng 9-1989, chiếc A-37B 68-7921 được bán cho công ty Australian Aviation Facilities ở Sydney (Úc), tiếp đó qua tay một vài chủ khác cho đến khi được Supertweet Inc ở Medley, Florida (Mỹ) mua lại vào năm 2009. Công ty này đã sửa chữa khôi phục và đến tháng 11-2012 chiếc A-37B 68-7921 đã chính thức bay trở lại dưới tên gọi “Dragon 921”.

Một số hình ảnh của A-37B 68-7921

A-37B 68-7921 năm 1972 trong biên chế Không quân VNCH. Lưu ý phù hiệu "Phi Hổ" của Phi đoàn 516 sơn trên mặt trái đuôi đứng. Ảnh: Supertweet.

A-37B 68-7921 do Không quân Nhân dân Việt Nam thu giữ và sử dụng tại Sân bay Thành Sơn ngày 27 hoặc 28-4-1975. Lúc này máy bay vẫn để nguyên phù hiệu VNCH trên thân và phù hiệu Không đoàn 41 ở mặt phải đuôi đứng. Ảnh: PV Nguyễn Xuân Át.

Có thể nhận ra A-37B 68-7921 trong ảnh nhờ dải băng nền xanh khá đặc trưng ở đuôi. Ảnh: PV Nguyễn Xuân Át.

Phi công Nguyễn Thành Trung trong buồng lái A-37B 68-7921. Ảnh: PV Minh Huệ

Phi công Nguyễn Thành Trung trong buồng lái A-37B 68-7921

Phi công Từ Đễ chụp ảnh trước A-37B 68-7921. Có lẽ Từ Đễ là người lái chiếc này khi ném bom Tân Sơn Nhất. Ảnh: PV Nguyễn Xuân Át.

Phi đội Quyết thắng ngày 28/4/1975 trước khi xuất kích. Cường kích A-37 68-7921 nằm phía xa trong hình.

A-37B 68-7921 tại Sân bay Biên Hòa sau khi thực hiện chuyến bay ra Côn Đảo ngày 4-5-1975. Lưu ý phù hiệu KQ VNCH và phù hiệu "Phi Hổ" đều đã được thay thế bằng phù hiệu Giải phóng (nửa xanh nửa đỏ). Dải băng xanh thì vẫn còn, không rõ sau này có bị xóa đi không. Ảnh: PV Nguyễn Xuân Át.