Chuyên gia hướng dẫn cách bảo vệ trẻ em trên không gian mạng theo độ tuổi

Hiện nay có nhiều trường hợp trẻ "nghiện" mạng xã hội để lại hậu quả rất lớn, nhất là đối với trẻ vị thành niên, khi trẻ đang có sự phát triển mạnh mẽ về thể chất và tinh thần. Điển hình là tình trạng trẻ bỏ ăn uống, không ngủ, thậm chí chơi game, sử dụng mạng thâu đêm suốt sáng dẫn tới cơ thể gầy gò, ốm yếu, suy kiệt, mệt mỏi, bơ phờ... Trẻ còn có thể có một số biểu hiện về mặt tâm lý, tâm thần như bị rối loạn cảm xúc, hay cáu gắt, mệt mỏi, hay buồn ngủ, thờ ơ với mọi thứ xung quanh.

Hầu hết các trẻ "nghiện" mạng xã hội, sử dụng mạng thâu đêm suốt sáng hay bị rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ, việc học tập sa sút, dễ bỏ học, trốn học… Ở một số trường hợp nặng, tình trạng nghiện mạng xã hội kéo dài, có thể dẫn tới rối loạn tâm thần như lo âu, trầm cảm. Lúc này việc điều trị sẽ khó khăn hơn rất nhiều. 

Một số trường hợp trẻ xem các nội dung tiêu cực trên mạng xã hội nhiều nên các hình ảnh, thông tin đó sẽ tác động đến tâm lý của trẻ khiến trẻ bắt chước làm theo, học theo những hành động kích động, bạo lực.

Trước vấn đề nguy hiểm trên, bà Đinh Thị Như Hoa – Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, ở giai đoạn 0 – dưới 3 tuổi, trẻ em không cần và không nên tiếp xúc với các thiết bị kỹ thuật số dù với bất kỳ lý do gì. Đây là giai đoạn trẻ cần được sự quan tâm, yêu thương, tương tác thực tế để phát triển ngôn ngữ, giao tiếp và vận động.

Trong giai đoạn 3 – dưới 6 tuổi, trẻ khám phá thế giới xung quanh một cách nhanh chóng, tiếp xúc với thế giới bằng các giác quan khác nhau, phát triển ngôn ngữ. Đây được coi là độ tuổi vàng để phát triển trí tuệ, kỹ năng cho trẻ. “Ở giai đoạn này nếu vô tình tiếp cận thông tin không phù hợp, nội dung độc hại trên mạng thì cực kỳ nguy hiểm”, bà Đinh Thị Như Hoa cho hay.

Do đó bà Như Hoa khuyến nghị, cần dạy trẻ kỹ năng lắng nghe hoặc kỹ năng báo cáo. Còn với cha mẹ trẻ thì có thể thiết lập tài khoản trên mạng cho trẻ và kết nối với tài khoản của cha mẹ, thiết lập thời gian tiếp xúc màn hình không quá 1 tiếng/ngày và quản lý hành vi rủi ro.

Độ tuổi 6 - dưới 11 tuổi, đây là lứa tuổi trẻ em đã bắt đầu học tập và tìm hiểu tương tác trên môi trường mạng trong một giới hạn nhất định, bắt đầu hình thành các kỹ năng số.

Tuy nhiên, khi sử dụng mạng xã hội ở độ tuổi này trẻ cũng có thể gặp rủi ro như bị rò rỉ, lộ lọt thông tin cá nhân; tiếp cận thông tin không phù hợp, nội dung độc hại; bị kết bạn xấu; bị bắt nạt trên mạng, thậm chí có thể đối diện với nguy cơ bị xâm hại tình dục trên môi trường mạng.

Chính vì thế, theo bà Như Hoa thì kỹ năng trẻ cần có ở giai đoạn này là quản lý danh tính số, nhận biết danh tính số an toàn, quản lý quyền riêng tư, tự cài đặt mật khẩu, không chia sẻ thông tin. Cùng với đó là quản lý thời gian tiếp xúc, biết tuân thủ theo kế hoạch, quản lý rủi ro như: nhận biết, cảnh báo hoặc nhờ sự trợ giúp.

Khuyến nghị dành cho cha mẹ khi có con ở tuổi này là cùng thiết lập quy tắc sử dụng internet: Đào tạo, hướng dẫn trẻ nhận biết rủi ro trên môi trường mạng, đưa ra biện pháp phòng tránh cũng như cài đặt một số ứng dụng theo dõi, giám sát, hỗ trợ.

Ảnh minh họa

Ở độ tuổi 11 – 16 tuổi, đây là lứa tuổi trẻ em đã học tập và tìm hiểu tương tác trên môi trường mạng trong một giới hạn nhất định, hình thành các kỹ năng số.

Lúc này trẻ có thể bị đối mặt với một số nguy cơ như rò rỉ, lộ lọt thông tin cá nhân, tiếp cận thông tin không phù hợp, nội dung độc hại, kết bạn xấu, bị bắt nạt và có nguy cơ bị xâm hại tình dục trên môi trường mạng.

Tiếp xúc với mạng xã hội nhiều có thể khiến trẻ bị nghiện internet, nghiện game, Selfie, Livestream hoặc tham gia các thử thách nguy hiểm. Trẻ cũng phải đối mặt với tin giả, tin sai sự thật...

Vì vậy kỹ năng trẻ cần có ở giai đoạn này là quản lý danh tính số: Biết sử dụng danh tính số an toàn, phân biệt sống ảo, sống thật; Quản lý quyền riêng tư, tự cài đặt mật khẩu, không chia sẻ thông tin tùy tiện.

Ngoài ra, trẻ cần tự thiết lập thời gian biểu sử dụng internet an toàn phù hợp cũng như quản lý rủi ro bằng cách nhận biết, biết cách phòng tránh, có tư duy phản biện và có khả năng báo cáo tìm kiếm nhờ sự trợ giúp.

Khuyến nghị dành cho cha mẹ là tôn trọng quyền sử dụng internet của trẻ nhưng cũng cần dạy trẻ cách thức đảm bảo an toàn tại nhà, bên cạnh đó là đồng hành tìm cách giải quyết vấn đề khi trẻ gặp phải.

Hoàng Thanh