Cái bắt tay hai lãnh đạo Trung – Nhật thổi bùng thêm mâu thuẫn?

Cái bắt tay giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Hội nghị Thượng đỉnh châu Á Thái Bình Dương (APEC) hôm 10/11 cũng như thỏa thuận ngoại giao giữa hai nước hôm 7/11 được nhiều người kì vọng là những bước đột phá, xoa dịu đáng kể căng thẳng gần đây giữa hai nước.

Tuy nhiên, không lâu sau đó, cả Bắc Kinh và Tokyo đều đưa ra cách giải thích rất khác biệt về thỏa thuận ngoại giao này.

Cái bắt tay chính thức giữa hai nhà lãnh đạo Trung - Nhật tạiĐại lễ đường Nhân dân tại thủ đô Bắc Kinh vào hôm nay (10/11).

Về vấn đề tranh chấp lãnh thổ, các tuyên bố của Nhật Bản không hề đề cập đến bất cứ tranh chấp nào liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Thay vào đó, Tokyo chỉ đơn giản lưu ý rằng cả hai bên công nhận có "quan điểm khác nhau" tồn tại, gây ra các "tình huống căng thẳng" ở Biển Hoa Đông. 

Tuyên bố này phù hợp với chính sách của Nhật Bản về việc phủ nhận có tranh chấp chủ quyền lãnh thổ đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Thay vào đó, Nhật Bản tìm cách thu hút sự chú ý của quốc tế đối với hành vi hung hăng của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông.

Trong khi đó, về phía Trung Quốc, nước này tuyên bố, cả hai bên đã công nhận có những lập trường khác biệt trong những căng thẳng về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư cũng như với các vùng biển xung quanh. 

Như vậy đồng nghĩa với việc Trung Quốc tuyên bố rằng Nhật Bản cuối cùng đã thay đổi chính sách dài hạn của họ và đã công nhận có tranh chấp đối với Senkaku/Điếu Ngư đúng như yêu cầu từ phía Trung Quốc.

Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, trọng tâm căng thẳng giữa Nhật Bản và Trung Quốc.

Cả Bắc Kinh và Tokyo đều không đề cập trực tiếp đến chuyến thăm của ông Abe tới ngôi đền chiến tranh gây tranh cãi Yasukuni trước đây và cả cách hành xử của Nhật Bản đối với các vấn đề trong thời chiến, nhưng Nhật Bản thừa nhận có những “khó khăn chính trị” và Trung Quốc thừa nhận có những “trở ngại” chính trị giữa hai nước.

Về vấn đề này, tuyên bố của hai nước ít có sự khác biệt hơn.

Tuy nhiên, theo TNI, thật không may cho Nhật Bản, nhiều người lại tin vào tuyên bố của Trung Quốc hơn và cho rằng ông Abe đã chịu “xuống nước” trước ông Tập Cận Bình vì trước đó, Trung Quốc đã ra điều kiện tiên quyết để có cuộc gặp cấp cao giữa hai bên là phía Tokyo phải chấp nhận có tranh chấp đối với Senkaku/Điếu Ngư.

Sau cuộc gặp giữa ông Tập và ông Abe tại APEC Bắc Kinh, Thời báo Hoàn cầu đã viết: "Giờ Nhật Bản đã đồng ý ngồi bàn bạc với Trung Quốc để xử lý khủng hoảng. Điều đó đồng nghĩa với việc Nhật bản đã thừa nhận có tranh chấp chủ quyền trên quần đảo Senkaku/Điếu Ngư”.

Tư thế Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại APEC hôm 10/11/2014.

Và trong các cuộc đàm phán tiếp theo có đề cập đến vấn đề lãnh thổ, Trung Quốc sẽ nhấn mạnh rằng bất kỳ nghị quyết nào cũng phải dựa trên tiền đề của thỏa thuận ngoại giao hôm 7/11. Việc này ít nhất cũng khiến các nhà đàm phán Nhật Bản gặp khó khăn hơn.

Trung Quốc cũng có thể dùng những thành công về ngoại giao vừa qua để gây thêm căng thẳng. Nếu Tokyo có hành động gì “nhạy cảm”, Bắc Kinh sẽ bày tỏ sự phẫn nộ và cho rằng Nhật Bản không chỉ không cảm thấy ăn năn về những hành động trong thời chiến mà còn vi phạm các thỏa thuận song phương mới. Như vậy, thỏa thuận được công bố hôm 7/11 không những không giúp hòa giải, hay trở thành một nền tảng để xây dựng mối quan hệ ổn định hơn mà còn biến thành một trở ngại khác trong mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Tokyo.

Theo TNI, trước khi cuộc gặp diễn ra, Trung Quốc đã khéo léo đặt ông Abe vào thế yếu hơn. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc không bao giờ tỏ ý muốn gặp các nhà lãnh đạo Nhật Bản. Ông Tập Cận Bình luôn ở tư thế đang cân nhắc có nên chấp nhận hay từ chối yêu cầu của Nhật Bản hay không. Tuy nhiên, ông Abe dường như không để ý đến điều đó. Trong những tháng gần đây, ông Abe đã nhiều lần tuyên bố mong muốn có một cuộc gặp trực tiếp với ông Tập và đúng là chính phủ của ông đã vận động trước để có cuộc gặp hôm 7/11.

Tàu tuần tra Nhật Bản (phải) ngăn chặn tàu cá Trung Quốc đang đánh bắt trái phép.

Thậm chí ngay cả khi đã chấp nhận đề nghị từ phía Nhật Bản, ông Tập cũng tỏ ra là ông đang thực hiện một kế hoạch đã được sắp đặt chứ không tỏ ra hoan nghênh cuộc gặp.

Trong cuộc gặp này, trong khi ông Abe tỏ ra rất nhiệt thành thì ông Tập lại cố ý quay đi khi ông Abe vẫn đang nói chuyện, và cố lảng tránh nhìn vào ông Abe khi bắt tay.

Trong những tuần trước khi diễn ra hội nghị thượng đỉnh APEC, ngư dân Trung Quốc tăng cường đánh bắt trái phép ở trong những vùng biển của Nhật Bản. Thời báo phố Wall dẫn lời Ngoại trưởng Nhật Fumio Kishida cho hay, hồi cuối tháng Mười, số tàu Trung Quốc xâm phạm và đi gần các vùng biển của Nhật Bản lên đến 200 chiếc. Một người phát ngôn của Cảnh sát Biển Nhật Bản cho hay, số lượng tàu Trung Quốc đánh bắt trái phép bị Nhật Bản bắt giữ trong tháng đó tăng đột biến.

TNI cho rằng, điều đó không phải ngẫu nhiên. Trong cuộc gặp với ông Tập Cận Bình, ông Shinzo Abe đã phải yêu cầu ông Tập giúp ngăn chặn những hoạt động săn bắn bất hợp pháp. Vấn đề này đã chiếm khoảng thời gian đáng kể và rút ngắn thời gian hai nhà lãnh đạo có thể dùng để thảo luận về các vấn đề mâu thuẫn lớn khác giữa hai nước. Có thể ông Tập đang muốn khẳng định rằng, Nhật Bản không thể thay đổi được mục tiêu của Trung Quốc tại Senkaku/Điếu Ngư.

Trong diễn biến mới nhất, hôm 25/11, ba tàu tuần tra bờ biển của Trung Quốc đã tiến vào vùng biển 12 hải lý quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Lực lượng tuần tra bờ biển Nhật Bản cho hay, vụ xâm nhập diễn ra vào khoảng 10 giờ sáng (giờ địa phương), và các tàu này đã rời đi sau 2 giờ.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo Tạp chí National Interest. National Interest được thành lập vào năm 1985. Tạp chí thường tập trung vào vấn đề chính sách đối ngoại và những lợi ích quốc gia của Mỹ.