Cách mạng Tháng Tám ở Bạc Liêu

Theo nghiên cứu của Th.S Lê Ngọc Thanh, Khoa Sư Phạm, Trường Đại học Bạc Liêu, cho đến đầu năm 1945, ở Bạc Liêu tồn tại ba nhóm Cộng sản: nhóm Giải Phóng ở huyện Phước Long, nhóm Tiền Phong ở thị xã Bạc Liêu và nhóm Độc Lập ở Cà Mau.

Tháng 7/1945 đã diễn ra Hội nghị thành lập Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Bạc Liêu. Sau khi thành lập, Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu phân công cán bộ xuống các huyện chỉ đạo việc xây dựng lực lượng.

Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu đứng ra tập hợp, đoàn kết các lực lượng trong tỉnh. Nhiều trí thức tiến bộ, bác sĩ, luật sư, công chức và các tầng lớp nhân dân đã đi theo cách mạng. Như vậy, mọi lực lượng nhân dân trong tỉnh, từ nông thôn đến thành thị được tập hợp trong một Mặt trận thống nhất, dưới sự lãnh đạo của Đảng tham gia vào trận tuyến đấu tranh chống đế quốc và tay sai.

Ngay sau khi được tin chính phủ Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng minh, mặc dù chưa nhận được Lệnh khởi nghĩa của Trung ương Đảng, nhưng trước tình thế cấp bách, thời cơ giành chính quyền đã đến, căn cứ vào thực tế địa phương, Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu đã linh hoạt và nhạy bén chỉ đạo các huyện nổi dậy giành chính quyền.

Ngày 17/8/1945, Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu đứng ra thành lập Mặt trận Việt Minh tỉnh. Như vậy, so với nhiều tỉnh, thành trong cả nước thì Mặt trận Việt Minh tỉnh Bạc Liêu được thành lập muộn hơn. Mặc dù ra đời muộn nhưng Mặt trận Việt Minh tỉnh Bạc Liêu đã góp phần quan trọng vào thắng lợi của Cách mạng tháng Tám ở địa phương.

Khi thời cơ cách mạng xuất hiện, Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu chủ trương đưa ra một bộ phận công khai ở thị xã Bạc Liêu để đấu tranh trực diện với kẻ thù. Đồng thời, để huy động lực lượng trong tỉnh giành chính quyền, Tỉnh ủy lâm thời Bạc Liêu còn chỉ thị cho các Chi bộ Đảng Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu, Vĩnh Mĩ huy động lực lượng là đảng viên, hội viên các đoàn thể Cứu quốc tập trung về thị xã Bạc Liêu vào sáng 18/8. Một lực lượng vũ trang gần một đại đội cũng được huy động để tham gia giành chính quyền.

Đến ngày 19/8, chính quyền địch ở Bạc Liêu lung lay tận gốc. Ngày 20/8, ngụy quyền Bạc Liêu tổ chức đón tên khâm sai đại thần Nguyễn Văn Sâm. Tỉnh ủy lâm thời chủ trương huy động lực lượng quần chúng biến cuộc tập hợp này thành cuộc biểu tình lớn của ta ủng hộ Việt Minh giành chính quyền.

Sáng 20/8, hơn 3000 nhân dân có lực lượng vũ trang tự vệ hỗ trợ tập trung tại sân vận động thị xã, biểu tình thị uy, sau đó kéo về dinh tỉnh trưởng Bạc Liêu. Tối cùng ngày, Ủy ban Dân tộc Giải phóng tỉnh Bạc Liêu được thành lập.

Sáng ngày 22/8, đại diện Ủy ban Việt Minh và Ủy ban Dân tộc Giải phóng tỉnh đến gặp tỉnh trưởng Trương Công Thiện đòi giao chính quyền cho cách mạng. Sau đó, Tỉnh ủy lâm thời huy động lực lượng quần chúng đông đảo đến bao vây dinh tỉnh trưởng để gây áp lực.

Sáng ngày 23/8, toàn bộ lực lượng của ta tiếp tục bao vây dinh tỉnh trưởng Bạc Liêu.Trước áp lực của quần chúng cách mạng, tỉnh trưởng Bạc Liêu phải tuyên bố đầu hàng.

Tối 23/8, Ủy ban Hành chính Cách mạng lâm thời tỉnh Bạc Liêu được thành lập. Sáng 25/8, Ủy ban này đã huy động hơn 20.000 người ở thị xã Bạc Liêu và các xã, huyện trong tỉnh tập hợp tại sân vận động thị xã để mít tinh chào mừng cách mạng thành công, chào mừng Mặt trận Việt Minh, chào mừng Ủy ban Hành chính Cách mạng lâm thời tỉnh.

Ở một số ấp, xã và thị trấn của huyện Giá Rai, dưới sự  lãnh đạo của một số đảng viên, nhân dân nổi dậy giành chính quyền. Ngày 24/8, nhân dân huyện Giá Rai giành được chính quyền. Cũng trong ngày này, nhân dân quận Vĩnh Châu giành được chính quyền.

Tại thị trấn Cà Mau, Quận ủy Cà Mau tổ chức cuộc mít tinh lớn để chào mừng Mặt trận Việt Mình, kêu gọi nhân dân cùng với Đảng, Mặt trận đứng lên đấu tranh buộc địch giao chính quyền cho cách mạng. Cuộc mít tinh biến thành cuộc biểu tình thị uy kéo đến dinh quận Trưởng Kế đòi giao chính quyền cho nhân dân. Chiều ngày 25/8, nhân dân quận Cà Mau giành chính quyền thắng lợi.

Như vậy, chỉ trong một thời gian ngắn, từ ngày 23 đến 25/8, nhân dân Bạc Liêu đã giành chính quyền thắng lợi từ tỉnh đến quận, huyện và xã, ấp. Chính quyền của bọn đế quốc và phong kiến tay sai ở tỉnh Bạc Liêu hoàn toàn bị xóa bỏ.