Các quy định pháp luật về kết hôn có yếu tố nước ngoài

Bên cạnh đó, các quy định để kiểm soát những hoạt động dễ bị lợi dụng để buôn bán phụ nữ, trẻ em và kiểm soát việc xuất cảnh, nhập cảnh, vận chuyển thương mại qua biên giới và cư trú cũng được từng bước xây dựng và hoàn thiện nhằm hạn chế, tiến tới loại trừ những nguyên nhân và điều kiện của tình trạng buôn bán người nói chung, buôn bán phụ nữ và trẻ em nói riêng.

Các quy định pháp luật về kết hôn có yếu tố nước ngoài được Việt Nam đặc biệt chú trọng trong việc xây dựng các quy định của pháp luật về phòng ngừa buôn bán người trong một số lĩnh vực dễ bị lợi dụng để buôn bán người.

Thực tiễn đấu tranh phòng, chống buôn bán người ở Việt Nam cho thấy kết hôn có yếu tố nước ngoài là một trong số những lĩnh vực thường bị các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi đưa phụ nữ Việt Nam ra nước ngoài để bán. Do vậy, để phòng ngừa các hành vi lợi dụng việc kết hôn, môi giới hôn nhân để buôn bán người, bên cạnh những quy định cụ thể và chi tiết về trình tự, thủ tục kết hôn nói chung, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 còn dành hẳn một chương (chương XI) quy định về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài, trong đó khoản 2 Điều 103 “nghiêm cấm lợi dụng việc kết hôn có yếu tố nước ngoài để buôn bán phụ nữ, xâm phạm tình dục đối với phụ nữ hoặc vì mục đích trục lợi khác”.

Ảnh minh họa.

Để quy định chi tiết thi hành một số điều luật của Luật Hôn nhân và gia đình về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 68/2002/NĐ-CP ngày 10/7/2002 quy định rất chặt chẽ về thẩm quyền, điều kiện, thủ tục kết hôn, cho nhận con nuôi và các vấn đề khác liên quan đến quan hệ hôn nhân có yếu tố nước ngoài, đồng thời “nghiêm cấm lợi dụng việc kết hôn, nhân cha, mẹ, con, con nuôi nhằm mục đích mua bán, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục đối với phụ nữ và trẻ em hoặc vì mục đích trục lợi khác; nghiêm cấm hoạt động kinh doanh môi giới kết hôn, nhận cha, mẹ, con, con nuôi nhằm mục đích kiếm lời dưới mọi hình thức” (Điều 2 Nghị định). Sau 4 năm thực hiện, một số điều của Nghị định này đã được sửa đổi, bổ sung bằng Nghị định 69/2006/NĐ-CP ngày 21/07/2006 của Chính phủ, trong đó có một số nội dung sửa đổi cơ bản nhằm chống buôn bán người thông qua việc lợi dụng các quy định về hôn nhân, gia đình có yếu tố nước ngoài:

Quy định bắt buộc phỏng vấn trực tiếp tại Sở Tư pháp đối với hai bên nam, nữ khi đăng ký kết hôn để làm rõ về sự tự nguyện kết hôn, về khả năng giao tiếp, hiểu biết nhau thông qua ngôn ngữ chung, về mức độ hiểu biết hoàn cảnh của nhau;

Quy định “Việc đăng ký kết hôn cũng bị từ chối, nếu kết quả phỏng vấn, thẩm tra, xác minh cho thấy việc kết hôn thông qua môi giới bất hợp pháp; kết hôn giả tạo không nhằm mục đích xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, bền vững; kết hôn không phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc; lợi dụng việc kết hôn để mua bán phụ nữ, xâm phạm tình dục đối với phụ nữ hoặc vì mục đích trục lợi khác” (Sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 18).

Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ còn ban hành Chỉ thị số 03/2005/CT-TTg ngày 25/02/2005 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài, trong đó nhấn mạnh đến việc các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương phải tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động này.

Đặc biệt, theo chỉ thị này, Bộ Công an có trách nhiệm chỉ đạo cơ quan công an các tỉnh, thành phố trọng điểm mở các đợt cao điểm rà soát, xóa bỏ các điểm giới thiệu cô dâu Việt Nam cho người nước ngoài xem mặt bất hợp pháp, xử lý nghiêm những trường hợp môi giới kết hôn bất hợp pháp nhằm mục đích trục lợi; tăng cường các biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cô dâu Việt Nam ở nước ngoài; kiểm tra, phát hiện và xử lý những doanh nghiệp vi phạm quy định cấm kinh doanh dịch vụ môi giới kết hôn có yếu tố nước ngoài theo Nghị định 125/2004/NĐ-CP. Chủ tịch UBND phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra hoạt động môi giới kết hôn bất hợp pháp tại địa phương. Bộ Tư pháp có trách nhiệm chỉ đạo việc đăng ký khai sinh cho trẻ em là con nạn nhân bị mua bán hoặc lấy chồng nước ngoài khi theo mẹ về cư trú trong nước, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức phòng ngừa nguy cơ buôn bán phụ nữ, trẻ em…