Vụ bảo mẫu hành hạ trẻ em: Ký ức đau thương đó sẽ khó tẩy xóa

Ảnh cắt trong clip bảo mẫu hành hạ trẻ ở Thủ Đức, TP.HCM

Đó là khẳng định của Nhà nghiên cứu Giáo dục & Phát triển Trí tuệ Trẻ em, ThS. Lê Thị Lan Anh, Phó Viện trưởng Viện Phát triển Giáo dục và Trí tuệ Việt (IEDV) khi trả lời phỏng vấn của PV Báo điện tử Infonet.

Như chị đã biết, trong khi chúng ta muốn dành cho trẻ em những gì tốt đẹp nhất để trẻ em phát triển thì những thông tin hành hạ, ngược đãi con trẻ vẫn xuất hiện khá nhiều. Với tư cách là người nghiên cứu về phát triển trí tuệ trẻ em, chị cảm nhận thế nào khi xem những hình ảnh, đọc những thông tin như thế này?

Trước tiên, với tư cách một người mẹ, khi xem những clip đó, tôi cũng bị ngộp thở, muốn tắt phụt màn hình, không thể bình tĩnh được; Cảm giác thực sự bất bình trước hành động ngược đãi con trẻ đến vậy. Cực chẳng đã những ông bố, bà mẹ đó mới phải gửi con vào những cơ sở trông giữ trẻ tư nhân tuềnh toàng về cơ sở vật chất, kém cỏi về chuyên môn và quá “nghèo hèn” về nhân đức người Thầy như thế.

Là người làm việc trong lĩnh vực nghiên cứu giáo dục và phát triển trí tuệ trẻ em, chúng tôi luôn tâm niệm rằng: Con trẻ giống như một vũ trụ thu nhỏ, mỗi bé là một thế giới đầy màu sắc nhưng cũng rất mong manh. Các con còn quá non nớt về thể chất, tinh thần và không thể tự vệ trước những hành động ngược đãi cố ý của người lớn.

Vấn đề là người lớn phải tự cải tổ mình để không phải dạy, không phải ép buộc trẻ mà là chơi, làm bạn cùng trẻ. Bởi cách dạy trẻ tốt nhất là làm bạn với trẻ, cho trẻ chơi để học chứ không phải học để chơi.  Muốn làm được điều đó, đòi hỏi người Thầy, người làm nghề phải có trình độ chuyên môn vững, có kiến thức sâu về tâm sinh lý lứa tuổi; có tình yêu với con trẻ và hơn hết phải trau dồi chữ tâm, chữ đạo với nghề.

Ngoài những hệ lụy gây tử vong cho trẻ mà chúng ta vừa biết về vụ trẻ bị bảo mẫu hành hạ đến chết tại Thủ Đức (TP.HCM), sẽ có những tổn thương tâm lý, trí tuệ nào cho trẻ sau khi bị hành hạ?

Bạo hành với trẻ dễ thấy nhất là những tổn thương về thể chất, nhẹ thì bầm tím chân tay, nặng là tử vong (như một số trường hợp báo chí đã đưa tin). Khó nhận biết hơn – nhưng đây mới là những tổn thương lớn nhất đeo bám trẻ suốt cuộc đời:

Thứ nhất: Tổn thương về tâm lý: Trẻ bị bạo hành thường có xu hướng sợ người lạ, rụt rè, ngại giao tiếp và dễ bị hoảng loạn. Những hiện tượng này lặp lại thường xuyên khiến trẻ dần thu hẹp thế giới giao tiếp, trở nên tự ti – đây là căn nguyên của bệnh trầm cảm.

Những tổn thương tâm lý này nếu phát hiện sớm và có liệu pháp điều trị, thay đổi môi trường học, sử dụng các biện pháp can thiệp…trẻ sẽ dần phục hồi. Nhưng nếu không được điều trị hoặc can thiệp không đủ, nó sẽ trở thành BỆNH đeo bám trẻ, ám ảnh trẻ suốt cuộc đời còn lại.

Từ việc ngại giao tiếp, không tự tin, trẻ sẽ ít có các mối quan hệ xã hội hơn, sống thu mình, khép kín – từ đó khó thành công hơn bạn bè cùng trang lứa.

Thứ hai: Tổn thương về trí tuệ: Trẻ em từ 1 đến 3 tuổi là giai đoạn phát triển trí não mạnh mẽ nhất. Điều này được thể hiện ở việc khi 3 tuổi, trẻ có khả năng nghe, nói, hiểu, giao tiếp ngôn ngữ mẹ đẻ một cách thuần thục (trong khi người lớn để học một ngôn ngữ mới là rất khó).

Trẻ 3 tuổi có khả năng ghi nhớ các mối quan hệ xã hội: nhớ ngôi thứ bậc các thành viên trong gia đình, cô bác, anh chị em nội ngoại; nhớ tên thầy cô và các bạn cùng lớp; trẻ khắc ghi rất nhanh những điều được nghe được thấy, được dạy chỉ sau một vài lần.

Như vậy, nếu trẻ bị các chấn thương tâm lý – chính là chấn thương một phần não phải liên quan đến cảm xúc. Trí tuệ cảm xúc lại là vùng quyết định rất lớn đến các vùng tư duy còn lại. Những chấn thương tâm lý khiến trẻ luôn e dè, sợ hãi mọi thứ - mà “không thể có một trí tuệ sáng tạo trong cái đầu đầy nỗi sợ hãi”.

Vậy theo chị những đứa trẻ bị hành hạ, ngược đãi trong nhà bảo mẫu sẽ có tương lai như thế nào?

Như tôi phân tích ở trên, khi bị ngược đãi, hành hạ trong thời gian dài và mật độ liên tục sẽ ảnh hưởng rất tiêu cực đến quá trình phát triển tâm lý, trí tuệ của trẻ. Tương lai của những trẻ bị bạo hành thường đi theo 2 hướng: hoặc là tự ti, thu mình; hoặc là ngang bướng, dễ gây gổ - cả hai hướng đó đều không tốt cho tương lai của bé.

Chị có thể nói đến mối quan hệ giữa việc bị hành hạ và sự tổn thương trí tuệ trẻ em không?

Trẻ em trong gia đình thông thường luôn là đối tượng được nâng niu, chăm sóc, yêu thương nhiều nhất đặc biệt trong những năm đầu đời. Bởi các con còn non nớt về thể chất, mỏng manh về tâm hồn và hoàn toàn không có khả năng tự vệ. Đồng thời, từ 1 đến 3 tuổi là thời kỳ trẻ học nhanh nhất, ghi nhớ nhanh nhất và não bộ phát triển mạnh mẽ nhất. Bởi thế, khi bị hành hạ, những tổn thương về thể chất, tinh thần đó “sẽ được” trẻ nhớ rất sâu, rất lâu và rất khó tẩy xóa.

Người lớn đôi khi chỉ nhìn nhận ở sự tổn thương thể chất mà chưa chú ý đến sự tổn thương trí tuệ. Hiểu một cách đơn giản thế này nhé: Tổn thương về thể chất ảnh hưởng đến tâm lý, tổn thương tâm lý dẫn đến vùng trí tuệ cảm xúc cũng chấn thương. Trí tuệ cảm xúc chấn thương khiến trẻ khó có trí tưởng tượng phong phú, ngại tư duy đột phá, không dám làm cái mới bởi luôn có một hàng rào “sợ” ngăn cách. Đó là lý do, nếu liên tục bị hành hạ về thể chất thì trí tuệ trẻ cũng khó có cơ hội phát triển toàn diện.

Nhà nghiên cứu Giáo dục & Phát triển Trí tuệ Trẻ em, ThS. Lê Thị Lan Anh, Phó Viện trưởng Viện Phát triển Giáo dục và Trí tuệ Việt (IEDV)

Phải chăng, theo chị trẻ muốn phát triển trí tuệ tốt phải tuyệt đối tránh bị tổn thương tâm lý, thể chất?

Chắc chắn phải vậy.

Vậy có cách nào hạn chế những tác động xấu về trí tuệ, tâm lý cho những trẻ đã từng bị hành hạ,  ngược đãi?

Để giúp trẻ từng bị hành hạ, ngược đãi không bị tác động xấu về trí tuệ, tâm lý cần có thời gian và sự vào cuộc của nhiều bên:

1) - Sự quyết liệt của chính mỗi người làm bố, làm mẹ đưa con ra khỏi những môi trường khiến trẻ bị tổn thương. Tìm cho trẻ trường học phù hợp, an toàn, tin cậy.

- Tạo cho trẻ cảm giác an toàn ngay trong chính gia đình, cộng đồng người thân xung quanh trẻ.

- Tham gia các khóa học dành cho cha mẹ trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ bị tổn thương, ngược đãi.

2) Nhờ các chuyên gia về tâm lý, trí tuệ trẻ em tư vấn, can thiệp giúp đỡ trẻ cho đến khi trẻ trở lại bình thường

Chị có mong muốn, sáng kiến gì để những trẻ em nghèo cũng được hưởng quyền phát triển trí tuệ bình đẳng như những trẻ em khác?

Mấy chục năm qua, nước ta đã có rất nhiều hoạt động tích cực, hiệu quả trong công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em. Điều này thể hiện rất rõ trong chính sách phổ cập giáo dục mầm non, tiểu học và trung học cơ sở trong cả nước. Là người làm nghiên cứu giáo dục & phát triển trí tuệ trẻ em, tôi mong muốn rằng trong thời gian tới, các hoạt động bảo vệ quyền trẻ em, quyền phát triển trí tuệ trẻ em được đẩy mạnh hơn nữa.

Các đề tài, dự án về quyền phát triển trí tuệ trẻ em sẽ nhận được sự tham gia tích cực của các Viện nghiên cứu, các tổ chức xã hội dân sự, các trường học và toàn xã hội. Bởi phát triển tư duy, trí tuệ trẻ em hôm nay chính là tư duy, trí tuệ quản trị, chiến lược xây dựng đất nước ngày mai.

Xin cảm ơn chị!