Covid-19 sẽ làm ‘tái hiện’ khủng hoảng Ukraine?

Dịch Covid-19 trở thành phép thử đối với quan hệ Nga – Trung

Trước những ảnh hưởng của dịch Covid-19, các mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc càng nhận được sự quan tâm của dư luận quốc tế. 

Gần đây, truyền thông Nga cho rằng, trong khi mối quan hệ Nga-Châu Âu dần hồi phục do cuộc khủng hoảng an ninh phi truyền thống – Covid-19 gây ra, thì quan hệ Nga-Ukraine lại một lần nữa trở nên bế tắc.

Quan hệ Ukraine-Nga có nguy cơ bế tắc do Covid-19. Nguồn: people.com.cn.

Việc cách ly dẫn đến thiếu sự tin tưởng lẫn nhau

Kể từ đầu năm 2020, với sự bùng phát của dịch bệnh Covid-19, các cuộc đàm phán Nga-Ukraine và Ukraine-Donbass đã thay đổi sang chế độ đàm phán “online”. Truyền thông Nga cho rằng, do không thể gặp gỡ và đàm phán, và thực tế là tất cả các bên đang bận rộn với công tác phòng chống dịch bệnh, chương trình nghị sự liên quan xung quanh vấn đề Donbass về cơ bản đã bị hoãn lại. Việc hạn chế gặp mặt đã ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng đàm phán giữa Ukraine và Nga, đồng thời cũng làm giảm niềm tin lẫn nhau.

Trong bối cảnh không có sự giám sát và tham vấn hiệu quả, những xung đột đã thường xuyên tái diễn ở khu vực đông Ukraine. "Cộng hòa Nhân dân Donetsk" và "Cộng hòa Nhân dân Lugansk" cáo buộc Ukraine phát động các cuộc tấn công nhằm vào các cứ điểm của 2 “quốc gia” này, vi phạm thỏa thuận ngừng bắn. Còn phía Kiev thì cáo buộc khu vực Donbass, với sự hỗ trợ của Nga, đã công bố "thông tin không đúng sự thật về Covid-19" cho người dân Ukraine.

Các biện pháp giải quyết sự hỗn loạn ở đông Ukraine vẫn chưa có hiệu quả thực chất. Nguồn: people.com.cn.

Ngoài ra, do tình hình dịch bệnh, một loạt các hoạt động ngoại giao được Nga và Ukraine lên kế hoạch từ trước đã buộc phải hoãn lại hoặc hủy bỏ, bao gồm cả "Kế hoạch giải quyết hòa bình cho vấn đề Donbass" dự kiến được thực hiện trong năm 2020. Hai bên đã hoãn cuộc gặp chính thức song phương vô thời hạn với lý do phải cách ly.

Cuộc bầu cử địa phương ở Ukraine, bao gồm Donbass, dự kiến tổ chức vào tháng 10/2020, nhiều khả năng cũng sẽ bị hoãn lại. Truyền thông Nga tin rằng, trước bối cảnh bị cách ly với bên ngoài và ý chí chính trị nội bộ không mạnh mẽ, Nga và Ukraine ít có khả năng đạt được sự đồng thuận về vấn đề đông Ukraine trong tương lai gần, nhất là việc rút quân của cả hai bên.

Cả Nga và Ukraine khó có thể đạt thỏa thuận rút quân khỏi Donbass. Nguồn: people.com.cn.

Tín hiệu “thiện ý” của Nga bị “dội gáo nước lạnh”

Theo báo cáo, trước sự bế tắc có thể xảy ra trong quan hệ Nga-Ukraine, Moscow đã chủ động đưa ra thiện chí và thể hiện cử chỉ hòa giải để tập trung ổn định tình hình phòng chống dịch bệnh trong nước. Nhưng một bộ phận truyền thông phương Tây lại nghi ngờ Nga cố gắng lợi dụng viện trợ vật tư phòng chống dịch Covid-19 để khởi động một cuộc chiến kinh tế và ngoại giao. Nga đã đưa ra phản ứng rõ ràng bằng cách tiếp tục duy trì việc cung cấp khí đốt tự nhiên và các nguồn năng lượng khác cho Ukraine, và sẵn sàng cung cấp viện trợ cho Ukraine thông qua các kênh ngoại giao.

Ngoài ra, Chính phủ Nga đã đình chỉ quá trình cấp hộ chiếu Nga cho người dân ở miền đông Ukraine. Trước đó, Nga đã không áp đặt các hạn chế nhập cảnh đối với cư dân từ "Cộng hòa Nhân dân Donetsk" và "Cộng hòa Nhân dân Lugansk". Đồng thời, Nga cũng tuyên bố những người dân này sẽ được miễn thuế nhà nước và các phương pháp điều trị khác, các biện pháp liên quan của Nga được thế giới coi là "tín hiệu tích cực cho giải pháp trung lập đối với sự hỗn loạn ở đông Ukraine".

Nga đã dừng cấp hộ chiếu cho người dân ở miền đông Ukraine. Nguồn: people.com.cn.

Tuy nhiên, cách tiếp cận nêu trên của Nga đã không nhận được phản ứng tích cực từ Ukraine. Còn một số phương tiện truyền thông phương Tây cho rằng, các biện pháp của Nga thực chất là nhằm "giảm gánh nặng" và giảm chi phí cho việc duy trì hiện trạng ở miền đông Ukraine, trong bối cảnh kinh tế Nga đang đối mặt với khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và giá dầu thế giới.

Đối với phản ứng "lạnh lùng" của Ukraine và sự nghi ngờ của truyền thông phương Tây, giới chuyên gia Nga cho rằng, Moscow đang thông qua việc hỗ trợ Italy, Serbia và các nước châu Âu khác để kết nối quan hệ với phương Tây, đồng thời hy vọng thông qua việc chủ động thể hiện thành ý đối với Ukraine để từng bước cải thiện môi trường ngoại giao xung quanh.

Nga viện trợ nhiều vật tư hỗ trợ phòng chống Covid-19 cho Italy. Nguồn: people.com.cn.

Tổng thống Ukraine đối mặt với "tình huống khó xử"

Do những hạn chế của công tác phòng chống dịch bệnh và các vấn đề chưa được giải quyết ở khu vực Donbass, Tổng thống Zelensky đang gặp phải nguy cơ sụt giảm niềm tin của nhân dân. Theo một cuộc thăm dò, tỷ lệ ủng hộ ông Zelensky của người dân Ukraine đã giảm từ hơn 90% vào cuối năm 2019 xuống dưới 45% trong năm 2020. Trong khi đó, lập trường cứng rắn của Poroshenko đối với Nga và Donbass lại không ngừng nhận được sự ủng hộ.

Truyền thông Ukraine tin rằng, kế hoạch giải quyết hòa bình cuộc khủng hoảng ở đông Ukraine của Tổng thống Zelensky là quá “lý tưởng”, sau khi mất đi sự “mới lạ”, mọi người bắt đầu xem xét vấn đề một cách hợp lý và tin rằng kế hoạch của ông Zelensky không thể triệt để giải quyết vấn đề ở Donbass. Cùng với đó, sự gia tăng nguy cơ khủng hoảng kinh tế do dịch Covid-19 đã như “đổ thêm dầu vào lửa”, làm người dân Ukraine càng thêm bất mãn với Chính phủ Zelensky.

Một cuộc biểu tình của người dân Ukraine năm 2016 do mất niềm tin vào Chính phủ. Nguồn: people.com.cn.

Các lực lượng cánh hữu ở Ukraine cũng mượn cớ này để hồi phục các hoạt động chống đối, điều này đã khuấy động "sự hồi sinh của chủ nghĩa dân túy”. Dưới áp lực trong nước, chính phủ Zelensky chỉ có thể chọn cách "lạnh lùng" đối phó với các mối quan hệ với Nga.

Về phía châu Âu, Pháp và Đức, với tư cách là những người trung gian chính của "Bộ tứ Normandy" do chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh Covid-19 và môi trường chính trị trong nước, 2 quốc gia này đã không nhất trí với ý định của Tổng thống Zelensky về việc mời Mỹ tham gia vào cục diện hiện nay, đồng thời 2 nước này cũng không sẵn sàng tham gia vào việc thảo luận các vấn đề chính trị quan trọng với Ukraine.

Cuộc khủng hoảng kéo dài trong vài năm qua đã cho thấy, nếu không có sự tham gia của Nga, tình hình tại đông Ukraine không thể được giải quyết hoàn toàn. Tuy nhiên, tình hình Covid-19 đến nay vẫn chưa có “điểm dừng” và điều này trì hoãn tiến trình thay đổi quan hệ Nga-Ukraine, đây cũng là một bài toán “hóc búa” mà ông Zelensky phải đối mặt kể từ khi nhậm chức.

Đức Trí (lược dịch)