Phóng viên y tế hãy xóa bỏ quan niệm “câu chuyện chỉ hấp dẫn khi bệnh nhân chết”

Bởi vậy mà với nhà báo y khoa, không phải sự thật nào nói ra, không phải điều gì cũng được phơi bày. Nhà báo y tế hãy xóa bỏ quan niệm, rằng câu chuyện chỉ hấp dẫn khi bệnh nhân chết, bài báo chỉ hay khi bác sĩ không đủ năng lực, bệnh viện đang yếu kém về chuyên môn, hay những sai sót y khoa bị đẩy lên đến đỉnh điểm.

Đây là chia sẻ của BS Trần Văn Phúc (Bệnh viện Saint Paul) với phóng viên Infonet xung quanh mối quan hệ giữa nhà báo và bác sĩ.

BS Trần Văn Phúc siêu âm cho bệnh nhân

Những ngày gần đây trên các trang FB đang có cuộc "chiến" giữa nhân viên y tế và nhà báo. Khởi nguồn từ việc trên Facebook cá nhân của bác sĩ Bùi Nghĩa Thịnh có lời bình luận "Giá mà ngành báo yên nghỉ thì cái xã hội này sẽ bớt điên loạn. Tối nay đi trực mà gặp nhà báo ngừng tim thì tôi sẽ theo ý trời".  Bác sĩ có theo dõi vụ việc này không? Quan điểm của bác sĩ như thế nào?

BS Trần Văn Phúc:  Câu hỏi của bạn đang là trung tâm trường hấp dẫn của các nhà báo. Chắc chắn một điều rằng, bác sĩ Bùi Nghĩa Thịnh, tôi, hay bất cứ bác sĩ nào khác đều thấu thuộc lời thề Hippocrate là không phân biệt bệnh nhân, kể cả kẻ thù. Tôi không tranh luận chuyện đúng sai, vì cứu mạng người là mệnh lệnh đạo đức. Theo tôi, cả bác sĩ Bùi Nghĩa Thịnh và một số nhà báo cần phải bước ra khỏi câu chuyện này để cứu sống rất nhiều những bệnh nhân, hơn là tiếp tục cuộc “chiến” không có hồi kết.

 Theo bác sĩ  vì sao lại có sự xung đột giữa phóng viên và bác sĩ?

Bác sĩ Trần Văn Phúc:  Tôi chưa thấy nhà báo ghét bác sĩ, mà chỉ có chiều ngược lại. Trước đây, tôi đã từng khó chịu khi tiếp xúc với một vài nhà báo. Tôi nhìn thấy họ tự do diễu hành trong bệnh viện, tự do đến bên giường bệnh, tự do xộc đến từng ngóc ngách, giơ thẻ hội viên và tuyên bố danh tính. Kết quả là, hoặc nhà báo được chào đón, hoặc bị đối xử với sự nghi ngờ. Tùy từng mức độ vụ việc, nếu đơn giản bệnh viện sẽ để nhà báo thoải mái tác nghiệp, nếu phức tạp sẽ lập rào chắn hạn chế.

Tôi cũng để ý thấy rằng, báo chí với câu chuyện “hay”, lại không phải là những câu chuyện y khoa tuyệt vời, mà thường là những cuộc khủng hoảng y tế, những khoảnh khắc sai lầm của một bác sĩ, hay những tai biến đau xót. Không ít câu chuyện mà trong nghề tôi biết là hoàn toàn có thể thông cảm, nhưng báo chí đã gây nên nỗi sợ hãi, để gia đình bệnh nhân nổ tung, dư luận cũng phát nổ sau đó.

Bác sĩ, chúng tôi thật sự không biết các nguyên tắc của báo chí. Chúng tôi không được đào tạo báo chí, nhưng mỗi khi đọc một bài báo y tế, chúng tôi lại muốn mình là một biên tập viên. Tại sao có những điều nhà báo nhìn thấy nhưng bác sĩ lại không muốn họ viết ra? Tại vì giữa nhà báo và bác sĩ đang tồn tại một khoảng trống về vấn đề nhận thức, với nhà báo là khoảng trống kiến thức y khoa, với bác sĩ là kĩ năng truyền thông. Khoảng trống ấy chính là lí do tạo nên xung đột, nếu xóa mờ được nó, thì ý nghĩa của mỗi bài báo sẽ mạnh hơn rất nhiều.

Y tế là một chuyên ngành khó đòi hỏi phóng viên theo dõi phải có phông kiến thức nền nhất định. Tuy nhiên, trên thực tế không nhiều nhà báo bước ra từ trường y, đây có phải là lý do khiến cho những thông tin chuyên khoa bị sai lạc?

Bác sĩ Trần Văn Phúc: Câu hỏi của bạn cũng chính là câu trả lời rất chính xác. Tôi chỉ xin bổ sung thêm, rằng một nhà báo y tế có hai nhiệm vụ, đó là truyền thông và y tế; nhưng nhiệm vụ y tế quan trọng hơn rất nhiều. Báo điện tử, mạng xã hội là nơi cung cấp nhiều thông tin nóng hổi. Phóng viên báo điện tử chịu áp lực về thời gian nên đôi khi thông tin không chuẩn xác. Đồng nghiệp của tôi, có rất nhiều người phải trả giá cho thông tin định hướng sai, trong đó có những người phải ra tòa với nỗi oan ức.

Vậy với tư cách là một người bác sĩ nhưng cũng thường xuyên viết báo, bác sĩ có chia sẻ gì với phóng viên, nhất là phóng viên trong lĩnh vực y tế?

Bác sĩ Trần Văn Phúc: Tôi trở thành người viết báo rất tình cờ. Những người khác muốn tìm đến báo chí như một sự nghiệp, còn tôi lại thích sáng tạo ra những câu chữ cho riêng mình, thích viết những câu chuyện để tạo sự cộng hưởng trong cuộc sống.

Khi còn học phổ thông, tôi đã thử viết cái gì đó, nhưng bố khuyên tôi không nên viết văn. Tôi cũng muốn học luật để bảo vệ lẽ phải, nhưng mẹ bảo tôi không hợp với luật sư. Nhiều năm sau này, khi đã bước vào đời, trở thành bác sĩ, thì tôi nhận ra bố mẹ đã đúng. Nhiều người nói rằng tôi đã thực sự là một nhà báo, nhưng tôi không nghĩ vậy. Tôi chỉ viết về những gì tôi đang trăn trở, về những điều tôi thích, để chia sẻ với cộng đồng. Trong mỗi bài báo, tôi muốn thấy tiếng nói của tôi qua từng câu chữ.

Ở xã hội văn minh, báo chí là xương sống của nền dân chủ. Nhà báo hoàn toàn tự do, nhưng tôi nghĩ khi viết về y tế không nhất thiết phải xông lên để phản ánh tất cả sự thật. Nếu nhà báo đặt mình vào hoàn cảnh của người bệnh, của nhân viên y tế, của cộng đồng, thì sẽ thấy có những tình huống mà sự chuyên nghiệp báo chí sẽ trở nên phản tác dụng.

Một ví dụ mà tôi cho rằng các nhà báo nên tham khảo suy nghĩ. Khi chứng kiến bà mẹ nghe hàng xóm xui giã 1 bát măng tươi lấy nước cho uống để hạ sốt, đứa con ngộ độc Xianua vào viện đã ngừng thở ngừng tim nhưng được bác sĩ cứu sống; một nhà báo giục tôi viết bài cảnh báo nhưng tôi từ chối. Một năm sau, khi câu chuyện không còn tính thời sự nữa, ai cũng đã quên rồi, thì tôi mới bắt đầu viết. Trong bài báo ấy, tôi đã thay đổi tên bà mẹ, thay đổi tên và tuổi đứa con, thay đổi cả địa chỉ nhà, bỏ đi và sửa nhiều tình tiết. Tôi không nghĩ việc làm ấy là sai lệch thông tin báo chí, vì là một bác sĩ, tôi hiểu nếu bài báo phản ánh đúng sự thực, viết ngay sau khi sự việc xảy ra, thì nó đủ sức giết chết một bà mẹ bởi cảm giác tội lỗi, hay bởi áp lực của họ hàng và dư luận xã hội.

Chúng tôi, những người bác sĩ chỉ biết chữa căn bệnh thể chất trong cơ thể con người; còn các nhà báo, sẽ chữa những căn bệnh xã hội quan trọng hơn nhiều. Làm bác sĩ giỏi chỉ cứu được ít người mắc bệnh hiểm nghèo, nhưng nhà báo giỏi sẽ cứu được cả cộng đồng. Làm bác sĩ dốt chỉ gây hại cho ít bệnh nhân, nhưng nhà báo dốt sẽ nguy hại đến cả xã hội. Bởi vậy mà với nhà báo y khoa, không phải sự thật nào cũng nói ra, không phải điều gì cũng được phơi bày. Nhà báo y tế hãy xóa bỏ quan niệm, rằng câu chuyện chỉ hấp dẫn khi bệnh nhân chết, bài báo chỉ hay khi bác sĩ không đủ năng lực, bệnh viện đang yếu kém về chuyên môn, hay những sai sót y khoa bị đẩy lên đến đỉnh điểm.

 Nghề báo nói chung, phóng viên theo dõi y tế theo bác sĩ cần tố chất gì?

Bác sĩ Trần Văn Phúc: Để thành công trong nghề báo, bạn phải có niềm đam mê với sự thật, có sự trung thực và liêm chính, có sự can đảm dấn thân để thu thập những câu chuyện. Riêng với phóng viên y tế, cần có sự quyết tâm tìm hiểu, đam mê với kiến thức và ham học hỏi, sẵn sàng làm những gì cần phải làm để có được sự thật đằng sau mỗi câu chuyện. Tôi đã từng mời nhà báo ngồi xem tôi khám bệnh một ngày, theo chân tôi điều trị bệnh nhân một buổi, tham gia trực với tôi một đêm, ngồi nghe tôi giảng hết một bài; nhưng chưa thấy nhà báo nào làm được điều đó. Điều cuối cùng tôi muốn nói, là phóng viên y tế phải có lòng từ bi theo đúng nghĩa của nó.

 Xin cảm ơn bác sĩ!