Phát triển ngành nước mắm bền vững, đưa nước mắm Việt vươn ra thế giới

Làng mắm Cát Hải (Hải Phòng).

Đó là ý kiến được các chuyên gia nhấn mạnh tại Hội thảo “Bảo vệ nguồn cá để phát triển bền vững ngành sản xuất nước mắm ở Việt Nam” diễn ra tại Hà Nội ngày 15/12/2021 do Hiệp hội Nước mắm Việt Nam phối hợp với Hội Nghề cá Việt Nam, Viện Nghiên cứu Hải sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức. Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Nguồn nguyên liệu cá để sản xuất nước mắm là rất lớn nhưng đang có dấu hiệu suy giảm. Vì thế, sản xuất nước mắm, hoạt động khai thác cần phải đi đôi với bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị: “Hiệp hội nước mắm Việt Nam, Hội Nghề cá Việt Nam, Viện Nghiên cứu Hải sản, cùng các chuyên gia, các nhà nghiên cứu và đại diện các doanh nghiệp đánh giá kỹ nguồn lợi và các biện pháp bảo vệ, phát triển bền vững nguồn nguyên liệu cá làm nước mắm ở Việt Nam; thực trạng, những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp, chính sách cụ thể, khả thi để cùng nhau phối hợp chặt chẽ, thực hiện hiệu quả nhằm khai thác bền vững, nguồn lợi hải sản, cho chuỗi sản phẩm nước mắm Việt Nam, đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế”.

Các báo cáo, tham luận tại hội thảo đều nhận được các ý kiến thảo luận trực tiếp và trực tuyến nhằm xây dựng ngành sản xuất nước mắm Việt Nam ngày càng phát triển, sản phẩm đáp ứng các yêu cầu khắt khe của các thị trường xuất khẩu khó tính, từ đó khẳng định vị thế của nước mắm Việt Nam trên bản đồ ẩm thực thế giới.

Theo ông Đinh Xuân Lập, Phó Giám đốc Trung tâm Hợp tác Quốc tế Nuôi trồng và Khai thác Thuỷ sản Bền vững (ICAFIS), Hội Nghề cá Việt Nam, thuỷ sản là một trong ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia, chiếm 4-5% GDP và chiếm 9-10% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Ngành thủy sản hiện đứng thứ 5 về giá trị xuất khẩu với kim ngạch xuất khẩu năm 2020 đạt 8,5 tỷ USD, tạo công ăn việc làm cho trên 4 triệu lao động.

Đánh bắt cá làm nguyên liệu sản xuất nước mắm tại Phú Quốc.

Trong đó, sản xuất nước mắm Việt Nam Việt Nam thường chủ yếu làm từ các loại cá biển (cá cơm, cá thu, cá nục,...). Theo thống kê Việt Nam hiện có 783 cơ sở sản xuất nước mắm với 1.500 hộ nông dân tham gia, mỗi năm sản xuất khoảng 250 triệu lít nước mắm. Trong đó, 35 cơ sở sản xuất nước mắm xuất khẩu sang 20 thị trường.

Tổng giá trị ngành nước mắm đạt khoảng 6.000 tỷ đồng/năm với tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 13%.

Theo ông Đinh Xuân Lập, khoảng 90% nước mắm làm từ cá biển nhỏ ven bờ. Hầu hết các nhóm tàu và loại nghề cá đều tham gia khai thác cá cho sản xuất nước mắm.

Để đảm bảo nguồn nguyên liệu và phát triển nghề nước mắm bền vững, ông Đinh Xuân Lập kiến nghị cần thiết lập các mô hình quản lý nguồn lợi dựa vào cộng đồng, hướng tới khai thác bền vững nguồn lợi thuỷ sản cho sản xuất nước mắm, lấy nền tảng là các chi hội nghề cá. Tăng cường liên kết với các Hiệp hội nước mắm để thúc đẩy việc phát triển ngành hàng nước mắm và đưa nước mắm Việt ra thế giới.

Tăng cường tuyên truyền, phổ biến Luật Thuỷ sản và thực hành IUU, Luật An toàn thực phẩm và các văn bản dưới Luật (Phối hợp giữa cơ quan nhà nước – VINAFIS - VFS).

Thúc đẩy các liên kết chuỗi – chuỗi giá trị giữa khối tàu cá – thu mua – DN sản xuất, chế biến nước mắm. Tại các khối tàu cá tổ chức theo hình thức nghiệp đoàn hoặc chi hội nghề cá.

Nâng cấp tàu thuyền và trang thiết bị, lưới... hướng tới khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ xa bờ, để bảo đảm nguyên liệu cho chuỗi sản xuất nước mắm.

Nghiên cứu áp dụng các công nghệ mới trong bảo quản sản phẩm thuỷ sản trên tàu cá nhằm hướng tới nâng cao chất lượng sản phẩm. Đây là điều kiện tiên quyết an toàn vệ sinh thực phẩm đối với nước mắm.

Áp dụng các hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, tiến tới áp dụng truy xuất điện tử đối với sản phẩm thủy sản nói chung và nước mắm nói riêng.

Tuân Nguyễn