Lo lắng trước đề xuất tái xuất thuốc lá lậu

Theo Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), các tỉnh Đồng Tháp, Long An, An Giang, Cần Thơ, Gia Lai, Đồng Tháp, Tây Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn thường xuyên là điểm nóng về thuốc lá lậu của cả nước.

Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2017, lực lượng quản lý thị trường đã xử lý 1.321 vụ vi phạm; tổng số thu nộp ngân sách nhà nước trên 4,1 tỷ đồng; tịch thu 356.699 bao thuốc lá, thu giữ 07 xe ô tô, 100 xe máy, 03 phương tiện khác, chuyển cơ quan điều tra 14 vụ.

Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam phản ánh, trong khi công tác chống buôn lậu thuốc lá gặp rất nhiều khó khăn do lực lượng mỏng, chế tài chưa đủ sức răn đe, thậm chí chồng chéo, còn nhiều bất cập,... thì đối tượng buôn lậu ngày càng lộng hành và liều lĩnh... Chúng có nhiều thủ đoạn để tuồn thuốc lá lậu vào Việt Nam, qua nhiều con đường, bằng nhiều hình thức. Chúng sẵn sàng phóng với tốc độ cao để chuyên chở thuốc lá lậu, ngay nguy hiểm đến tính mạng lực lượng công an và người dân đi đường.

Mới đây, Chính phủ ban hành văn bản số 3825/VPCP-V.I cho thí điểm tái xuất, bán đấu giá thuốc lá nhập lậu còn chất lượng khiến nhiều bộ, ngành lo ngại việc tái xuất sẽ gây nguy cơ thẩm lậu cao, khiến Nhà nước tiếp tục thất thu ngân sách.

Thực tế trước đây, đề xuất tái xuất thuốc lá nhập lậu đã từng được thực hiện theo Quyết định số 1112/QĐ-TTg, ngày 21/8/2012. Tuy nhiên, sau hai năm thực hiện thí điểm, thực tế đã cho thấy, phương án này có quá nhiều bất cập trong cả khâu kiểm soát và thực hiện.

Năm 2014, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 2371/QĐ-TTg yêu cầu tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu và mang lại hiệu quả rõ nét, thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam năm 2015 giảm hơn 30% so với năm 2014.

Nhiều ý kiến cho rằng, để xác định thuốc lá nhập lậu có chất lượng hay không rất khó khăn. Thực tế Viện Khoa học Hình sự - Bộ Công an và Viện Thuốc lá đã có kiểm nghiệm một số mẫu thuốc lá nhập lậu và cho thấy, tỷ lệ các thành phần độc hại (điển hình là chất coumarin) và tỷ lệ các thành phần khác như cao thuốc lá và nicotin trong các mẫu thuốc lá Jet và Hero nhập lậu (là hai sản phẩm thuốc lá lậu chủ yếu, hiện chiếm tới 80% - 90% tổng lượng thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam) đều vượt quá mức cho phép của Bộ Y tế.

Kiểm nghiệm trên đã cho thấy, một thực tế là hầu hết thuốc lá nhập lậu không bảo đảm chất lượng, không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thuốc lá điếu.

Trước đây, khi một số địa phương đề xuất tái xuất, Bộ Tư pháp đã có ý kiến cho rằng: Việc tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu đòi hỏi phải có số lượng lớn, trong khi có những trường hợp tịch thu thuốc lá nhập lậu với lượng ít, phải cần có nơi cất và bảo quản thuốc lá để khi có đủ số lượng mới thực hiện tái xuất hoặc bán đấu giá, trong khi đó các cơ quan chức năng ở nhiều địa phương không có kho bảo quản khiến sản phẩm dễ hư hỏng, nấm mốc,... gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh đó, việc thu gom, vận chuyển, tập kết tại kho chờ tái xuất cũng không có cơ quan quản lý, giám sát chặt chẽ nên dễ xảy ra vi phạm.

Thuốc lá nhập lậu được tái xuất đi đâu là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Thực tế cho thấy, đa phần thuốc lá nhập lậu không phù hợp với các nước trong khu vực, chỉ được người hút Việt Nam biết đến và thực tế hiện nay chỉ tiêu thụ ở thị trường Việt Nam.

Hơn nữa, do không in cảnh báo sức khỏe, không in nơi sản xuất, không in thời gian sản xuất và không có giấy xác nhận chất lượng, các loại thuốc lá nhập lậu này không đủ tiêu chuẩn để nhập khẩu ở đa số các nước, việc tái xuất đến một thị trường nước ngoài nào đó là không thực tế.

Do vậy, việc tái xuất chỉ tạo thêm điều kiện để thuốc lá nhập lậu được đưa trở lại Việt Nam một cách dễ dàng hơn.

Bộ Y tế chỉ rõ: Theo Khoản 1 Điều 9 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 đã quy định rất rõ sản xuất, mua bán, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu là hành vi bị nghiêm cấm. Vì vậy, việc cho phép thí điểm bán đấu giá thuốc lá nhập lậu bị tịch thu để tiêu thụ nội địa sẽ tạo ra kẽ hở pháp luật để các đối tượng buôn lậu lợi dụng, hợp pháp hóa việc đưa thuốc lá nhập lậu vào tiêu thụ nội địa tại Việt Nam.