Giành giật sự sống cho 2 trẻ bị biến chứng hiếm gặp của ho gà

Hai cháu bé mắc ho gà bị biến chứng tăng áp động mạch phổi dẫn đến suy tim, rơi vào tình trạng nguy kịch do cha mẹ chủ quan không tiêm phòng vắc xin cho con.

Hai cháu bé đang được bác sĩ chăm sóc

Nguy kịch vì ho gà

Theo thống kê của Bệnh viện Nhi trung ương, từ đầu năm 2015, tại Bệnh viện Nhi Trung ương có hơn 150 bệnh nhi mắc bệnh ho gà nhập viện, trong đó có bệnh nhân biến chứng bệnh nặng, tiến triển nhanh, diễn biến phức tạp.

Cháu P.Q.A (3 tháng tuổi, ở Hà Nội) nhập viện ngày 8/4 trong tình trạng khó thở, rút lõm lồng ngực, toàn trạng chung nặng. Trước đó 10 ngày, trẻ có ho, sốt, đi khám tại phòng khám tư tại địa phương được chẩn đoán viêm tiểu phế quản. Sau một thời gian dùng thuốc không đỡ, trẻ có dấu hiệu nặng lên, sốt cao, khó thở và được chuyển lên Bệnh viện Nhi Trung ương.

Cháu A. vào viện với các dấu hiệu ho gà đã khá rõ ràng như: khó thở, rút lõm lồng ngực, phổi ran rít, ho thành cơn sặc sụa, tím tái trong cơn ho… Kết quả xét nghiệm cho thấy bạch cầu tăng cao bất thường (98.900/mm3), PCR dịch tỵ hầu phản ứng dương tính với trực khuẩn ho gà, siêu âm tim có tăng áp lực động mạch phổi nặng. Trẻ nhanh chóng được hỗ trợ hô hấp, điều trị tăng áp phổi bằng các thuốc giãn mạch và hít khí NO.

Do số lượng bạch cầu trong máu quá cao, nên các bác sĩ quyết định thay máu gấp 2 lần thể tích (lượng máu rút ra và thay vào gấp 2 lần thể tích máu của người bệnh). Tuy nhiên, tình trạng bệnh nhi vẫn diễn biến ngày càng nặng hơn (huyết áp tụt, có dấu hiệu ngừng tim phải tiến hành ép tim). Sau khi được các bác sĩ cho dùng thuốc hỗ trợ tim mạch, huyết áp bệnh nhân trở lại ổn định hơn. Tuy nhiên, lúc này nguy cơ tử vong của bệnh nhân vẫn rất cao, gần như không còn hy vọng.

Các bác sĩ tại khoa Điều trị tích cực Bệnh viện Nhi Trung ương tiến hành hội chẩn và quyết định sử dụng phương pháp cuối cùng là kỹ thuật màng trao đổi oxy ngoài cơ thể (hay còn gọi là ECMO). Sau 12 ngày được hỗ trợ ECMO tại khoa Hồi sức Ngoại, hiện tình trạng bệnh nhân được cải thiện rõ rệt, trẻ tự thở, chức năng tim được cải thiện, tình trạng nhiễm khuẩn giảm dần.

Trường hợp thứ 2 là cháu B.Đ.L (2 tháng tuổi, ở Hòa Bình) với các triệu chứng tương tự bệnh nhi P.Q.A trước khi nhập viện. Đó là: sốt, ho tăng dần. Ngày 29/4, trẻ được gia đình đưa vào bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình có xuất hiện co giật, tím tái trong cơn ho, tăng trương lực cơ. Tại đây, trong vòng 1 ngày, tình trạng bệnh nhi đã diễn biến rất nhanh và nặng nên được hỗ trợ thở oxy và chuyển lên Bệnh viện Nhi Trung ương.

Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, trẻ có dấu hiệu sốc, suy hô hấp nặng. Kết quả xét nghiệm cho thấy thấy bạch cầu tăng rất cao (83.000 /mm3), bệnh nhi được chẩn đoán theo dõi ho gà, siêu âm tim cấp cứu thấy tăng áp động mạch phổi nặng. Ngày 1/5, bệnh nhi được điều trị thở máy, chống sốc, sử dụng thuốc trợ tim, thuốc điều trị tăng áp phổi, thay máu và hội chẩn cấp cứu chỉ định kỹ thuật ECMO. Hiện cháu Đ.B.L vẫn đang được hỗ trợ ECMO với tiến triển tốt.

Mắc bệnh vì không tiêm chủng

Theo Ths.Bs Trịnh Xuân Long, Khoa Hồi sức Ngoại, Bệnh viện Nhi Trung ương những trẻ bị biến chứng nặng do ho gà đều chưa được tiêm vắc-xin phòng bệnh. Trong đó có cả trường hợp gia đình không cho con tiêm vắc-xin miễn phí của Chương trình Tiêm chủng mở rộng mà đợi để tiêm vắc-xin dịch vụ.

TS.BS Tạ Anh Tuấn – Khoa Điều trị tích cực của bệnh viện cho biết, sau khi có các xét nghiệm xác định trẻ bị ho gà với biến chứng tăng áp động mạch phổi, các bác sĩ lật giở lại tài liệu y văn và thấy rằng đây là một trong những biến chứng rất nặng của ho gà mà thế giới ít gặp.

Báo cáo của các chuyên gia y tế trên thế giới về vấn đề này thường hiếm và đơn lẻ, tỷ lệ cứu sống được bệnh nhân rất thấp. Các bác sĩ đã quyết định sử dụng kỹ thuật ECMO hiện đại điều trị cho bệnh nhân bị tăng áp động mạch phổi do ho gà.

Bác sĩ Long cho biết “Phương pháp ECMO (ExtraCorporeal Membrane Oxygenation) là phương pháp oxy hóa qua màng ngoài cơ thể hay còn gọi là hỗ trợ sống ngoài cơ thể (ECLS-Extracorporeal life support), sử dụng tuần hoàn và trao đổi oxy bên ngoài cơ thể nhằm hỗ trợ chức năng sống cho các bệnh nhân suy tuần hoàn hoặc/và suy hô hấp nặng, đáp ứng kém hoặc không đáp ứng với các biện pháp hồi sức thông thường.

Có thể nói, đây là phương pháp “cứu cánh”, là “tia hy vọng cuối cùng” cho những bệnh nhân mà tiên lượng tử vong trên 80%. Tuy nhiên, tỷ lệ thành công đối với các trường hợp biến chứng tăng áp động mạch phổi do ho gà sử dụng ECMO cũng chỉ khoảng 20%, theo một số tài liệu hiện nay trên thế giới”.

Ngoài vai trò chẩn đoán và chỉ định điều trị đúng của các bác sỹ thì vai trò của các điều dưỡng theo dõi máy ECMO và chăm sóc bệnh nhi là rất quan trọng, góp phần vào thành công của hai ca bệnh này cũng như trong công tác hồi sức nhi khoa nói chung.

BS Long cho biết: “Các bệnh nhi chạy ECMO phải nằm phòng riêng và có điều dưỡng chăm sóc liên tục 24/24. Các điều dưỡng thực hiện y lệnh thuốc, theo dõi chức năng sống của bệnh nhi mỗi tiếng 1 lần, tắm rửa cho các cháu, và đặc biệt theo dõi chức năng và chế độ chạy máy ECMO.

Việc kiểm soát và theo dõi đông máu khi chạy ECMO cũng rất vất vả, đặc biệt chạy ECMO trên trẻ nhỏ, làm sao để tránh tình trạng chảy máu hoặc đông máu (gây tắc bộ màng trao đổi oxy), sớm phát hiện và điều trị kịp thời tình trạng suy các tạng. Quá trình này kéo dài liên tục 1-2 tuần, thậm chí cả tháng, các điều dưỡng viên rất vất vả. Do đó, thành công của 2 trường hợp trên không chỉ đem lại niềm vui cho gia đình bệnh nhi mà còn là món quà, là niềm hạnh phúc của các y, bác sĩ sau bao ngày đêm nỗ lực hết mình giành giật lại sự sống cho các cháu”.

Phúc Mai