Gian lận ngân hàng có liên quan mật thiết đến tội phạm rửa tiền!

Ảnh minh họa

Hàng trăm triệu USD bị móc túi

Theo nhận định của ông Saman Bandara về gian lận ngân hàng tại Việt Nam, không chỉ có những vụ gian lận hàng trăm ngàn USD mà có những vụ lên đến hàng trăm triệu USD. Các hoạt động gian lận thường có liên quan mật thiết đến tội phạm rửa tiền và tội phạm nguồn. Thậm chí, bản thân ngân hàng cũng dễ dàng bị qua mặt.

“Điều tôi muốn nhấn mạnh là những vụ gian lận bị phanh phui đều được phát hiện một cách tình cờ. Ngay cả các ngân hàng cũng không biết được rằng mình đã trở thành nạn nhân như thế nào. Những gì chúng ta nhìn thấy mới chỉ là phần nổi của cả một tảng băng chìm,” ông Saman Bandara cho biết. “Với những ngân hàng chưa bị phát hiện không có nghĩa là không có gian lận, thậm chí chính bản thân họ còn không biết được điều đó”.

Có nhiều yếu tố thách thức việc quản trị rủi ro gian lận, một trong những lý do tại sao quá trình quản trị rủi ro gian lận lại trở nên khó khăn đối với các ngân hàng Việt Nam, đó là nhân viên ngân hàng thiếu các kiến thức liên quan đến việc quản trị rủi ro gian lận.

Các chi phí liên quan đến tuân thủ ngày càng lớn, nhưng chi phí này đem lại lợi ích lâu dài cho các ngân hàng. Theo ông Duncan Martin, Giám đốc phụ trách lĩnh vực tư vấn quản trị rủi ro, Tập đoàn Tư vấn quản trị BCG, trong phòng chống rửa tiền và quản trị rủi ro, việc ngân hàng ứng dụng công nghệ là điều cần thiết và bắt buộc các ngân hàng phải làm.

Điều đầu tiên là liệu ngân hàng đã có khung quản trị toàn diện về gian lận và đã đưa ra được phương pháp tiếp cận một cách tuần tự cho gian lận hay chưa.

Cũng theo ông Saman Bandara, tất cả những biện pháp đều nên được thực hiện, tuy nhiên việc thực hiện trong khoảng thời gian nhất định và thực hiện một cách tuần tự sẽ dần hoàn thiện qua từng giai đoạn. Sau mỗi khoảng thời gian, ngân hàng nhìn nhận lại và sẽ đưa ra được biện pháp tốt nhất để quản trị gian lận.

“Điều mà Ernst & Young muốn khuyến nghị là các ngân hàng nên bắt đầu tư việc xây dựng khung quản trị gian lận một cách toàn diện, góp phần đem lại cho các cán bộ ngân hàng nhận thức về gian lận bởi vì gian lận là vấn đề rất nhạy cảm, bất cứ khi nào chúng tôi trao đổi với các khách hàng là ngân hàng của Việt Nam đều nhận được thái độ rất ngần ngại”, ông Saman Bandara nói. “Điều đó không có nghĩa là gian lận không diễn ra tại thị trường Việt Nam, nhưng chúng ta không thảo luận về nó và chính khung quản trị gian lận này sẽ giúp nâng cao nhận thức và giúp chúng ta trao đổi một cách cởi mở về gian lận và đưa ra hướng thích hợp về quản trị gian lận”.

Áp dụng khung chống gian lận để ngăn rửa tiền

Khung phòng chống gian lận là nền tảng cho hoạt động quản trị gian lận của ngân hàng. Khi nói về khung phòng chống gian lận, việc quan trọng đầu tiên là thiết lập  thái độ đối với gian lận.

“Khi nói về việc thiết lập một thái độ đối với gian lận là chúng ta nói về bộ quy tắc ứng xử đạo đức, về chính sách phòng chống gian lận, về đào tạo và nâng cao hiểu biết về gian lận. Khi nói về bộ quy tắc ứng xử đạo đức, hầu như ngân hàng nào cũng có bộ quy tắc này, nhưng nó có được đưa vào áp dụng hay không, có được truyền đạt đến từng nhân viên và ban lãnh đạo hay không mới là vấn đề,” ông Saman Bandara nói.

Một khi đã có thái độ đúng đắn với gian lận thì công tác phòng chống gian lận có thể sẽ không cần đề cập.

Để chủ động hơn, ngân hàng cần đánh giá rủi ro gian lận. Ngay cả khi ngân hàng có đủ công cụ để quản trị rủi ro gian lận, việc đầu tiên cần phải biết là có những gian lận nào để mới sử dụng công cụ đó, và những kịch bản gian lận đối với từng ngân hàng lại khác nhau, tùy thuộc vào hoạt động kinh doanh, đặc thù kinh doanh của từng ngân hàng.

“Sẽ có những rủi ro gian lận phổ biến giữa các ngân hàng, tuy nhiên sẽ có những rủi ro gian lận đặc trưng cho từng ngân hàng và tùy thuộc vào ngân hàng Việt Nam hay chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tùy thuộc vào sản phẩm của mỗi ngân hàng và ngân hàng cần xác định rủi ro thực liên quan đến ngân hàng của mình,”.

“Một khi khung phòng chống gian lận được thiết lập, ngân hàng có thể phòng chống bất cứ một gian lận nào. Tuy nhiên, ngay cả khi khung phòng chống gian lận đã được thiết lập không có nghĩa là dừng lại ở đó mà phải tiếp tục cập nhật để đảm bảo khung quản trị rủi ro gian lận vẫn áp dụng. Khi ngân hàng liên tục đưa ra các sản phẩm mới và có thay đổi nhân sự với những người mới gia nhập ngân hàng, các ngân hàng phải thường xuyên đánh giá lại khung phòng chống gian lận của, đảm bảo rằng nó luôn luôn gắn với thực tiễn hoạt động của ngân hàng,” ông Saman Bandara khuyến nghị.

Các chuyên gia phòng chống gian lận quốc tế đã thực hiện nhiều khảo sát và đưa ra kết luận: 5% lực lượng lao động của bất cứ ngành kinh tế nào đều có hành vi sai phạm đối với tổ chức. 95% còn lại là những nhân viên tốt và họ cần phải nhận được đầy đủ thông tin về cơ chế quản trị gian lận mà ngân hàng đã đặt ra và cho phép họ báo cáo các hành vi xấu đang diễn ra xung quanh họ.

Công nghệ giám sát giao dịch sẽ nằm ở đâu?

Vậy công nghệ sẽ nằm ở đâu trong khung phòng chống gian lận của ngân hàng? Các công nghệ phân tích kế toán và giám sát giao dịch trong ngân hàng sẽ nằm ở chốt kiểm soát gian lận và nằm ở khâu đánh giá các rủi ro gian lận.

Tuy nhiên, cho dù ngân hàng được coi là ngành đặc biệt chú trọng đến công nghệ thì vấn đề công nghệ chỉ là một trong hai khía cạnh trong cả một chặng đường quản trị gian lận của các ngân hàng.

Công nghệ giúp các ngân hàng quản trị gian lận một cách hiệu quả hơn, nhất là đối với khối lượng giao dịch các ngân hàng phải xử lý hàng ngày. Tuy nhiên tại Việt Nam hiện nay, các ngân hàng còn nhiều việc để làm trước khi nói đến việc dùng công nghệ để quản trị phòng chống gian lận.

“Phương pháp tiếp cận tốt nhất để các ngân hàng sẵn sàng cho việc quản trị gian lận là hãy bắt đầu với công nghệ phân tích kế toán pháp lý trước khi ngân hàng thiết lập bất cứ hệ thống giám sát nào trong thời gian thực. Điều quan trọng nhất trong quản trị gian lận là chúng ta phải thay đổi suy nghĩ, phải làm quen với việc xác định làm thế nào để phát hiện gian lận, như thế nào gọi là dấu hiệu gian lận và kịch bản gian lận,” ông Saman Bandara khuyến nghị.

Ông Saman Bandara đưa ra kết luận: Cán bộ quản trị gian lận mới là quan trọng nhất bởi khi họ không có lý giải đúng đắn và bênh vực cho hành vi xấu thì các ngân hàng sẽ không bao giờ quản trị được gian lận một cách hiệu quả.