Doanh nghiệp Việt “dè dặt” đầu tư đổi mới công nghệ

Tại Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo hướng tới người thu nhập thấp 2014”, ông Đặng Huy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Đổi mới sáng tạo được coi là hành động cơ bản để phát triển bền vững. Tham gia đổi mới sáng tạo thì lực lượng chủ yếu vẫn là các doanh nghiệp (DN), trong đó các DN nhỏ và vừa đóng vai trò quan trọng (chiếm hơn 90%). Tuy nhiên năng lực đổi mới sáng tạo ở các DN Việt Nam còn hạn chế. Số lượng ứng dụng phát minh sáng chế trong các DN còn thấp. Chỉ có khoảng 10% DN thử áp dụng hoặc áp dụng một sáng chế trong 3 năm gần đây. Theo khảo sát hầu như không có DN nhỏ và vừa nào có bằng phát minh sáng chế. DN Việt Nam đầu tư cho đổi mới công nghệ chỉ ở mức bình quân 0,2-0,3% doanh thu. Trong khi ở Ấn Độ con số này là 5% và Hàn Quốc 10%.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam tại triễn lãm Đổi mới sáng tạo hướng tới người thu thập thấp 2014. Ảnh D.T

Ông Đông cho hay, gần 30 năm qua khi thực hiện chính sách đổi mới Việt Nam có bước phát triển khá nhanh. Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình thấp vào năm 2011. 

Tuy nhiên thu nhập bình quân đầu người năm 2013 mới chỉ đạt 2.960 USD /năm/đầu người với 3,5% thu nhập bình quần đầu người Singapore, 7,3% của Hàn Quốc, 18,6% của Malaysia và bằng 34% thu nhập bình quân đầu người của Thái Lan. Điều đó cho thấy mặc dù Việt Nam đã đạt được một số thành tựu về kinh tế  nhưng vẫn còn cách xa so với các nước trong khu vực và trên thế giới với mức tăng trưởng kinh tế chưa thực sự bền vững. 

Hơn nữa không phải tất cả người dân Việt Nam đều có cơ hội để hưởng lợi từ sự tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, kết quả giảm nghèo vẫn chưa đồng đều, bền vững. Cứ 3 hộ thoát nghèo thì có 1 hộ tái hoặc phát sinh nghèo. Năm 2013 cả nước vẫn còn 1,8 triệu hộ nghèo và hơn 1,4 triệu hộ cận nghèo. Xóa đói giảm nghèo là một thách thức và là nhiệm vụ trọng tâm của cả nước. Trong bối cảnh đó chúng ta phải thúc đẩy đổi mới sáng tạo hướng tới người thu nhập thấp.

Tham dự và phát biểu tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đánh giá cao những đóng góp của các tổ chức quốc tế, nỗ lực của các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, cá nhân trong hoạt động đổi mới, sáng tạo nói chung và đổi mới, sáng tạo vì người có thu nhập thấp nói riêng.

Tuy nhiên Phó Thủ tướng cũng bày tỏ trăn trở làm thế nào để đem ngọn lửa sáng tạo vào từng doanh nghiệp và mong muốn các doanh nghiệp luôn khơi dậy ý tưởng mới, sáng tạo, phát huy hiệu quả và biến những ý tưởng mới thành những sản phẩm cụ thể, có khả năng thương mại hóa ra thị trường.

“Đổi mới sáng tạo phải ở tất cả các lĩnh vực, sự phối hợp giữa các ngành nhưng hiện nay dự án đổi mới sáng tạo chỉ mới dừng lại ở lĩnh vực nông nghiệp, thông tin, dược liệu. Chúng ta không câu nệ chỉ những sản phẩm, chỉ những doanh nghiệp trực tiếp đem sáng kiến thành những sản phẩm phục vụ trực tiếp đến người nghèo mới được hưởng những lợi ích từ dự án hỗ trợ mà kể cả những doanh nghiệp làm việc không liên quan trực tiếp với người nghèo nhưng sáng tạo, đổi mới công nghệ, làm ra nhiều sản phẩm, giải quyết nhiều việc làm, đóng nhiều thuế thì bằng chính sách điều tiết của nhà nước sẽ góp phần hỗ trợ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Dự án đổi mới sáng tạo hướng tới người thu nhập thấp Việt Nam do Ngân hàng Thế giới hỗ trợ Chính phủ Việt Nam với tổng số vốn đầu tư là 55 triệu đô la, được thực hiện trong thời gian 5 năm (2013– 2018). Theo ông Đặng Huy Đông, đổi mới sáng tạo dành cho người thu nhập thấp nguyên tắc lớn nhất là lựa chọn ra những sản phẩm đổi mới sáng tạo mà qua đổi mới đó nhiều người được hưởng lợi và đặc biệt là người thu nhập thấp. Ví dụ sản phẩm chiết xuất từ các cây thuốc, các chiết xuất của nhà khoa học, là sản phẩm sáng tạo nhưng nếu sản phẩm đấy ra được thị trường, nhu cầu lớn thì sẽ có hàng vạn nông dân trồng được cây đó đem lại thu nhập cho người nông dân.

Bên cạnh đó, ông Đông cũng cho biết, để hỗ trợ DN theo ưu đãi của chương trình sẽ được tiến hành như sau: “sẽ có một hội đồng khoa học phân tích đánh giá tính sáng tạo của sản phẩm, khả năng thương mại, kinh tế của sản phẩm mang lại cho người dân sau khi sản phẩm được chấp nhận trên thị trường. Sau khi chọn, sản phẩm sẽ được chuyển sang hỗ trợ xây dựng đề án sản xuất, chế biến. Nếu dự án nghiên cứu khả thi về thương mại thì dự án đó sẽ được chuyển sang cho ngân hàng thương mại để ngân hàng thẩm định độc lập. Sau khi thẩm định, ngân hàng sẽ quyết định nên hỗ trợ 1% hay 3% trong vòng 3 năm đầu hay 5 năm đầu, điều này cơ quan nhà nước không can thiệp. Sau đó dự án sẽ xem xét hỗ trợ cho vốn vay có phần ưu đãi về lãi suất”.

Đối tượng thụ hưởng của Dự án đổi mới sáng tạo hướng tới người thu nhập thấp là các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đổi mới sáng tạo, các cá nhân có ý tưởng đổi mới sáng tạo và người thu nhập thấp nhằm hỗ trợ tài chính, thúc đẩy áp dụng công nghệ đổi mới. Các lĩnh vực của dự án bao gồm y dược cổ truyền, nông nghiệp và thủy sản, công nghệ thông tin.