Doanh nghiệp Nhà nước lỗ "khủng" do quản trị DN quá yếu

Bên hành lang Quốc hội chiều 28/11, ngay trước phiên bế mạc kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIII, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, ĐB Bùi Đức Thụ (tỉnh Lai Châu) đã có cuộc chia sẻ với Infonet xoay quanh những con số lỗ “khủng” của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước năm 2013 vừa được Chính phủ công bố.

Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, ĐB Bùi Đức Thụ (tỉnh Lai Châu)

Ông đánh giá như thế nào khi trong báo cáo mới nhất Chính phủ về tình hình sản xuất kinh doanh của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước năm 2013, số thua lỗ, nợ đọng của các doanh nghiệp này lên tới trên 7.525,57 tỷ đồng?

Trước hết phải thấy rằng tình hình kinh tế xã hội năm 2013 của đất nước là cực kỳ khó khăn, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết về tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp (DN). Dù được quan tâm, đưa ra giải pháp tháo gỡ khó khăn nhưng tình hình của các DN, đặc biệt là khối DNNN cũng rất khó khăn.

Tuy nhiên, cũng theo báo cáo của Chính phủ một số chỉ tiêu như quy mô sở hữu vốn của DN cũng tăng 14-15%, doanh số tăng tương đối khá, tỷ suất lợi nhuận trên vốn cũng tăng từ 14-16%... Trong bối cảnh khó khăn thì sự cố gắng thích ứng của DNNN là đáng ghi nhận, nếu không tình hình còn xấu hơn nhiều.

Thêm nữa, theo Nghị quyết của Quốc hội giãn, giảm thuế cho DN đã bước đầu phát huy tác dụng.

Nhưng có tập đoàn, tổng công ty như Vinalines lỗ tới 19.110 tỷ đồng. Phải chăng tình hình quản trị doanh nghiệp, nhất là quản trị về vốn của các tập đoàn, tổng công ty chưa có gì thay đổi?

Trước hết phải nói đánh giá về chất lượng quản lý, hiệu quả hoạt động của khu vực Nhà nước nói chung thì có các tập đoàn, tổng công ty, mô hình công ty mẹ - con… đã chiếm trên 130 DN, còn lại trên 2/3 là các DN hoạt động độc lập trong sản xuất kinh doanh, dịch vụ là do các Bộ, ngành, địa phương quản lý.

Tổng quát chung thì hiệu quả sử dụng vốn, tăng trưởng quy mô vốn sở hữu … ở mức 14-15% trong năm 2013 là khá. Nhưng trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, xây dựng thì 1 số DN hết sức khó khăn. Tỷ suất lợi nhuận/vốn rất thấp, có DN chỉ vài ba phần trăm; lợi nhuận không có và tăng trưởng âm, nghĩa là thua lỗ.

Có nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân trực tiếp dẫn tới thua lỗ, theo tôi là do quản trị DN, không chỉ đánh giá ở năm 2013. Ví dụ như Vinalines, hay tại một số DN chế biến cao su, DN ngành xây dựng …. trong năm 2013 hết sức khó khăn. Quản trị điều hành có vấn đề, chất lượng kém và dồn tích từ những năm trước. Dù năm 2013 có nhiều giải pháp từ phía Chính phủ  như giãn, giảm thuế, cơ chế giãn nộ ptieefn sử dụng đất…. cũng chưa đủ sức để DN yếu kém hồi phục.

Song nếu không những giải pháp tháo gỡ ngay tức thời từ phía Chính phủ thì DN còn rơi vào tình trạng yếu kém, hệ quả còn nặng nề hơn nhiều.

Tình trạng DNNN thua lỗ lớn, yếu kém vẫn còn thì có nên tiếp tục thu hẹp mạnh hơn nữa số lượng, quy mô DNNN?

Cái này thì đã rõ rồi. Ngay trong Nghị quyết của Chính phủ về tái cơ cấu nền kinh tế, tập trung vào 3 mũi đột phá là tái cơ cấu đầu tư công, DNNN và ngân hàng thì một trong những nội dung của tái cơ cấu DNNN là phải sắp xếp lại DN, có thể sáp nhập, giải thể thậm chí là phá sản. Ngoài ra,cũng phải đẩy mạnh cổ phần hóa (CPH) DNNN.

Theo chủ trương Quốc hội yêu cầu hết năm 2015 cơ bản hoàn thành CPH DNNN, nhưng tiến độ này trong năm 2013 thực hiện chậm. Tới giữa năm 2014 Thủ tướng mới phê duyệt xong các đề án tái cơ cấu DNNN. Trong 11 tháng dầu năm 2014, tình hình sắp xếp lại DNNN, CPH DNNN có động thái chuyển động nhanh hơn, nhưng đánh giá cả quá trình thì chậm.

Năm 2015 Chính phủ, các bộ ngành, địa phương phải chỉ đạo hết sức quyết liệt thì mới có thể hoàn thành được mục tiêu đề ra là CPH hết các DNNN.

Cần lưu ý, tái cơ cấu DNNN gồm nhiều nội dung, việc tái cơ cấu về tổ chức, sáp nhập, sắp xếp CPH chỉ là 1 vấn đề về tổ chức sản xuất. Quan trọng hơn đi kèm là tái cơ cấu quản trị DN, đảm bảo chất lượng quản lý điều hành tiếp cận thị trường, tái cơ cấu lực lượng lao động, sử dụng nguồn lực cũng như nguồn vốn….

Vậy theo ông cần bổ sung khuôn khổ pháp lý như thế nào để DNNN hoạt động hiệu quả hơn và nhất là CPH DNNN “về đích” theo đúng lộ trình?

Những vấn đề tồn tại đặt ra trong hoạt động của DN là tương đối rõ, tựu chung lại sức khỏe DNNN kém, sức cạnh tranh sản phẩm cung ứng ra thị trường còn ở mức thấp. Nguyên nhân đã được chỉ ra. Ngay tại kỳ họp trước và kỳ họp này Quốc hội đã xem xét và thông qua nhiều dự án Luật, không chỉ có Luật Quản lý vốn đầu tư vào sản xuất kinh doanh, mà cả Luật DN, Luật Đầu tư… đều tác động tới DNNN để khắc phục tồn tại hạn chế thực tiễn đang đặt lên, hoàn thiện thể chế bằng 1 loạt luật đã và sẽ thông qua tại kỳ họp tới sẽ tạo thành khung pháp lý đồng bộ hơn, đây là điều kiện để nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động của DNNN.