Xuất khẩu gỗ sang Trung Quốc thặng dư 600 triệu USD/năm nhưng không bền vững

Chia sẻ tại hội thảo “Thương mại gỗ Việt Nam - Trung Quốc 2012-2014: Thực trạng và xu hướng” tổ chức sáng 15/9, ông Tô Xuân Phúc, Đại diện tổ chức Forest Trends cho biết, gỗ và sản phẩm gỗ là một trong những nhóm mặt hàng quan trọng nhất trong thương mại song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gỗ quan trọng của Việt Nam. (Ảnh minh họa)

Kim ngạch xuất khẩu năm 2014 khoảng 845 triệu USD. Riêng 6 tháng đầu năm 2015 đạt 425 triệu USD, cao thứ 2 (sau sắn) trong tất cả các mặt hàng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc. Các sản phẩm xuất khẩu chính là dăm gỗ, xẻ, đồ gỗ, gỗ tròn, ván bóc.

Việt Nam cũng nhập khẩu nhiều sản phẩm gỗ từ Trung Quốc, với giá trị kim ngạch nhập khẩu đạt gần 240 triệu USD năm 2014. Trong 6 tháng đầu năm 2015, kim ngạch nhập khẩu các mặt hàng từ gỗ của Trung Quốc đạt gần 121 triệu USD. Sản phẩm nhập khẩu chính là các loại ván nhân tạo, vơ nia.

Theo nhóm nghiên cứu thương mại đối với tất cả các loại hàng hóa giữa Việt Nam – Trung Quốc quy mô thâm hụt hàng năm trên 20 tỉ USD, các mặt hàng gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc không nằm trong xu hướng này. Cán cân thặng dư cho Việt Nam, trung bình khoảng trên 600 triệu USD mỗi năm. Nói cách khác, gỗ và các mặt hàng gỗ đã góp phần quan trọng vào việc giảm mức độ thâm hụt kinh niên trong cán cân thương mại song phương giữa 2 quốc gia.

Tuy nhiên Việt Nam xuất khẩu gỗ sang Trung Quốc năm 2014 giảm 12% so với năm 2013 và nhập khẩu lại có xu hướng tăng. Trong giai đoạn 2012-2014, tổng lượng gỗ và sản phẩm gỗ nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam đạt 1,2 - 1,4 triệu m3 gỗ quy tròn. Giá trị kim ngạch nhập từ Trung Quốc trong xu hướng tăng trưởng đều, khoảng 6,5%/năm trong giai đoạn 2012 – 2014. Năm 2014, kim ngạch nhập khẩu đạt 227,9 triệu USD, mức cao nhất từ trước đến nay.

Trung Quốc hiện nay đã giảm nhu cầu tiêu thụ với mặt hàng gỗ của Việt Nam nhưng theo đánh giá, Trung Quốc vẫn là một trong những thị trường quan trọng nhất cho các mặt hàng gỗ Việt Nam.

Tuy nhiên theo ông Phúc, thương mại giữa 2 quốc gia, đặc biệt là khâu Việt Nam xuất sang Trung Quốc đang bộc lộ một số hạn chế cơ bản của ngành gỗ.

Thứ nhất: Tất cả các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam là sản phẩm thô, giá trị gia tăng thấp. Xuất khẩu dựa vào nguyên tắc bán nguyên liệu thô, lao động giá rẻ và công nghệ chế biến đơn giản. Trong bối cảnh nguồn nguyên liệu gỗ ngày càng cạn kiệt, hình thức xuất khẩu hiện tại đang thể hiện sự yếu kém, không bền vững của ngành gỗ Việt Nam.

Thứ hai: Trừ gỗ cao su, gỗ tròn, xẻ, đồ gỗ, mỹ nghệ xuất khẩu sang Trung Quốc có nguồn gốc từ nhập khẩu từ các nước tiểu vùng Mê Kông và là các loại gỗ quý hiếm. Việc Việt Nam nhập khẩu các loại gỗ này từ các tiểu vùng nhằm phục vụ mục tiêu xuất khẩu, thương mại đơn thuần.

Thứ ba: Phân tích thương mại các mặt hàng gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc chỉ ra những tín hiệu rõ ràng về gian lận thương mại của một số doanh nghiệp Việt Nam tham gia xuất khẩu sang Trung Quốc. Giá xuất khẩu được các doanh nghiệp khai báo với cơ quan Hải quan Việt Nam thấp hơn nhiều so với mức giá gỗ nguyên liệu đầu vào thông thường cho thấy các hành vi nhằm giảm hoặc trốn thuế xuất khẩu. Các hành vi này không những gây thất thu cho ngân sách quốc gia mà còn gây ra tình trạng méo mó thị trường.