Nam Phi từ chối nhận vắc xin của Mỹ dù biến chủng Omicron đang lây lan nhanh

Nhiều lý do khiến Nam Phi từ chối tiếp nhận vắc xin Covid-19 của Mỹ, dù biến chủng Omicron xuất hiện và gây quan ngại lớn.

Hôm 29/11, Tổng thống Joe Biden đã lên tiếng bác bỏ những lời chỉ trích cho rằng Mỹ đang tích trữ số lượng lớn vắc xin Covid-19, khiến Nam Phi và các nước thu nhập thấp và trung binh rơi vào cảnh thiếu nguồn cung.

Song thực tế, câu chuyện vắc xin Covid-19 ở Nam Phi lại phức tạp hơn rất nhiều và không chỉ đến từ vấn đề nguồn cung. Vắc xin Covid-19 ở châu Phi càng trở thành tâm điểm chú ý, khi biến chủng mới Omicron được cho còn nguy hiểm hơn cả Delta được xác định lần đầu tiên xuất hiện ở phía nam châu Phi.

Điểm tiêm phòng vắc xin Covid-19 di động phục vụ người dân ở vùng xa xôi hẻo lánh của Nam Phi. (Ảnh: Reuters)

Theo Washington Post, vấn đề vắc xin ở châu Phi được cho liên quan tới nhiều yếu tố như việc tiếp cận, hệ thống chăm sóc y tế yếu kém và khó khăn trong khâu bảo quản lạnh như đối với vắc xin Pfizer.

Cho tới tận tháng Năm, nghĩa là sau Mỹ và các nước phương Tây 6 tháng, Nam Phi mới tiến hành chiến dịch tiêm chủng vắc xin Covid-19. Sau đó, Nam Phi lại gặp khó trong việc đưa vắc xin Covid-19 tới những vùng xa xôi hẻo lánh. Tâm lý chần chừ không muốn tiêm phòng cũng xuất hiện ở Nam Phi tương tự như chuyện đã và đang xảy ra ở phương Tây.

Các chuyên gia cho rằng, biến chủng Omicron đang làm xuất hiện nhiều ca mới mắc ở hàng loạt quốc gia có thể được xem là kết quả dự đoán trước được của sự bất bình đẳng quy mô lớn về vắc xin. Do đó, các chuyên gia đã kêu gọi Mỹ, các nước châu Âu và tổ chức quốc tế bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có thêm biện pháp để gửi vắc xin đến các nước có mức thu nhập thấp và trung bình. Các chuyên gia nhấn mạnh, một khi vẫn còn nhiều người chưa được tiêm vắc xin Covid-19, virus corona vẫn có cơ hội tiếp tục đột biến và lây lan.

Về phần mình, hãng dược phẩm Pfizer cho biết 5 trong số 8 quốc gia nằm trong lệnh cấm du lịch của Mỹ gồm Malawi, Mozambique, Namibia, Nam Phi và Zimbabwe đã yêu cầu công ty tạm dừng vận chuyển vắc xin trong vài tháng qua do gặp khó trong khâu tiêu thụ.

Pfizer cho hay dự kiến vào cuối năm nay, hãng sẽ vận chuyển 43 triệu liều vắc xin đến 8 quốc gia miền nam châu Phi vốn nằm trong lệnh cấm du lịch của Mỹ.

“Do chúng tôi có đủ hàng dự trữ trong nước, nên không cần nhận thêm các lô mới. Chúng tôi đã đẩy thời gian nhận hàng sang đầu năm sau", ông Ron Whelan, đại diện phụ trách vấn đề Covid-19 tại công ty bảo hiểm sức khỏe Discovery, đơn vị tham quản quản lý số lượng liều vắc xin và thiết lập hệ thống phân phối trên toàn quốc với chính phủ Nam Phi cho hay.

Cũng theo ông Whelan, chương trình tiêm chủng vắc xin Covid-19 của Nam Phi từng đạt đỉnh với khoảng 211.000 mũi tiêm/ngày. Tính tới tháng Chín, tỷ lệ tiêm chủng ở Nam Phi đã bị giảm chỉ còn khoảng 110.000 mũi tiêm/ngày.

Ông Whelan chỉ ra 3 nguyên nhân gồm sự do dự trong hoạt động tiêm phòng, sự thờ ơ và khó khăn trong đường xá đi lại khiến người dân không thể tiếp cận các địa điểm tiêm chủng. Ông Whelan không quên nhấn mạnh, cương trình tiêm chủng của Nam Phi bắt đầu 6 tháng sau khi các nước phương Tây triển khai tiêm cho người dân, ngay sau khi vắc xin Covid-19 Pfizer/BioNTech và Moderna được cấp phép sử dụng vào tháng 12/2020.

“Tôi cho rằng việc tiếp cận với các loại vắc xin là rất khó khăn, bởi nhiều quốc gia như Canada và Mỹ hay các nước khác đã đặt trước số lượng vắc xin lớn gấp 3 - 4 lần nhu cầu”, ông Whelan nói.

Hôm 29/11, Nhà Trắng cho biết một số cơ quan liên bang đang làm việc với các chuyên gia và tổ chức của châu Phi để hỗ trợ nguồn nhân lực, kỹ thuật và tài chính nhằm giúp khu vực này mở rộng khả năng tiếp cận với vắc xin. Theo đó, Mỹ đã hỗ trợ hơn 273 triệu USD thông qua Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) cho các nước miền nam châu Phi bao gồm gần 12 triệu USD để cung cấp và phân phối vắc xin.

Tỷ lệ tiêm phòng cực thấp

Chỉ có 5 quốc gia châu Phi, ít hơn 10% tổng số nước trên lục địa, dự kiến đạt mục tiêu tiêm đầy đủ cho 40% dân số quốc gia vào cuối năm nay. Còn hiện tại, châu Phi đã tiêm phòng đầy đủ cho 77 triệu người, tương đương 6% dân số.

Trong khi đó, gần 60% dân số Mỹ đã được tiêm phòng đầy đủ và hơn 40 triệu người Mỹ đã được tiêm mũi tăng cường.

Tâm lý chần chừ đi tiêm phòng khiến chiến dịch tiêm vắc xin Covid-19 của Nam Phi gặp khó khăn. (Ảnh: Reuters)

Theo Bộ Y tế Nam Phi, khoảng 35% dân số nước này đã được tiêm đủ liều, nhiều hơn các quốc gia châu Phi khác. Cụ thể, theo dữ liệu của Our World in Data, số người tiêm đủ liều vắc xin Covid-19 ở Malawi mới chỉ đạt 3% dân số .

Số lượng người dân Mỹ đã được tiêm mũi tăng cường còn vượt qua cả số người được tiêm ít nhất 1 mũi vắc xin Covid-19 ở 8 nước châu Phi nằm trong lệnh cấm du lịch của Mỹ cộng lại, theo phân tích được Public Citizen công bố hôm 29/11. Nói cách khác, khoảng 30 triệu người ở Botswana, Eswatini, Lesotho, Malawi, Mozambique, Namibia, Nam Phi và Zimbabwe mới được tiêm ít nhất 1 mũi vắc xin Covid-19.

Các nước có thu nhập cao đã cam kết tài trợ 1,98 tỷ liều vắc xin Covid-19 cho thế giới. Trong số này, Mỹ đã cam kết hơn một nửa là 1,1 tỷ liều vắc xin. Khoảng 20% liều vắc xin này đã được phân phối.

Các chuyên gia y tế toàn cầu cho biết có nhiều yếu tố bao gồm tình trạng giao hàng không đoán trước được từ các nhà sản xuất vắc xin và năng lực chăm sóc sức khỏe chỉ có hạn, đã gây tạo ra thêm thách thức trong việc đảm bảo tỷ lệ tiêm chủng. Nhiều quốc gia bao gồm Nam Phi từng có thời gian không nhận được vắc xin Covid-19 trong suốt vài tháng, nhưng sau đó lại nhận hàng triệu liều cùng lúc dẫn tới áp lực lớn cho hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Trên thực tế, nhiều quốc gia châu Phi thiếu trang thiết bị bảo quản vắc xin phù hợp, trong khi vắc xin Pfizer cần được lưu trữ trong nhiệt độ cực sâu. Các chuyên gia cho hay với các lô vắc xin sắp hết hạn, một số quốc gia nhận thấy họ sẽ không có đủ thời gian để phân phối và quản lý một cách an toàn.

Ông Whelan cho rằng trong khi Nam Phi có đủ kho dự trữ cho các loại vắc xin như Pfizer, hầu hết các quốc gia khác ở châu Phi lại thiếu.

Châu Phi có 54 quốc gia và mỗi nước lại gặp những thách thức riêng trong việc tiếp nhận và phân phối vắc xin Covid-19. Cụ thể, trong khi Nam Phi đang phải đối phó với tình trạng người dân do dự không đi tiêm ngừa, nhiều quốc gia khác đã phân phối rất nhanh và yêu cầu cung cấp thêm vắc xin.

Trong thông báo gửi tới WHO, ông Malebogo Kebabonye, Giám đốc dịch vụ y tế của Bộ Y tế và Sức khỏe Botswana, cho hay các cuộc khảo sát quốc gia cho thấy 76% người dân Botswana đồng ý tiêm vắc xin Covid-19.