“Tấm vé” đưa hàng Việt đi xa

Chỉ tính riêng tại Hà Nội, theo thống kê hiện có 1.350 làng nghề, chiếm 59% tổng số làng nghề cả nước, trong đó có 244 làng nghề truyền thống. Thế nhưng, số làng nghề đã xây dựng và đăng ký thương hiệu mới chỉ đếm trên đầu ngón tay như Tương Cự Đà (xã Cự Khê, Thanh Oai), bánh chưng Tranh Khúc (xã Duyên Hà, Thanh Trì), lụa Hà Đông.

Song điều đáng buồn là dù đã có thương hiệu nhưng các làng nghề này chưa phát huy được lợi thế. Đơn cử như tương Cự Đà, dù đã được cấp thương hiệu độc quyền từ năm 2007 nhưng đến nay, sản phẩm này vẫn chỉ bó hẹp trong gần 20 hộ sản xuất.

Theo ông Tạ Quang Minh, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, “thương hiệu” là bao gồm các yếu tố: Sản phẩm, chất lượng, lịch sử, yếu tố văn hóa, giá cả… Trong đó, yếu tố chất lượng đóng vai trò rất quan trọng.

Cần chiến lược tổng thể

Xây dựng thương hiệu cho sản phầm làng nghề là câu chuyện dài hơi và khó khăn, không thể hoàn thành một sớm một chiều. Do vậy, mỗi địa phương, làng nghề cần có cái nhìn toàn diện và quan tâm đúng mức tới vấn đề này.

Ông Lưu Duy Dần, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho biết, lâu nay, một thực tế ở nhiều làng nghề là người sản xuất, thậm chí cả chính quyền địa phương vẫn coi nhẹ việc xây dựng thương hiệu mà phó mặc cho yếu tố truyền thống, tiếng tăm của làng nghề. Do vậy, trước hết, để xây dựng được thương hiệu, việc quan trọng nhất là làm thay đổi được nhận thức của người dân và chính quyền địa phương về vấn đề này.

Hiện nay, các làng nghề còn khá lúng túng trong việc quảng bá thương hiệu sản phẩm của mình, thậm chí không có nơi trưng bày, giới thiệu sản phẩm. Trước thực trạng đó, nhiều chuyên gia cho rằng, mỗi làng nghề nên tận dụng các nhà văn hóa, nhà truyền thống ở thôn xóm để trưng bày sản phẩm, xây dựng không gian văn hóa làng nghề gắn với các tour du lịch. Đi cùng với đó, chính quyền các cấp cũng cần hỗ trợ làng nghề trong công tác xúc tiến thương mại, triển lãm, giới thiệu sản phẩm để thương hiệu làng nghề được nhiều người biết đến.

Một vấn đề đáng lưu ý hiện nay là việc phát triển thương hiệu làng nghề phải gắn với yêu cầu xây dựng nông thôn mới. Khi mỗi làng nghề có được một sản phẩm chủ lực có thương hiệu, nâng cao thu nhập cho người dân sẽ góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động.

Thương hiệu đi cùng chất lượng

Đối với các sản phẩm là nông lâm sản đang chiếm số lượng lớn trong các sản phẩm làng nghề, ông Tạ Quang Minh cho rằng, việc đẩy mạnh đăng ký và kiểm soát Chỉ dẫn địa lý của sản phẩm cũng cần được quan tâm đúng mức.

Chính vì vậy, cần đẩy mạnh việc đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho các vùng sản xuất, tuyên truyền cho người nông dân hiểu được ý nghĩa của việc làm này. Đồng thời, cần sớm ban hành những chế tài xử lý nghiêm khắc đối với hành vi lợi dụng chỉ dẫn địa lý để trục lợi.

Đối với làng nghề, việc nâng cao chất lượng sản phẩm cần quan tâm tới đào tạo nguồn nhân lực làm nghề. Đồng thời, việc truyền nghề cũng cần thực hiện theo quyết định 1956/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ  phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến  năm 2020”, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ để sản phẩm có tính hội nhập, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu nhằm xây dựng thương hiệu toàn cầu.

Theo đánh giá của các chuyên gia, chất lượng của sản phẩm làng nghề còn chưa đồng đều, kiểu dáng mẫu mã lại đơn điệu, chưa theo kịp thị hiếu của người tiêu dùng. Đó cũng là một điểm yếu trong xây dựng, phát triển thương hiệu cho làng nghề. Ông Lê Bá Ngọc, Phó Chủ tịch Hiệp hội xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ khẳng định: Trong điều kiện hiện nay sản phẩm thủ công sẽ không cạnh tranh về giá lao động hay nguyên liệu rẻ mà về giá trị gia tăng. Thực tế, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam vẫn chưa khai thác tốt thị trường trong nước và xuất khẩu. Để làm được điều này, yếu tố quan trọng nhất là tổ chức sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm, tạo đòn bẩy cho công tác xúc tiến thương mại.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hồ Xuân Hùng cũng cho rằng hiện nay sản phẩm làng nghề trên thế giới mới đáp ứng được 40 – 50% nhu cầu. Việt Nam hiện đã có nhiều mặt hàng thủy công mỹ nghệ có thể sánh vai cùng với nhiều sản phẩm thủ công trên thế giới, kết tinh văn hóa hàng nghìn năm, hoàn toàn có thể cạnh tranh được, thậm chí có thể giữ vị trí độc quyền. Do vậy, chúng ta phải căn cứ vào đó để nâng cao chất lượng, xây dựng và phát huy thương hiệu cho làng nghề.