Rửa tiền qua chứng khoán: Khó nhất là truy gốc nguồn tiền!

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam chính thức hoạt động từ tháng 7/2000 tại TP Hồ Chí Minh. Theo thống kê cho thấy, tính đến cuối năm 2013, mức vốn hóa của TTCK khoảng 964 nghìn tỷ đồng, tương đương 31%GDP. Số lượng tài khoản nhà đầu tư trong và ngoài nước đạt 1,27 triệu tài khoản.

Tinh vi về thủ đoạn

Mỗi ngày một nhà đầu tư có thể thực hiện hàng trăm giao dịch trên TTCK

Có thể nói, tuy mới hình thành hơn chục năm nhưng TTCK đã có bước phát triển vượt bậc. Bên cạnh sự phát triển đó, TTCK cũng chứa đựng những rủi ro và tiềm ẩn những yếu tố vi phạm pháp luật, tội phạm, có khả năng ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội. Nhiều ý kiến cho rằng, TTCK có thể trở thành mảnh đất màu mỡ mà tội phạm rửa tiền hướng đến để “rửa sạch” các đồng “tiền bẩn” có được từ hoạt động phạm tội.

Các chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán cho rằng, TTCK là nơi bọn tội phạm chú ý lợi dụng để rửa tiền, nhất là thị trường chứng khoán ở những nước chưa có quy định chặt chẽ về kiểm soát nguồn gốc tài chính và chưa có pháp luật về rửa tiền. Theo đó, bọn tội phạm đưa tiền mặt bất hợp pháp đến các trung tâm giao dịch chứng khoán để mua cổ phiếu chứng khoán. Với thủ đoạn hết sức tinh vi, chúng có thể chia nhỏ đồng tiền bằng cách mua nhiều cổ phiếu, sau đó gom các cổ phiếu lại để thành một khoản lớn.

Không những thế, đôi khi, tội phạm rửa tiền còn mua cả cổ phần giả tạo do chính các công ty bình phong phát hành. Bởi chúng thường không quan tâm đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khi chúng lựa chọn để đầu tư, do đó, chúng mua cổ phần chứng khoán bằng mọi giá.

Đối với thị trường chứng khoán liên quốc gia, số cổ phiếu này sau đó có thể được bán ở nước khác để lấy ra đồng tiền hợp pháp, hoặc lợi tức rút ra cũng được xem là một đầu tư hiệu quả và hợp pháp.

Khó truy nguồn “tiền bẩn”

Mỗi ngày một nhà đầu tư có thể thực hiện hàng trăm giao dịch trên TTCK

Đặc điểm của TTCK đó là, mỗi ngày một khách hàng có thể thực hiện hàng trăm, thậm chí hàng nghìn giao dịch. Vậy, làm sao để có thể truy gốc nguồn tiền của nhà đầu tư đó. Đây là vấn đề tương đối khó khăn cho các công ty chứng khoán, nhất là hiện nay, nhiều công ty chứng khoán đã thực hiện giao dịch tự động, theo đó nhà đầu tư có thể tự đặt lệnh mua, bán để tự nó chạy mà không cần phải đến tận nơi để giao dịch.

Theo ông Nguyễn Hoàng Ly, Chủ tịch HĐQT Công ty Komtex Việt Nam thì để truy được nguồn tiền của nhà đầu tư, công ty chứng khoán phải xác định ngay từ đầu vào, đó là lúc khách hàng mang tiền đến gửi thì công ty chứng khoán đã phải có sự xác thực từ phía Bộ Công an hay từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

“Thông thường, ở các nước ngoài, các cơ quan có chức năng thực hiện việc phòng chống rửa tiền đều đã có danh sách đen và mỗi 1 nước thường có 1 tổ chức đứng ra tổng hợp danh sách này và sẽ cung cấp cho các ngân hàng. Tuy nhiên, hiện tại ở Việt Nam chưa có nên hầu hết các ngân hàng đều phải chủ động làm, nhiều ngân hàng thì tự mua danh sách từ các tổ chức nước ngoài, còn ngân hàng trong nước thì có thể lấy danh sách từ phía Ngân hàng Nhà nước là chính”, ông Ly chia sẻ thêm.

Về vấn đề này, nhiều nhà đầu tư trong lĩnh vực chứng khoán cho rằng, công ty chứng khoán có thể đánh giá nhà đầu tư dựa trên công cụ tự động, với những giao dịch có nghi ngờ. Ví dụ như nếu 1 khách hàng mua rất nhiều cổ phiếu mà không biết đến lời hay lỗ, cũng ko cần biết cổ phiếu đó là gì, chỉ thấy dòng tiền cứ giao dịch qua lại liên tục thì đây có thể nghi ngờ là hành vi rửa tiền.

Tuy nhiên, cũng theo ông Ly, để quản lý tốt nguồn tiền, thường chúng ta phải áp dụng theo 3 mức: Đầu tiên là các công ty chứng khoán phải giám sát được khách hàng của mình và nguồn gốc tiền khi khách hàng đến nộp vào công ty chứng khoán. Thứ 2 là công ty chứng khoán phải phối hợp với NHNN và nhiều tổ chức khác để lấy được hồ sơ về khách hàng cũng như lịch trình chuyển, giao dịch tiền. Thứ 3 là trong quá trình giao dịch các công ty chứng khoán nên thực hiện 2 lớp đánh giá, 1 lớp là các công ty chứng khoáng có thể tự đánh giá giao dịch của từng khách hàng, còn ở sở giao dịch chứng khoán, nơi quản lý các Công ty cũng có hệ thống đánh giá.

“Tuy nhiên, các công ty chứng khoán đều có sự chủ động trước chứ không nên chờ đợi đến lúc phát hiện ra khách hàng có những giao dịch đáng ngờ khi đã xảy ra rồi nhưng vì NHNN chưa có chế tài cụ thể quan trọng nhất vẫn là nếu nó liên quan đến những cá nhân nước ngoài thì nguồn tiền rất có thể bị phong tỏa và lúc đấy người chịu thiệt hại cũng là chính công ty chứng khoán”, ông Ly khuyến cáo.