Nông thôn mới đã tạo dựng được môi trường văn hóa lành mạnh

Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) sau 10 năm triển khai (2010-2020) khai quyết liệt, đồng bộ, rộng khắp trong cả nước đã thực sự trở thành một phong trào có ý nghĩa nhân văn được cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân đồng tình, ủng hộ. Chương trình đã khơi dậy được những lợi thế, tiềm năng của các địa phương và phát huy vai trò chủ thể của người dân, nhất là ở vùng nông thôn…

Sau 10 năm triển khai Chương trình, bên cạnh sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, chất lượng đời sống văn hóa của người dân nông thôn đã được nâng lên đáng kể.

Báo cáo tại Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020 cho thấy: Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng NTM được triển khai hiệu quả đã tạo dựng được môi trường văn hóa lành mạnh, đa màu sắc trong đời sống văn hóa, tinh thần của người dân nông thôn. Các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao quần chúng trong các khu dân cư được đẩy mạnh và ngày càng sôi động.

Bên cạnh đó, công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đã góp phần thiết thực vào xây dựng đời sống văn hóa, là động lực quan trọng để xây dựng NTM. Cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, cư trú tại những địa bàn khác nhau với bản sắc văn hóa độc đáo, phong phú là tài sản vô giá, sản phẩm văn hóa, du lịch phục vụ thiết thực nhu cầu sinh hoạt văn hoá cộng đồng, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Đây cũng là những giá trị chiến lược trong việc vun đắp bản sắc dân tộc, nuôi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, khối đại đoàn kết toàn dân, sức mạnh mềm của Việt Nam trên toàn cầu trong quá trình hội nhập quốc tế.

Nặn tò he là một trong các nghề gắn bó và đặc trưng cho làng quê Bắc Bộ. Ảnh: Thảo Thu

Có thể thấy, những phong trào “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”, “Gia đình văn hóa”… và gần đây là phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với cuộc vận động “Cả nước chung sức xây dựng NTM” đang tạo ra một cuộc sống tinh thần mang tính cộng đồng cao trong làng, xã trên phạm vi cả nước. Nhiều mô hình điển hình về xây dựng đời sống văn hóa trong xây dựng NTM đã xuất hiện ở nhiều địa phương như mô hình “Dòng họ văn hóa” của tỉnh Quảng Nam; mô hình “Nụ cười công sở” trong thực hiện tiếp công dân, giải quyết thủ tục hành chính ở cấp xã của tỉnh Đồng Tháp, Bình Dương; câu lạc bộ “gia đình hạnh phúc”, “gia đình văn hóa” của tỉnh Vĩnh Phúc. Bên cạnh đó, hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể ở các địa phương đã được nhân diện, kiểm kê và quản lý, phân loại để đầu tư, tôn tạo. Nhiều di sản, đặc biệt là 26 di sản văn hóa được UNESCO công nhận góp phần đáng kể vào phát triển kinh tế du lịch của các địa phương.

Đây là những tài sản vô giá và là sản phẩm văn hoá – du lịch phục vụ thiết thực nhu cầu sinh hoạt văn hoá cộng đồng, góp phần tích cực đưa văn hoá trở thành động lực của phát triển kinh tế - xã hội và trong xây dựng NTM.

Khi NTM được triển khai hiệu quả, đã tạo dựng được môi trường văn hóa lành mạnh, đa màu sắc trong đời sống văn hóa, tinh thần của người dân nông thôn, góp phần gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. 10 năm triển khai xây dựng Chương trình Nông thôn mới, nhiều lễ hội truyền thống lành mạnh được phục hồi, phát triển và hình thành mới như Lễ hội Hoa Tam giác mạch ở Hà Giang, Lễ hội trái cây ở Bắc Giang, Lễ hội Hoa Ban ở Điện Biên, Lễ hội bánh dân gian Nam Bộ, Lễ hội sen Đồng Tháp, lễ hội dừa Bến Tre… Các hoạt động văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc như Lễ hội Óc-om-bóc và Đua ghe Ngo của đồng bào Khơ Me, Lễ hội dân tộc Chăm được tổ chức… góp phần gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy du lịch phát triển.

Các địa phương đã quan tâm hơn đến nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hoá cơ sở hoặc theo mô hình xã hội hoá các khu trung tâm thể thao - giải trí, hoặc theo hướng giao cho cộng đồng quản lý, vận hành. Một số địa phương đã tổ chức các tuyến du lịch trải nghiệm làng quê gắn với giữ gìn văn hoá truyền thống và các trò chơi dân gian, từ đó, đã thu hút người dân tham gia thường xuyên hơn vào các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao ở thôn, xã như Bảo tàng đồng quê ở Giao Thuỷ (Nam Định), bảo tàng nông cụ và trò chơi dân gian; khu du lịch trải nghiệm ở Phong Giang, xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh).

Từ kết quả trên có thể thấy, văn hoá không chỉ còn là bảo tồn để duy trì truyền thống, bản sắc của dân tộc mà từng bước trở thành nhân tố tích cực, trực tiếp đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội của nhiều miền quê trên cả nước, ngăn chặn và đẩy lùi các tệ nạn xã hội, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn nông thôn và an ninh quốc phòng khu vực biên giới.

Thảo Thu