Người Việt tảo mộ trong tiết Thanh minh như thế nào?

Lễ vật cúng Tết Thanh Minh

Tiết Thanh minh đến sau ngày Lập xuân 60 ngày, sau ngày Đông chí 105 ngày. Ngày đầu tiên của tiết này được gọi là Tết Thanh minh. Tết Thanh minh năm 2019 rơi vào ngày 5/4 Dương lịch (1/3 Âm lịch).

Người Việt thường cúng Tết Thanh Minh tại cả hai nơi là ở gia đình và phần mộ tổ tiên.

Lễ vật cúng Tết Thanh Minh có thể là cỗ chay hoặc cỗ mặn bao gồm hoa quả, rượu thịt, tiền vàng, trầu cau, hương, đèn hoặc nến. Số hương thắp phải là số lẻ, thường là 1 hoặc 3 nén vì số lẻ tượng trưng cho cõi âm; đèn hoặc nến là 2 cây tượng trưng cho Mặt Trăng và Mặt Trời.

Cách cúng Tết Thanh Minh truyền thống không quy định phải là cỗ chay hay mặn. Tuy nhiên nhiều người quan niệm chọn lễ vật cúng Tết Thanh Minh là cỗ chay gồm mật ong, bơ, bỏng, gạo muối, nước, bánh trái, oản chuối, xôi chè để không sát sinh, vong hồn tổ tiền dễ được siêu thoát.

Khi đến nơi đặt mộ phần, gia chủ đặt lễ vật cúng Tết Thanh Minh vào chỗ thờ chung để làm lễ. Nếu nơi đó không có chỗ thờ, không phải nghĩa trang thì cần chuẩn bị đôn, kệ để đặt đồ lễ chứ không xếp trên mặt đất.

Sau khi sắp lễ xong, gia chủ thắp hương, đốt nến và khấn theo bài cúng Tết Thanh Minh. Trong lúc chờ hết tuần hương, gia chủ tới thắp hương ở phần mộ gia tiên và xin phép người đã khuất được dọn dẹp, tu sửa mộ phần. Sau khi dọn dẹp xong, gia chủ chờ hương cháy được khoảng 2/3, lễ tạ, hóa vàng và xin lộc mang về để tiếp tục làm lễ gia thần và gia tiên tại nhà.

Ảnh minh họa

Trong cách cúng Tết Thanh Minh bao gồm cả việc cúng gia tiên với thể thức tương tự như cúng gia tiên thông thường. Nguyên tắc chung là dâng hương lễ gia thần trước rồi mới lễ gia tiên.

Việc hành lễ gia thần và gia tiền đều có 2 hình thức là lễ và vái. Lễ thì 2 bàn tay áp vào nhau và đặt ngang trước ngực, vái thì các ngón tay đan vào nhau. Lễ hay vái đều chỉ được thực hiện sau khi đã đặt lễ vật cúng Thanh Minh lên ban thờ và thắp đèn, hương.

Sau khi châm lửa thắp hương nến, người làm lễ kính cẩn dùng 2 tay dâng hương ở vị trí ngang trán, vái đủ 3 vái rồi mới cắm hương vào bát hương. Sau đó, khấn theo bài cúng gia tiên rồi vái 3 vái và chờ hương cháy gần hết mới được hóa vàng.

Bài cúng Tết Thanh Minh theo văn khấn cổ truyền

Bài văn khấn Âm phần long mạch theo sách Văn khấn cổ truyền của Đại đức Thích Thanh Tâm, NXB Thời Đại:

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.

Con kính lạy các ngài thần linh bản xứ cai quản trong khu vực này.

Hôm nay là ngày: (đọc ngày theo âm lịch).

Tín chủ chúng con là: (tên người khấn).

Ngụ tại: (địa chỉ của nhà tín chủ).

Nhân Tết thanh minh, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước án, kính mời chư vị tôn thần lai lâm chiếu giám.

Gia đình chúng con có ngôi mộ của: (cha, ông hay cụ tam đại, tứ đại theo vai của người dưới mộ so với tín chủ), táng tại xứ này, nay muốn sửa sang xây đắp.

Vì vậy chúng con xin kính cáo các đấng thần linh, thổ công, thổ phủ, long mạch, tiền chu tước, hậu huyền vũ, tả thanh long, hữu bạch hổ và chư vị tôn thần cai quản trong khu vực này.

Chúng con kính mời các vị chư thần về đây chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho vong linh được an nhàn yên ổn, siêu thoát.

Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con toàn gia mạnh khỏe an bình, bốn mùa không tật ách, tám tiết hưởng thái bình.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Ảnh minh họa

Bài văn khấn lễ vong linh ngoài mộ theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam:

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy hương linh: (tên người dưới phần mộ, nếu là các cụ tổ tiên đã xa đời thì có thể gọi là cụ Tam Đại, Tứ Đại ...).

Hôm nay là ngày: nhân Tết Thanh minh.

Tín chủ chúng con là:           

Ngụ tại địa chỉ:

Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn sinh thành dưỡng dục, nền đức cao dày, gây dựng cơ nghiệp của ... ( người dưới phần mộ). Tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh (cụ, ông, cha…….) lai lâm hiến hưởng.

Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ cho được dầy bền, tu sửa minh đường cho thêm vững chắc.

Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật , phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà. Che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều giữ xua đi. Độ cho gia đạo hưng long, quế hòe tươi tốt. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần).

Trong Tết Thanh minh, ngoài việc tảo mộ và cúng lễ ngoài các ngôi mộ, các gia đình cũng thường có cúng gia tiên tại nhà. Bài khấn gia tiên thì có thể tham khảo mẫu văn khấn gia tiên của sách Phong tục thờ cúng của người Việt, NXB Văn hóa thông tin như sau:

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là... ,.... tuổi, sinh tại xã... , huyện.... , tỉnh.... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: Trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp...

Kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.