Ngôi làng đặc biệt nơi Ngã ba đông dương

Đây là ngôi làng đặc biệt của những người dân đặc biệt nơi Ngã ba Đông Dương...

Làng “không biên giới”

Ngôi làng của cộng đồng người dân tộc Brâu có khoảng 140 hộ với 489 nhân khẩu, nằm cách Cửa khẩu Bờ Y chỉ khoảng 10km. Tiếp chúng tôi, trưởng thôn Thao Lợi kể rằng: “Mình không phải gốc gác ở đây đâu, mà là tộc người Brâu vốn ở sát biên giới giữa ba nước Campuchia, Lào và Việt Nam. Tên thật của mình là Đao Chơi Lơi, đời cha ông ở tận làng Ta Veaeng, huyện Ta Veaeng Leu (Ratanakiri, Campuchia). Nhưng rồi chiến tranh, cháy làng, nạn diệt chủng Pôn Pốt… buộc làng của Lợi phải chia nhau ra mà đi để bảo tồn giống nòi. Một nhóm thì qua cụm bản Attapeu (Lào), nhóm thì về suối Đắk Tmúk (tên làng theo tên con suối, nay thuộc xã Bờ Y) để dựng làng lập nghiệp”.

Thao Lợi tiếp lời: “Ban đầu, đơn vị cư trú của người Brâu vốn chỉ có một làng nhỏ, du cư bình yên trong rừng sâu giữa miền biên giới Việt-Lào-Campuchia. Nhưng từ khi thực dân Pháp, sau đó là đế quốc Mỹ xâm lược, làng của người Brâu nằm trên địa bàn chiến lược "Ngã ba Đông Dương", thường bị quân địch càn quét rất khốc liệt, rải đạn bom và chất độc, người Brâu phải chuyển dời làng với tần suất cao”.

“Năm 1976, khi Pôn Pốt hoạt động mạnh ở Campuchia cũng là lúc người Brâu di tản mạnh nhất. Lúc ấy, chính quyền của tỉnh Gia Lai – Kon Tum đã tạo mọi điều kiện cho nhân dân tỉnh Ratanakiri (Campuchia) tạm cư, lánh nạn diệt chủng của Khơ-Me đỏ. Thời gian đó, cán bộ, bộ đội còn giúp người dân làm nhà tạm, cứu chữa cho số người bị ốm đau, tìm đất cho người dân sản xuất… Sau khi cách mạng Campuchia giành thắng lợi, hòa bình lập lại, hàng nghìn người dân lánh nạn tại Kon Tum trở về nước. Thế nhưng vẫn có những người Brâu không muốn về nữa, và được Nhà nước Việt Nam tạo mọi điều kiện để phát triển kinh tế, bám trụ lập làng mới, trở thành công dân Việt Nam”, ông Thao Lợi bồi hồi nhớ lại.

Hiện Đắk Mế đã có nhiều đổi mới và tiến bộ, ngày càng khang trang. “Làng mình nay không còn cái đói đeo đuổi nữa. Cả làng nay chỉ còn 14 hộ nghèo, 6 hộ cận nghèo thôi. Mỗi nhà ít nhất cũng có 3 đến 5 sào ruộng để làm lúa nước…”, trưởng thôn Thao Lợi cho biết.

Kết hôn xuyên biên giới

Ban Mo tên đầy đủ là Đa Ra Ban Mo (sinh năm 1982, trú tại làng Ta Veaeng, huyện Ta Veaeng Leu, tỉnh Ratanakiri, Campuchia). Hiện anh đang công tác tại Khu Bảo tồn rừng thuộc tỉnh Ratanakiri. Trong một lần về thăm nhà của Thao Lợi, thì bắt gặp ánh mắt của nàng Mỹ Anh. “Hồi ấy, lúc uống rượu ghè với người họ hàng thì gặp Mỹ Anh. Tự nhiên mình thích nhìn ánh mắt ấy. Mình nhớ lắm nhưng không biết làm sao cả”, Ban Mo kể. Đến lúc về lại nơi làm việc ở Khu Bảo tồn rừng, nỗi nhớ Mỹ Anh quay quắt. Ban Mo muốn sang lại làng Đắk Mế để xem Mỹ Anh thế nào. Nhưng rồi lại chần chừ… vì ngại. “Mình nhờ người họ hàng qua đánh tiếng để xem Mỹ Anh có ưng cái bụng không? Người nhà gọi điện thoại lại bảo: Nó nói không ưng mày! Buồn lắm!”, Ban Mo kể.

Quá buồn rầu, nhưng Ban Mo lại không muốn mất người con gái có đôi mắt trong trẻo ấy. Ban Mo gọi điện thoại cho Thao Chương là chú họ hàng ở làng Đắk Mế rồi nói: “Chú ơi, giờ Mo ưng cái bụng và muốn lấy bé Anh về làm vợ quá. Phải làm sao đây?”. Thao Chương đáp lại gọn lỏn: “Cái đó làm sao tao biết được. Mày ưng nó thì mày về hỏi nó ấy”.  Vậy là, từ tỉnh Ratanakiri về đến Bờ Y cũng phải mất cả ngày đường đi xe máy. Cứ sáng thứ 7 trong 4 tuần liền, Ban Mo lại cưỡi xe máy chạy về thăm Mỹ Anh, ngỏ lời nhưng đều thất bại. Lần thứ 5 khoảng tháng 10/2013, Ban Mo đã thành công.

Nhận lời tỏ tình của Ban Mo rồi nhưng đôi bạn trẻ lại bị gia đình hai bên phản đối vì ở xa nhau quá, chăm sóc vợ con như thế nào đây. Ban Mo quả quyết: “Thương nhau rồi, đường xa mặc kệ”. Một đêm trăng sau đó vài tháng, nàng Mỹ Anh gọi điện thoại cho Mo rồi nói: “Em xin gia đình rồi, anh cứ chuẩn bị lễ vật là con heo, con gà, mấy hũ rượu cần làm theo thủ tục của người Brâu là được”. Sắm sửa đâu vào đó, hẹn ngày 20/10/2013, cả gia đình hai bên đã gặp nhau làm lễ. “Đám cưới của chúng tôi, dân làng vui lắm. Làng gốc gác ở bên Cam giờ lại được làm thông gia của hai nhà người thân bên này. Tình cảm của người Brâu ở Việt và ở bên Cam lại càng bền chặt, thắm tình anh em”, Mỹ Anh kể. Theo trưởng thôn Đắk Mế Thao Lợi, ngoài vợ chồng Ban Mo, còn có cả nhiều cặp lấy chồng, lấy vợ ở Lào...

Một năm 2 lần ăn Tết cổ truyền

Những người già gốc Campuchia ở làng Đắk Mế.

Già Nàng Pê (80 tuổi) kể: “Mình nay già rồi, không đi qua bên Cam, hoặc bên Lào để thăm họ hàng anh em được nữa. Mỗi lần sang đều mang thức ăn, áo quần để cho các cháu nhỏ. Thứ cho nhiều nhất là muối, bột ngọt, cá khô…, người bên đó quý lắm”. Những năm còn nghèo khó, khi chia tách làng để đi về Việt Nam định cư, đời sống còn nghèo, nhiều người cũng chết vì đói, vì bệnh dịch… Mỗi lần như thế, người làng Đắk Mế lại vượt rừng sang làng cũ ở Campuchia, ở Lào để xin lúa gạo đem về. Thứ duy nhất người Đắk Mế cho họ hàng bên kia chỉ là chút muối, có khi còn đi tay không qua đó. Thế rồi, người Brâu ở Ta Veaeng cũng chia sẻ những hạt lúa của mình. Nhiều người bà con tốt còn cho cả thịt rừng hun khói mang về nữa…

Giờ đây, đời sống của người dân Đắk Mế ngày một nâng cao. Người dân đã biết đào ao thả cá, biết làm lúa nước. Cái đói không còn là nỗi ám ảnh của người dân nơi đây. Và tình cảm anh em vẫn được níu giữ khăng khít. Theo Nàng Pê, điều thú vị là người dân của ngôi làng giữa ngã ba Đông Dương này có đến 2 lần ăn Tết cổ truyền trong một năm. Cứ vào dịp giữa tháng 4, làng không bóng người. Gia đình gốc Lào thì rủ nhau về Lào, gia đình gốc Campuchia thì về lại đất Campuchia để đón Tết truyền thống với quê hương gốc của mình. Nhưng có lẽ ngày Tết cổ truyền Việt Nam là vui nhất. Bà con ở Lào, Campuchia lại vượt biên giới sang ngôi làng giữa ngã ba Đông Dương này để ăn Tết.

Chính sợi dây huyết thống, phong tục ngàn đời để lại đã giúp dân tộc Brâu ở giữa ngã ba Đông Dương (Việt Nam – Lào – Campuchia) vẫn luôn đoàn kết một lòng, tạo thành một biểu tượng đẹp của tình đoàn kết nhân dân 3 nước Đông Dương anh em.