Loạn phí ngân hàng

Các nhà băng đang "tận thu" các loại phí bằng mọi cách Ảnh: Nam Hoài

“Trăm hoa đua nở” các loại phí

Trong khi các DN đang phải chịu trăm thứ khó khăn “đổ” cùng một lúc: lãi suất vay NH cao, chi phí nguyên liệu đầu vào tăng… thì nay còn phải chịu thêm nhiều khoản phí vô lý mà các NH khi giao dịch. Các khoản phí này đang khiến chi phí đầu vào của DN bị “đội” lên rất nhiều.

Thông thường, có ba loại phí cơ bản mà các NH đều áp dụng đối với khách hàng (cá nhân, DN…) là: phí thẩm định, phí thu xếp vốn, phí định giá tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, hiện nay hầu hết các NH đang dựa trên nền tảng cơ sở đó và “đẻ” ra rất nhiều loại phí hoặc tăng phí để thu lời. Ở một NHTMCP cỡ vừa tại Hà Nội, phí quản lý tín dụng đang được tổ chức tín dụng này áp với khách vay kỳ hạn 3 tháng là 0,9%. Nghĩa là, ngoài mức lãi suất vay xấp xỉ 2%/tháng (tương đương 23,5%/năm) thì khách hàng vay phải chịu thêm 0,9% phí quản lý tín dụng. Chủ một DN chuyên sản xuất các sản phẩm chăn ga gối đệm có trụ sở tại tỉnh Hải Dương tiết lộ, công ty ông vừa được giải ngân vay 1 tỷ đồng từ một NHTMCP trên địa bàn tỉnh, mức phí DN bị tính chiếm xấp xỉ 5%tổng số tiền vay (phí quản lý tín dụng là 0,8%, phí thẩm định là 1%, phí quản lý dư nợ 1,5%...). Vị giám đốc này tiết lộ, so với các NH khác trên địa bàn, mức phí mà DN ông phải “gánh” trong mỗi khoản vay còn rẻ hơn nhiều do DN và NH có mối quan hệ “thân tình”.

Chị Vân Anh – kế toán một công ty về bảo hiểm tại Hà Nội đã phát hoảng khi trong lần giao dịch gần đây với chi nhánh một NH lớn trên đường Trần Hưng Đạo (Hà Nội), chi nhánh này quy định 6 loại phí đối với khách hàng DN. “Ngoài các loại phí cơ bản tôi biết, thì NH còn đưa ra nhiều loại phí rất “lạ tai” và khó hiểu, như: phí cam kết cung cấp có tiền, phí cam kết rút vốn theo cam kết, phí quản lý tín dụng ngoại tệ…. Chẳng hiểu NH dựa theo quy định nào mà đưa ra lắm loại phí thế”, chị Vân Anh thắc mắc.

Thắc mắc thế, nhưng khi khách hàng tới giao dịch với NH đều phải “ngậm bồ hòn làm ngọt”, vì nếu không đóng phí có thể NH sẽ không giải ngân khoản vay nữa. Ông Nguyễn Hoài Bắc – Tổng giám đốc Công ty IQLinks Việt Nam cho hay, các khoản phí NH DN phải chịu nhiều tới nỗi ông chả buồn mà ngồi thống kê, vì nếu có làm cũng “chẳng làm gì được họ”. “Khi thành lập DN thì bắt buộc DN phải có tài khoản mở tại các NH để giao dịch … lúc này NH sẽ dùng các lý do, lý lẽ mà luật không quản để tăng các khoản thu về cho họ, DN không có quyền lựa chọn hay phản kháng”, ông Bắc nói và tỏ ra bức xúc “Hoàn cảnh bây giờ DN chỉ dám nghĩ làm sao kéo dài và duy trì được hoạt động là tốt rồi, đằng này NH lại lợi dụng những kẽ hở và thu những khoản lời khổng lồ, nhằm thu lợi cho họ và nhóm lợi ích của họ”.

Tại cuộc hội thảo do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, một quan chức Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính) cũng phải tỏ ra ngạc nhiên vì các loại phí của NH. Năm 2010, tốc độ gia tăng giao dịch DN tăng gấp 10 lần, cá nhân tăng gấp 3 lần so với năm 2008. Đáng lý, số lượng giao dịch càng nhiều, chi phí càng phải giảm để thu hút khách hàng, thì đằng này phí NH vẫn mãi tiếp diễn điệp khúc năm sau cao hơn năm trước, phí năm sau được “đẻ” ra nhiều loại hơn năm trước… Thông qua các hình thức tăng phí, tăng biểu thu phí… khối NH đang thu một khoản lợi không nhỏ. Ước tính, các loại phí chiếm tới 30% trong số lợi nhuận khổng lồ của khối NH.

Phí bị cào bằng tới bao giờ?

Về mặt nguyên tắc, NH cũng chỉ là một DN, và mục tiêu cuối cùng của NH vẫn là thu hút vốn nhàn rỗi trong dân, từ các tổ chức kinh doanh,.. để cho vay lại là kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên, chuyện các NH đua nhau đưa ra các khoản phí, biểu phí NH… đến mức “loạn” như hiện nay thì lại là câu chuyện đáng bàn.

Theo thông lệ quốc tế việc NH thu phí trong giao dịch là đương nhiên, bởi NH và khách hàng được gắn với nhau dựa trên nguyên tắc chia sẻ, trách nhiệm và các loại phí được sẽ được tính riêng, không “gộp” vào lãi suất vay của cá nhân, DN. Thế nhưng, tại Việt Nam, khi một DN đến vay NH thì tất tần tật lại được “cộng gộp” vào trong lãi suất.

Chuyên gia tài chính Lê Đức Thúy nhìn nhận, nếu nói NH đang “tận thu” từ các khoản phí thì cũng chỉ một phần đúng. Theo quan điểm của ông Thúy, thì trong hoàn cảnh NH bị áp mức trần quy định huy động không được vượt quá 14%/năm, trong khi thực tế mức huy động phải 17-18%/năm, thì đầu ra lãi suất không thể rẻ hơn 22%/năm (thậm chí có nhiều khoản vay lãi suất đắt hơn 22%/năm) thì buộc các NH phải dựa vào các khoản phí để bù đắp chi phí.

Phí có tăng vài phần trăm cũng chưa chắc đã bù được phần chênh lệch huy động cao hơn so với trần lãi suất quy định. Trong khi tỷ suất lợi nhuận (tổng lợi nhuận/vốn tự có) mới đánh giá được chính xác con số lợi nhuận của NH” – ông Thúy nói và cho rằng, cách tốt nhất là để thị trường tự điều tiết, chứ Nhà nước không nên bằng các biện pháp hành chính để phân bổ thị trường như hiện tại.

Cũng cho rằng phải có một cơ chế giám sát đặc biệt, chặt chẽ hơn, PGS. Tô Ngọc Hưng – Giám đốc Học viện Ngân hàng bày tỏ, việc thu các khoản phí là đúng, nhưng phải được tính toán lại cho hợp lý trong điều kiện dịch vụ, sản phẩm… của từng NH. “Nguyên tắc của cơ chế lãi suất mới là điều hành lãi suất cơ bản theo Luật NH Nhà nước và Bộ luật Dân sự để các tổ chức tín dụng ấn định lãi suất thương mại. Lãi suất này tách bạch với các khoản phí. Nếu các NH thương mại thu phí, thì phải thực hiện theo Pháp lệnh Phí và lệ phí. Trong trường hợp này, cơ quan quản lý là Bộ Tài chính và NH Nhà nước cần sớm nghiên cứu và ban hành những quy định cụ thể, tránh sự chồng chéo, các NH tự ý đưa ra mức phí và lách luật để thu lời cho riêng mình” – ông Hưng nêu quan điểm.

Thực tế, câu chuyện nở rộ phí NH vẫn là câu chuyện cũ, mà chưa tìm được lời giải thỏa đáng. Các NH vẫn đang lợi dụng những khe hở chính sách và cào bằng các loại phí, mức phí với tất cả đối tượng khách hàng. Nghịch lý ở chỗ, trong khi nhiều NH công bố lãi lớn trong 6 tháng đầu năm và quy định nhiều khoản phí vô lý, thì các DN lại đang “chật vật” bám trụ qua ngày. Thậm chí, nhiều ông chủ DN thậm chí còn phải bán cả tài sản cá nhân để “đập” vào DN, những mong có thể duy trì được sản xuất và vượt qua được khó khăn. Một lần nữa, vấn đề đạo đức kinh doanh, sự sẻ chia của khối NH trong các chính sách đối với DN lại được dư luận nhắc tới.

Hoài Thu