Huyền thoại về 'sói lửa' trên cao nguyên trắng

Giống chó Bắc Hà có lông xù màu đỏ quý hiếm

Nhiều người săn lùngNgoài ra, anh Thành còn đang sở hữu đàn chó xù màu lửa nguồn gốc Bắc Hà (Lào Cai) mà anh quý hơn vàng.  

Thào Mùa, một thanh niên người Mông (xã Bản Già, huyện Bắc Hà) thường lặn lội đến những thôn bản tít hút trên đỉnh núi để săn tìm loài chó “lửa” quý hiếm.

Thào Mùa chia sẻ: “Từ lâu, đồng bào các dân tộc Bắc Hà, đặc biệt là dân tộc Mông trên núi cao Bắc Hà đã nuôi được giống chó lông xù, chó cộc đuôi dũng mãnh như sư tử, săn thú cực giỏi mà trông nhà cũng rất tốt. Mấy năm trở lại đây, biết trên Bắc Hà có giống chó quý hiếm nên nhiều người mê nuôi chó khắp nơi không ngại “đổ” tiền ra để được sở hữu giống chó này. Cũng vì thế, chó Bắc Hà ngày càng bị săn lùng ráo riết, những chú chó con đẹp có giá từ  1-3 triệu đồng, chó to đẹp có giá cả chục triệu đồng. Cá biệt, có chú chó Bắc Hà lông xù màu đỏ, gọi là chó “lửa” là hàng độc, được bán với giá lên tới 40 - 50 triệu đồng”.

Tôi được mấy người bạn giới thiệu làm quen với anh Sùng Quang Quân, người dân tộc Phù Lá ở xã Na Hối, một người rất đam mê chó Bắc Hà. Anh Quân bảo muốn tìm hiểu về chó Bắc Hà thì phải đi chợ chó Bắc Hà, tiếng Mông gọi là chợ "tù đế”. Quả thực tôi đã đi nhiều chợ phiên vùng cao nhưng chưa thấy ở đâu bán nhiều chó như chợ "tù đế” ở Bắc Hà.

Chợ "tù đế" Bắc Hà thu hút đông du khách tới tham quan

Đồng bào các dân tộc vùng cao Bắc Hà, Si Ma Cai, thậm chí từ Hà Giang mang xuống đây những chú chó đẹp nhất. Chó to, chó nhỏ đủ loại, có chú cún màu đen tuyền, có chú lại trắng như bông, có chú toàn thân vằn vện như hổ. Là người có nhiều kinh nghiệm chọn mua chó Bắc Hà, anh Quân bảo chó Bắc Hà thuần chủng từ nhỏ đã có có đôi tai cúp, lông xù như bông, khi lớn lên lông chúng dài ra, phần lông cổ xù bờm sư tử đực, đuôi đẹp như đuôi sóc. Còn có loại chó Mông cộc đuôi từ khi mới sinh ra, tai vểnh, lông ngắn, dáng nhanh nhẹn như sói rừng, nhà những “thợ săn” bậc nhất.  

Thực hư huyền thoại sói lửa

Theo lời các cụ già người Mông trên “cao nguyên trắng” kể lại, trước đây, trên vùng cao Bắc Hà có một đàn chó sói lửa, chúng sống trên núi cao, hay bắt gia súc của người dân. Một mùa đông giá rét, mọi người trong bản hoảng hồn khi thấy những con chó đực trong bản đều bị cắn chết một cách bi thảm với nhiều vết thương. Thì ra, con sói lửa đầu đàn đã xuống bản và cắn chết tất cả những con chó đực của xóm để giành quyền giao phối với đàn chó cái. Một thời gian sau đó đàn sói lửa không về làng nữa, và người ta thấy một số chó con được sinh ra có lông màu hung đỏ như chó sói, đặc biệt là bản tính có phần hoang dại, hung tợn. Nguồn gốc của chó Bắc Hà có lẽ bắt nguồn từ đó.

Ông Đoàn Văn Quang, một người lính quê miền xuôi lên Lào Cai lập nghiệp mấy chục năm nay, cũng là người sở hữu những chú chó lửa Bắc Hà đẹp nổi tiếng chia sẻ: Tôi cũng từng nghe câu chuyện do những người già ở Bắc Hà kể lại trước đây Vua Mèo Hoàng A Tưởng có nuôi một đàn chó lửa dũng mãnh lắm, chuyên phục vụ cho những chuyến đi săn hươu, nai, gấu, lợn rừng trên núi cao. Khi người Pháp lên Bắc Hà có mang theo đàn chó tây, đó là giống chó chăn cừu nổi tiếng. Thấy Vua Mèo có đàn chó dữ, người Pháp đưa đàn chó Tây đến để thách đấu, nhưng những con chó tây to cao, hung tợn đã bị đàn chó lửa của vua mèo Hoàng A Tưởng “bày binh bố trận” cắn cho tan tác.

Ông Đoàn Văn Quang và những chú chó Bắc Hà

Cũng theo ông Quang thì giống chó Bắc Hà không chỉ có bộ lông xù nhìn oai vệ như sư tử mà còn rất tinh khôn, dũng mãnh, phẩm chất nổi bật nhất là khả năng trông nhà, bảo vệ chủ cực tốt. Nhà nào nuôi chó Bắc Hà thì ngay cả những tên trộm chuyên “đào ngạch, khoét vách” từ phía sau nhà cũng phải kiềng mặt.

“Đàn chó Bắc Hà của tôi bảo vệ nhà cực tốt. Bất kỳ ai đặt chân vào cổng nhà hay khu vực của gia đình đều bị chúng tấn công nếu ông bà chủ vắng mặt. Chúng còn rất giỏi săn thú, biết phối hợp với nhau theo tổ chức của đàn rất ăn ý, khiến con thú nào bị săn cũng không thể chạy thoát. Đặc tính này của chó Bắc Hà rất giống với chó sói”.  

Nỗ lực bảo tồn

Anh Sùng Quang Quân chia sẻ: Nhìn những chú chó Bắc Hà đẹp cứ dần dần bị bán đi, bị lai tạo, mình đã quyết tâm tuyển chọn đàn chó bố mẹ thuần chủng về nuôi để nhân giống với hi vọng sẽ bảo tồn được nguồn gien quý hiếm của chó Bắc Hà. Có thời điểm, trại chó của mình lên tới trên 80 con chó to, nhỏ. Khi nhân ra được đàn chó con thuần chủng, mình cung cấp cho những người thực sự đam mê, và thường xuyên trao đổi kinh nghiệm nuôi dưỡng, chăm sóc, huấn luyện chó Bắc Hà.

Anh Sùng Quang Quân đang cố gắng bảo tồn loài chó quý của Bắc Hà

Trong giới chơi chó cả nước, thì cái biệt danh Thành babilon ở thành phố Hải Phòng đã quá quen thuộc. Trò chuyện với tôi, anh Thành bảo vì mê chó Bắc Hà mà cách đây nửa năm anh đã bỏ ra hơn 100 triệu đồng để tuyển chọn giống chó lửa Bắc Hà về Hải Phòng nuôi sinh sản. Hiện nay, trại chó của anh Thành có tới 170 con chó bản địa gồm các dòng chó quý hiếm như chó Phú Quốc, Bắc Hà, Mông cộc đuôi. Trong số đó, có 10 chú chó lửa Bắc Hà anh quý hơn vàng.

“Các cụ bảo “khuyển mã chi tình”, tôi đã nuôi rất nhiều dòng chó bản địa của Việt Nam nhưng thấy chó Bắc Hà vừa có dáng đẹp, lại là giống chó hội tụ nhiều phẩm chất nổi bật như tình cảm, trung thành, tinh khôn, dũng mãnh”.

Ông Nguyễn Minh Khang, Trưởng Ban Phát triển chó bản địa của Hiệp hội Những người nuôi chó giống Việt Nam (VKA) chia sẻ với: Hiện nay ở Việt Nam có 3 loài chó quý cần được bảo tồn là chó xoáy Phú Quốc, chó Mông cộc đuôi và chó Bắc Hà. Chúng tôi mong muốn rằng trong thời gian tới sẽ sớm hoàn thiện Bản tiêu chuẩn chó giống Bắc Hà, để giống chó này tham gia các hội thi như Dogshow Việt Nam hàng năm. Từ đó, những chú chó thuần chủng được cấp giấy chứng nhận chó giống Bắc Hà, đây là cơ sở quan trọng để nâng cao ý thức cộng đồng trong việc bảo tồn giống chó quý hiếm này.

Một góc chợ “tù đế” Bắc Hà