Giai thoại về vị thiền sư bí ẩn ở ngôi chùa nổi tiếng bậc nhất Việt Nam

Ngôi chùa nổi tiếng bậc nhất Việt Nam

Theo sách Không Lộ Thiền sư ký ngữ lục, chùa ban đầu có tên là Nghiêm Quang, được Thiền sư Không Lộ xây dựng từ năm 1067 tại làng Giao Thủy (tên nôm là làng Keo) bên hữu ngạn sông Hồng. Sau khi Thiền sư Không Lộ qua đời, chùa Nghiêm Quang được đổi tên là Thần Quang Tự. Theo thời gian, nước sông Hồng xói mòn dần nền chùa và đến năm 1611, một trận lũ lớn đã cuốn trôi cả làng mạc lẫn ngôi chùa.

Dân làng Keo phải bỏ quê cha đất tổ ra đi: một nửa dời về đông nam hữu ngạn sông Hồng, về sau dựng lên chùa Keo - Hành Thiện (nay thuộc tỉnh Nam Định); một nửa vượt sông đến định cư ở phía đông bắc tả ngạn sông Hồng, về sau dựng lên chùa Keo - Thái Bình. Việc dựng chùa mới được bắt đầu từ năm 1630, hoàn thành năm 1632, chùa được dựng theo phong cách kiến trúc thời Lê và được trùng tu nhiều lần vào các thế kỷ 17, 18 và năm 1941.

Chùa có quy mô kiến trúc rộng lớn trên một khu đất khoảng 58.000m². Hiện nay toàn bộ kiến trúc chùa còn lại 17 công trình gồm 128 gian xây dựng theo kiểu "Nội công ngoại quốc". Từ cột cờ bằng gỗ chò thẳng tắp cao 25m ở ngoài cùng, đi qua một sân lát đá, khách sẽ đến tam quan ngoại, hồ sen, tam quan nội với bộ cánh cửa chạm rồng chầu (thế kỷ 16). Điện Phật được bài trí tôn nghiêm. Sau chùa thờ Phật có đền thờ Thiền sư Không Lộ, người khai sơn ngôi chùa vào thời Lý.

Chùa Keo (Thái Bình)

Theo sách “Trùng san Thần Quang tự Phật tổ bản hành thiền uyển ngữ lục tập yếu”, Thiền sư Không Lộ, đời thứ 9 Thiền phái Vô Ngôn Thông. Sư họ Dương, không biết tên thật là gì, quê ở làng Hải Thanh. Gia đình thiền sư vốn làm nghề chài lưới, đến đời sư nặng khối tình nhân thế, ông bỏ đi theo đạo Phật. Từ một ngư phủ, ông theo Thiền sư Lôi Hà Trạch xuất gia cùng làm bạn với các Thiền sư Giác Hải và Từ Đạo Hạnh.

Tương truyền, sau khi đắc đạo, sư có thể bay lên không trung, hoặc đi trên mặt nước giống như Sư tổ Đạt Ma. Thiền sư đi vào rừng sâu, núi cao cọp thấy cũng phải cúi đầu, rồng gặp cũng phải nép phục. Những pháp thuật của Thiền sư không thể đo định được. Chẳng thế mà, như một người nhìn thấy trước tương lai, Thiền sư cùng với các Thiền sư khác đã nhìn nhận về sự ra đời của vương triều nhà Lý. Ông cũng là biểu tượng cho sự  giác ngộ.

Đến thăm chùa, du khách có thể nhìn thấy những đồ thờ quý giá tương truyền là đồ dùng của Thiền sư Không Lộ như một bộ tràng hạt bằng ngà, một bình vôi to và ba vỏ ốc lóng lánh như dát vàng mà người ta kể lại rằng chính do Thiền sư Không Lộ nhặt được thuở còn làm nghề đánh cá và giữ làm chén uống nước trong những năm tháng tu hành. Chùa đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.

Chùa Keo và các lễ hội

Lễ hội chùa Keo mùa năm nay diễn ra đến ngày 27/10 (tức 15/9 âm lịch). Vừa qua (ngày 22/10) tỉnh Thái Bình đã tổ chức khai hội Lễ hội chùa Keo mùa Thu và Khai chỉ mở cửa đền Thánh năm 2015. Đây là năm thứ ba di tích Quốc gia đặc biệt chùa Keo được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch chọn là điểm Du lịch Quốc gia.

Theo Ban tổ chức, lễ hội chùa Keo năm nay không dùng Ngân sách nhà nước để tổ chức mà huy động nguồn kinh phí từ việc xã hội hóa. Bên cạnh đó, duy trì các sinh hoạt văn hóa truyền thống của cư dân nông nghiệp đồng bằng Bắc Bộ với vai trò chủ thể là người dân địa phương.

Đây là dịp để Thái Bình quảng bá du lịch, giới thiệu mảnh đất, con người địa phương với du khách gần, xa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - văn hóa, xã hội của địa phương. Đồng thời, phục vụ nhu cầu tín ngưỡng tâm linh; nhu cầu tìm hiểu, tham quan du lịch và hưởng thụ các giá trị văn hóa, nghệ thuật kiến trúc điêu khắc độc đáo của di tích. Từ đó, xây dựng ý thức gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước.

Năm 2012, chùa Keo đã được công nhận di tích cấp quốc gia đặc biệt. Hằng năm, chùa Keo diễn ra hai kỳ hội: Hội xuân và Hội thu. Hội xuân diễn ra vào tháng Giêng (âm lịch) và Hội thu diễn ra vào tháng 9 (âm lịch). Mỗi kỳ khai hội thu hút hàng ngàn du khách thập phương trong và ngoài tỉnh về dự, tham quan, chiêm bái.

Lễ hội chùa Keo mùa Thu năm 2015 sẽ có nhiều nghi lễ đặc sắc, đậm chất văn hóa như: Nghi thức rước kiệu lễ xuống chùa ông Hộ của đoàn tùy giá; lễ Khai chỉ mở cửa Đền; hoạt động tế lễ Phật Thánh trong nội tự; đại lễ tuần bách nhật của Đức Thánh… Trong phần hội diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, trò chơi dân gian như: múa trống hội, biểu diễn hát du thuyền giao duyên, thi kéo co, thi hát văn, đập niêu, bịt mắt đánh trống, thi chọi gà, thi leo cầu ngô bắt vịt…