Đường sắt “thay tướng, dồn quân, lấy ngắn, nuôi dài”

Đây được coi là những bước đi mạnh tay nhằm tái cơ cấu doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh với các loại hình vận tải.

Từ năm 2003 đến nay, Đường sắt Việt Nam (ĐSVN) đã có 4 lần thay đổi mô hình tổ chức kinh doanh. Nhưng với hệ thống hạ tầng cơ sở xuống cấp trầm trọng, lại không được quan tâm đầu tư, các nghiên cứu chưa thấu đáo nên mô hình nào cũng không nâng cao được sức cạnh tranh.

Được biết từ 2011-2015, đầu tư cho ngành đường sắt chiếm khoảng 3,18% trong cơ cấu đầu tư cho ngành giao thông, trong khi đó, đường bộ là 88,89% tuy nhiên thị phần vận tải đường sắt chỉ đạt 3,2% tổng lượng vận chuyển hành khách và đạt 1,9% tổng lượng vận chuyển hàng hóa toàn ngành giao thông là điều dễ hiểu.

Hệ thống cơ sở hạ tầng yếu kém, lạc hậu đang là vật cản đường sắt phát triển

Việc đường sắt liên tục thay đổi mô hình tổ chức, hết chia ngang-dọc, rồi lại chia dọc, từ công ty vận tải có đầu máy rồi không có đầu máy, nay lại chia ngang nhưng vẫn không nâng cao được năng lực cạnh tranh. Chi phí sức kéo và chi phí quản lý, điều hành (chiếm khoảng 55% chi phí) đã và đang là vấn đề nhiều công ty vận tải có ý kiến.

Hơn nữa, mô hình 2 công ty cổ phần vận tải quản lý theo địa giới chưa phát huy được tác dụng thì đã sinh ra chuyện thi nhau hạ giá cước để tranh giành chủ hàng. Các HĐQT của các công ty cổ phần vận tải sau 1 năm hoạt động chưa có nhiều quyết sách lớn, đúng tầm. Do phần lớn các phó tổng giám đốc công ty đều là thành viên HĐQT nên nhiều việc “giẫm chân” lên nhau. Lương thấp, lòng tin của người lao động giảm và nhiều chủ hàng bỏ đi là một sự thật đã và đang diễn ra, việc mất khách tuyến Hà Nội- Lào Cai (tuyến quan trọng chỉ sau Hà Nội- Sài Gòn) khiến cho đường sắt thêm chồng chất khó khăn.

Thay "tướng", dồn "quân"

Vấn đề lớn nhất của đường sắt chính là thống nhất để cạnh tranh với các loại hình vận tải khác, chứ không phải cạnh tranh nội bộ kiểu “quân ông này thắng quân ông kia". Chính vì thế, Tổng công ty xác định mục tiêu chính của việc tái cơ cấu chính là thay đổi mô hình tổ chức hoạt động của công ty nhằm phát huy tối đa nguồn lực hiện có, nâng cao sức cạnh tranh của vận tải đường sắt, từ đó tăng doanh thu, thu nhập cho người lao động. Trước khi tính toán thay đổi mô hình tổ chức 2 công ty cổ phần vận tải quản lý theo vùng lãnh thổ được cho là bất cập, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng, Đảng ủy ĐSVN đã thay đổi nhân sự cấp cao.

 Nhiều khả năng, trong thời gian tới ĐSVN sẽ hợp nhất 2 công ty cổ phần vận tải để tăng thêm sức cạnh tranh, hạ giá thành và sự thống nhất trong kinh doanh. Vấn đề quan trọng cần cân nhắc là để 5 xí nghiệp đầu máy ở công ty mẹ- Tổng công ty hay chuyển về công ty cổ phần vận tải đường sắt.

Chi phí sức kéo cao đang là vấn đề đau đầu các nhà quản lý đường sắt

Lấy ngắn nuôi dài

Chủ tịch HĐTV Tổng công ty ĐSVN Vũ Anh Minh chủ trương “lấy ngắn nuôi dài”, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Về vận tải trước mắt, ĐSVN tập trung nâng cao sản lượng khai thác các tuyến ngắn Sài Gòn- Nha Trang, Nha Trang- Huế và tiếp theo là Hà Nội- Vinh. Theo đó công ty CP vận tải đường sắt Hà Nội đã khai trương chạy đoàn tàu khách nhanh hàng ngày mang số hiệu SE35/SE36 chặng từ Hà Nội đến Vinh và ngược lại kể từ ngày 1/6/2017 với hành trình rút ngắn, chỉ còn 5 giờ 30 phút. Ngoài việc đóng mới toa xe, nâng cao chất lượng phục vụ, ĐSVN còn tổ chức trung chuyển từ ga Vinh đi Cửa Lò và ngược lại. Rõ ràng, đây là hướng đi đúng bởi ĐSVN khó lòng cạnh tranh các cự ly dài với hàng không, tàu biển.

Trong khi chờ Quốc hội thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi) làm hành lang pháp lý cho việc đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng phát triển đường sắt, kêu gọi các doanh nghiệp tham gia kinh doanh đường sắt, Tổng công ty ĐSVN đã triển khai các kế hoạch ngắn hạn.

Chủ tịch HĐTV Tổng công ty ĐSVN Vũ Anh Minh cho biết: “Chúng tôi đang trình Bộ Giao thông vận tải, Thủ tướng Chính phủ đề xuất gói 7.000 tỷ đồng trong vốn trung hạn 2017-2020 từ nguồn vốn Trái phiếu Chính phủ để xử lý một loạt cầu yếu, hầm yếu; thay thế tà vẹt, đường ray đối với các đoạn rất yếu; xử lý các bán kính đường cong nhỏ; làm đường gom, rào chắn để xóa đường dân sinh… mục tiêu nhằm đảm bảo an toàn chạy tàu và đồng nhất tải trọng cầu đường trên tuyến Hà Nội – TP.HCM”.

 Ngoài ra ĐSVN đang triển khai các dự án đóng mới đầu máy, toa xe để nâng cao sức chở, sức kéo đồng thời xây dựng tiêu chuẩn chất lượng phục vụ mới. Người lao động đang chờ đợi lần tái cơ cấu thứ 5 trong vòng 14 năm của đường sắt.