Nhà báo cần ứng xử chuẩn mực trên mạng xã hội

Hai mặt của Mạng xã hội (MXH)

Theo Viện Nghiên cứu Báo chí Hoa Kỳ, ngay từ năm 2013, có đến 60% các nhà báo trên toàn cầu đã sử dụng các MXH Twitter, Facebook và LinkedIn. Số lượng này tăng đều và liên tục cho đến thời điểm hiện tại.

Tuy nhiên, trên MXH cũng tồn tại rất nhiều thông tin không được kiểm chứng, thông tin sai lệch, nhiều thông tin giả mạo, rất nhiều người đưa thông tin lên MXH thiếu tinh thần trách nhiệm, gây tác động mạnh lên đời sống xã hội, làm người dân hoang mang. Trong những trường hợp như vậy, báo chí với vai trò định hướng dư luận xã hội phải “lên tiếng”, và các nhà báo cần có sự tinh thông nghề nghiệp, có bản lĩnh chính trị, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng.

Chia sẻ về vấn đề này, nhà báo Thanh Hằng, Tạp chí điện tử VietTimes nhận định: “MXH ngày càng có sức lan tỏa và trở thành một kênh truyền thông hữu ích, có tác động xã hội tích cực. Giống như “tấm huân chương nào cũng có 2 mặt”, MXH cũng có mặt tích cực và tiêu cực. Vấn đề là bạn tiếp nhận ở góc độ nào mà thôi!”.

“Cá nhân tôi thấy MXH mang lại nhiều lợi ích nếu biết cách chơi. Về cơ bản, mặt tích cực trên MXH nhiều hơn, bởi người tử tế vẫn chiếm số đông. MXH rất thú vị khi thông tin rất nhanh, chính xác, sinh động và hấp dẫn, với những hình ảnh, clip tại hiện trường. Trên thực tế, rất nhiều nhà báo, tờ báo lấy đề tài từ nguồn tin trên MXH. Nhiều câu chuyện tử tế, lay động trái tim mà báo chí phản ánh là từ những câu chuyện trên MXH. Không ít câu chuyện không chính xác đã được MXH phát hiện, kiểm chứng để “đuôi cáo” phải lộ ra”, nhà báo Thanh Hằng bày tỏ.

Cũng theo quan điểm của nữ nhà báo này, các nhà báo (đa phần là người có hiểu biết) chơi Facebook đều biết phải tuân thủ pháp luật,  biết viết gì, nói gì, ở mức độ nào, với tinh thần tôn trọng người khác. Trên thực tế, nhiều người đã biến tài khoản cá nhân giống như một tờ báo nhỏ với những thông tin nhanh nhạy và chuẩn xác, được bạn đọc tin cậy.

Về cơ bản, các nhà báo chơi MXH luôn có ý thức công dân trong việc đưa tin, bày tỏ quan điểm, nên số nhà báo vi phạm trên MXH rất hiếm. Cũng vì thế, không nhiều tòa soạn đưa ra quy định chơi MXH, nhưng các nhà báo đều tuân thủ tốt “cuộc chơi”.

Nhà báo cần ứng xử chuẩn mực trên mạng xã hội. (Ảnh minh họa)

Quy định chặt việc sử dụng MXH của phóng viên

Nhà báo Trần Vương, Báo Lao động nhấn mạnh: “Một nhà báo, dù trên MXH vẫn là nhà báo. Do vậy, quy định trách nhiệm khi tham gia MXH đối với nhà báo là điều cần thiết. Đây cũng là điều mới trong quy định liên quan đến đạo đức nghề nghiệp”.

Nhà báo Trần Vương phân tích, trước kia, nhiều thông tin chưa được kiểm chứng đã gây rối loạn đời sống xã hội. Để khắc phục hạn chế này, Điều 5 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam đã nêu rõ về chuẩn mực và trách nhiệm của nhà báo khi tham gia MXH và các phương tiện truyền thông khác. Quy định này sẽ thúc đẩy nhà báo hướng tới và bảo vệ những giá trị có tính phổ quát, nền tảng nhân văn phát sinh trên MXH.

“Có thể nói, trong thời buổi MXH đang có quá nhiều những thông tin trái chiều, thông tin thiếu kiểm chứng, thông tin phản văn hóa… thì một người làm báo nghiêm túc, tôn trọng phẩm chất nghề nghiệp cần phải phát ngôn trung thực, khách quan, nhân văn và có tính chính kiến cao để góp phần định hướng thông tin, bảo vệ cái đúng, đấu tranh với những thông tin sai lệch, bôi nhọ, vì người đọc không chỉ quan tâm đến bạn với tư cách một tài khoản MXH mà còn với tư cách của một người làm báo, một người có khả năng kiểm chứng và định hướng thông tin bằng chính sự nhạy cảm nghề nghiệp của mình! Nhà báo phải luôn tỉnh táo và phải biết quan tâm đến cái lợi, cái hại của mỗi thông tin trước khi quyết định truyền thông tin lên  MXH và các phương tiện truyền thông khác”, nhà báo Trần Vương nói.

Một bài học kinh nghiệm được nhà báo Trần Vương lấy làm dẫn chứng là Báo điện tử VnExpress đã bị xử phạt hành chính 10 triệu đồng do đăng tin sai "dàn siêu xe gắn biển xanh giả". Cụ thể, cuối tháng 3/2017, một chủ tài khoản Facebook đăng loạt ảnh xe mô hình siêu xe đồ chơi mang biển số xanh Cần Thơ, kèm dòng chữ "sắp có biến lớn rồi". Sau đó, Báo điện tử VnExpress do không kiểm chứng kỹ thông tin từ MXH nên đã đăng bài "dàn siêu xe gắn biển xanh giả". Thông tin trong bài là sai sự thật, chưa chính xác. Ở đây, nhà báo đã tham gia MXH nhưng chưa kiểm chứng thông tin nên để xảy ra sai sót về bản chất đối với thông tin.

Chia sẻ kinh nghiệm về quy định chặt chẽ việc sử dụng MXH của phóng viên, Đại tá Đỗ Phú Thọ, Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội nhân dân cho biết, Hội Nhà báo Việt Nam đã có quy định cụ thể về việc nhà báo tham gia MXH, nhưng Báo Quân đội nhân dân còn quy định chặt chẽ hơn.

“Ở cơ quan chúng tôi phần lớn là sỹ quan quân đội hoặc quân nhân chuyên nghiệp và  công nhân viên quốc phòng. Do đó, ngoài việc tuân thủ những quy định của Hội Nhà báo Việt Nam thì cán bộ phóng viên, biên tập viên của Báo Quân đội nhân dân còn phải chịu sự quản lý của đơn vị quân đội. Quân đội cũng có quy định chặt chẽ về việc cán bộ quân đội tham gia MXH, trong đó có những quy định cụ thể như cán bộ trong quân đội được phép tham gia MXH nhưng phải báo cáo với cơ quan đơn vị của mình về tài khoản MXH cá nhân, phải chịu trách nhiệm về nội dung thông tin đưa lên MXH, chịu trách nhiệm trước thủ trưởng đơn vị về hoạt động tham gia MXH của mình”, Đại tá Đỗ Phú Thọ cho hay. 

Mặc dù được phép tham gia MXH nhưng đội ngũ cán bộ Báo Quân đội Nhân dân không được phép đưa những thông tin làm lộ bí mật quân sự; những thông tin chưa được kiểm chứng, những thông tin ảnh hưởng đến uy tín danh dự của quân đội và những thông tin theo quy định của pháp luật không được đưa lên MXH.

Đồng tình rằng việc cán bộ, phóng viên tham gia MXH là cần thiết bởi những thông tin trên MXH giúp ích rất nhiều cho phóng viên trong khâu tác nghiệp, tuy nhiên, Đại tá Đỗ Phú Thọ cũng lưu ý, “chúng tôi quan niệm rằng MXH như con dao hai lưỡi, nếu không cẩn thận sẽ cứa vào chính bản thân phóng viên do phóng viên không tìm hiểu kỹ”.

Lãnh đạo tòa soạn Báo Quân đội nhân dân đã sớm nhận rõ tính hai mặt của MXH, bên cạnh mặt nhanh thì nhiều khi MXH cung cấp thông tin chưa chính xác, thậm chí một số lực lượng thù địch còn lợi dụng MXH để đưa những thông tin xấu độc vào đời sống xã hội. “Vì thế, trong công tác tư tưởng, tổ chức, quản lý cán bộ phóng viên, chúng tôi luôn nhắc nhở phóng viên, thậm chí còn đưa ra Nghị quyết của Đảng là phải quản lý chặt chẽ lực lượng phóng viên tham gia MXH. Chúng tôi đã từng nhắc nhở phóng viên về việc đưa những thông tin chưa đúng, chưa chuẩn hoặc những thông tin không có lợi cho Tổ quốc, cho Đảng, cho Nhà nước”, Đại tá Đỗ Phú Thọ cho hay.

Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội nhân dân cũng thông tin, tính đến thời điểm hiện nay, cơ bản phóng viên trong tòa soạn đều thực hiện đúng quy định về sử dụng MXH, tòa soạn chưa phải kỷ luật người nào mà chỉ dừng ở mức nhắc nhở một vài trường hợp phóng viên đưa những thông tin nhạy cảm, yêu cầu gỡ thông tin chưa kiểm chứng, hoặc thông tin trên Facebook cá nhân có thể khiến dư luận suy diễn về bí mật quân sự.

N. Huyền