Trong bài viết, tác giả chỉ ra rằng, việc hình thành các quán cơm từ thiện chỉ ở mức giá 2.000 đồng, chẳng khác nào bán phá giá, sẽ làm cho các cửa tiệm khác bán với mức giá 20.000 bị thua lỗ và lao động phải nghỉ việc. Tác giả cũng cho rằng, mô hình này rất dễ bị trục lợi bởi những người cố tình giả danh nghèo khó, vào quán ăn cơm từ thiện để tiết kiệm cho mình khoản tiền dôi dư, trong đó có những kẻ chăn dắt người ăn xin.

Gây tranh cãi hơn cả là quan điểm, cơm 2.000 là động lực tích cực để những người lao động nghèo khó ngoại tỉnh bám trụ lại thành phố, trong khi “phần đông số này xả rác khắp nơi, phóng uế bừa bãi…”. Cuối cùng, tác giả bài viết nhận định, việc tạo điều kiện cho những người lao động nghèo có bữa cơm 2.000 đồng chỉ là cho họ con cá chứ không phải cần câu, dễ “làm suy yếu nghị lực bản thân của người tìm đến quán”.

Gian bếp của tiệm cơm 2.000 đồng (Ảnh: Thanh Phương)

Gặp ông Nam Đồng, nguyên Tổng biên tập báo Pháp luật TP.HCM, Chủ nhiệm quán cơm xã hội Nụ cười (TPHCM), sau khi một bài viết có cái nhìn tiêu cực về bữa cơm từ thiện 2.000 đồng được lan truyền trên mạng, ông vẫn nở nụ khiêm nhường và có cách trò chuyện bình thản khác với những phản biện hùng hồn mà người viết hình dung trước đó. Ông Nam Đồng cho biết, một trong những nguyên tắc của quán là đối với những lời phê phán, sẽ cố gắng làm tốt hơn.

Làm từ thiện bị quy tội bán phá giá

Trong bài viết trên một tờ báo mạng vừa nêu đã có những suy nghĩ thiếu căn cứ và thực tế. Đầu tiên, tác giả cho rằng, quán cơm từ thiện tạo ra sự “cạnh tranh bất bình đẳng”, khi “bán phá giá”, và “cứ một quán cơm 2.000 đồng được mở, đồng nghĩa một quán cơm bình thường khác phải đóng cửa, kéo theo hàng loạt lao động bị mất việc”. Ông Nam Đồng cho rằng, đây là luận điểm không có cơ sở lý luận kinh tế. Bởi lẽ, “nếu có năm hay ba quán hoặc vài trăm quán cơm 2.000 đồng ở thành phố cũng không làm ảnh hưởng đến tương quan cung cầu, thậm chí con số này dễ dàng lọt thỏm giữa thành phố 10 triệu dân”.

Ngoài ra, ông Nam Đồng cũng chỉ ra, mỗi quán có một phân khúc thị trường riêng, tùy thuộc vào giá cả, nhu cầu và khẩu vị… của từng khách hàng. “Vì sao, ở Hà Nội có quán bán tô phở đến 750.000 đồng vẫn có người đến ăn?”, ông Nam Đồng dẫn chứng. Từ thực tế, vị cựu tổng biên tập báo Pháp Luật TP.HCM cũng cho biết, bên cạnh quán cơm Nụ cười 1 trên đường Hồ Xuân Hương (Q.3), vẫn có những hàng quán kinh doanh đồ ăn thức uống khác. Họ vẫn kinh doanh một cách bình thường, thậm chí đối xử với quán rất tốt, nhường cả vỉa hè để xe.

Xếp hàng đợi đến lượt mình vào ăn cơm 2.000 đồng (Ảnh: Thanh Phương)

Còn việc, quán cơm 2.000 đồng có thể bị lợi dụng để thu lợi bất chính từ những người giả danh nghèo khổ như bài viết nêu ra, ông Nam Đồng cho rằng đây cũng là lo ngại chính đáng. Nhưng quan trọng, con số này rất nhỏ và không đáng lưu tâm.

Ông Nam Đồng cho biết: “Một năm qua, theo quan sát ở quán cơm nếu căn cứ vào bề ngoài, quần áo, màu da… để phân biệt thì số lượng những người thuộc tầng lớp trung lưu chưa tới 2%. Trong số, 500 người, có chưa tới 10 người. Dẫu có 2% cố tình lợi dụng, vẫn tốt như thường. Bởi quán là một môi trường khơi gợi lòng thiện tâm của mỗi người. Tại đây, có bà mẹ từng đưa những đứa con rất nhỏ độ chừng 12 tuổi đến để làm tình nguyện viên vì tin rằng quán sẽ là môi trường tốt để con của họ trưởng thành hơn. Hay có những sinh viên là người nước ngoài đến quán để xin làm tình nguyện để được trải nghiệm. Nói chung, cái được vẫn lớn hơn rất nhiều lần so với cái mất. Nếu chỉ vấn đề nhỏ như vậy mà bỏ qua rất nhiều giá trị lớn khác thì không đáng”.

“Nếu chúng ta không thể cho họ cần câu thì hãy cho họ con cá”

Trong lúc chuyện trò với phóng viên, vị cựu tổng biên tập cũng không quên đặt câu hỏi, liệu một người bình thường với thu nhập tốt có chịu bước vào quán ăn bữa cơm từ thiện 2.000 đồng để tiết kiệm 18.000 đồng?

“Nói anh xe ôm, vào quán cơm 2000 đồng ăn trưa, dư ra 18.000 đồng để uống bia, tôi thấy không cần lý lẽ, ai nghe qua cũng phì cười. Còn nói cơm 2.000 đồng giúp người lao động bám trụ thành phố là một suy nghĩ võ đoán, không có luận điểm xác đáng”, ông Nam Đồng chia sẻ. Theo ông, quán cơm 2.000 chỉ có thể giúp cho gánh nặng trên vai của người lao động nhẹ hơn phần nào, giúp họ dư ra thêm một ít tiền để gởi về nhà mỗi tháng chứ nó chưa là điều kiện đủ để người lao động quyết định ở lại thành phố.

Những bữa cơm giá chỉ 2.000 đồng nhưng làm ấm bụng bao người (Ảnh: Thanh Phương)

Đáng lưu ý hơn cả, với suy nghĩ cơm 2.000 đồng “tiếp sức tích cực cho người lao động trong công cuộc bám trụ thành phố”, trong khi “phần đông số này xả rác khắp nơi, phóng uế bừa bãi, ngủ vạ vật gầm cầu mái hiện thậm chí giữa hè phố và vô luật pháp” trong bài viết vừa rồi, ông Nam Đồng cho rằng, đây là suy nghĩ không công bằng đối với người nhập cư.

“Nếu không có lao động nhập cư, liệu nền kinh tế ở thành phố có phát triển được như vậy không? Lấy đâu ra lao động cho các xí nghiệp, nhà máy ở các khu công nghiệp, khu chế xuất? Điều đơn giản như vậy mà người viết bài không thấy? Nói người nhập cư như vậy quả là một sự xúc phạm nặng nề. Sao người viết không nhìn lại, chính anh ấy cũng là một người nhập cư tại Anh. Nếu người bản xứ cũng nhìn nhận anh ấy theo hướng tiêu cực mà anh ấy đã nhận xét người lao động tại thành phố thì sao? Ngay cả ở Mỹ, các nhà kinh tế học cũng đã chỉ ra vai trò của người nhập cư đối với nền kinh tế của họ”, ông Nam Đồng phân tích.

Ăn cơm no, cụ ông được tiếp năng lượng để rong ruổi mưu sinh (Ảnh: Thanh Phương)

Cuối cùng, riêng quan điểm tổ chức bữa cơm 2.000 đồng là con cá chứ không phải cần câu như tác giả bài viết đề cập, vị chủ nhiệm quán cơm từ thiện chia sẻ: “Nếu trước mắt, chúng ta không thể cho họ cần câu thì hãy cho họ con cá, rồi sau đó từng bước tạo điều kiện để tặng thêm cần câu. Nhưng suy nghĩ kỹ lại sẽ thấy, những bữa cơm 2.000 đồng chính là cần câu giúp cho người nghèo có thêm sức lực, cần lao hơn trong công việc hằng ngày. Nhờ vậy, họ mới có thể làm việc mưu sinh khi không phải làm việc với một cái bụng đói”.

Vị chủ nhiệm quán cơm từ thiện tin rằng, những người có lòng thiện tâm sẽ không bị lung lay bởi bài viết tiêu cực của tác giả này. “Người có lòng nhân ái chắc chắn sẽ không hời hợt mà tin theo bài viết. Họ làm từ thiện bằng chính số tiền thu được từ sức lao động của họ và gia đình nên chắc chắn sẽ cân nhắc kỹ. Tôi không ngại điều này. Lòng thiện tâm của người thành phố như một dòng suối bất tận, nếu biết khơi nguồn sẽ chảy mênh mông”.

Ông Nam Đồng tiết lộ, sắp tới sẽ có thêm 3 quán cơm Nụ cười mới được mở, trong đó có một quán mở tại Hà Nội. Quán cơm từ thiện 2.000 đồng không chỉ trụ vững theo mong muốn ban đầu của ông và những người sáng lập mà còn phát triển rất tốt...