Chính thức công bố kết quả khai quật tháp Chăm nghìn năm

>> Đà Nẵng phát hiện "mỏ vàng" di tích Việt - Chăm

>> “Mỏ vàng” di tích Việt – Chăm trước nguy cơ "Cự Đà" thứ hai

"Hố thiêng" ở trung tâm nền tháp Chăm Phong Lệ vừa được các nhà khảo cổ phát hiện - Ảnh: HC

Ngày 28/8, Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng phối hợp với các nhà khảo cổ của Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia Hà Nội) đã chính thức công bố các kết quả ban đầu về việc khai quật di tích Chăm ở làng Phong Lệ (phường Hoà Thọ Đông, quận Cẩm Lệ, TP Đà Nẵng) ở ngay bên cạnh hiện trường khai quật.

Đông đảo các nhà quản lý, nhà khoa học, khảo cổ trong và ngoài nước cùng các bậc phụ lão của làng đã có mặt chứng kiến ông Nguyễn Chiều, giảng viên Khảo cổ học Khoa Lịch sử (ĐH KHXH&NV - ĐH Quốc gia Hà Nội), phụ trách công tác khai quật, công bố những thông tin hấp dẫn vừa được phát hiện sau hơn 1 tháng khai quật tại khu đền tháp Chămpa có niên đại khoảng 1.000 năm này.

Đây cũng là lần thứ hai việc khai quật tại di tích Chăm Phong Lệ được tiến hành, trên tổng diện tích 500m², tại khu vực tháp chính. Kết quả đo đạc đến thời điểm này cho thấy, nền móng tòa tháp chính này có diện tích khoảng 16x16m với 4 góc tháp, 3 cửa phụ (cửa giả) và 1 cửa chính. Ngoài ra, đoàn khai quật còn phát hiện một số vết tích điêu khắc nghệ thuật khá tinh xảo, giúp xác định niên đại.

Trước đó, trong lần khai quật giai đoạn 1 vào tháng 4/2011, đoàn đã khai quật 5 hố với diện tích khoảng 206m²; phát hiện được tháp cổng và bắt đầu lộ một phần của tháp chính. Sau đó, đoàn đã tiếp tục khai quật thêm 4 hố khác với diện tích khoảng 300m².

Ông Nguyễn Chiều cho biết, quá trình khai quật đã làm lộ rõ và chính xác toàn bộ quy mô, cấu trúc chân móng của một tòa tháp Chăm rất lớn. Chân móng có hình chữ Thập. Từ cửa Đông đến cửa Tây có chiều dài 23,15m, từ cửa Bắc đến cửa Nam có chiều dài 19,3m. Từ móng tường Đông đến móng tường Tây dài 15,85m; từ móng tường Bắc đến móng tường Nam dài 16,15m.

Các hiện vật vừa tiếp tục được phát hiện trong đợt khai quật thứ 2 tại di tích Chăm Phong Lệ - Ảnh: HC

Bề mặt của chân móng khá bằng phẳng, được tạo bởi một lớp gạch vụn đầm rất chắc dày khoảng 10cm. Phía dưới lớp gạch vụn đầm mặt móng đến độ sâu hơn 2m là những lớp gạch vụ đầm khác xen kẽ giữa những lớp đá cuội và cát trắng. Độ dày của những lớp gạch vụ này không đều nhau. Dưới cùng là sinh thổ gồm những lớp đất cát pha khá mịn và chặt.

So sánh những di tích hiện còn và hiện vật đã được thu gom về Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng trong đợt khai quật trước, các nhà khảo cổ xác định khu đền tháp Chăm Phong Lệ có niên đại từ cuối thế kỷ thứ X, đầu thế kỷ XI, tương ứng với niên đại di tích Chăm Khương Mỹ nổi tiếng ở tỉnh Quảng Nam.

Giảng viên khảo cổ Nguyễn Xuân Mạnh (khoa Lịch sử, Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội), người cùng ông Nguyễn Chiều phụ trách đoàn khai quật, đặc biệt lưu ý đến hố vuông có cạnh phủ bì khoảng 6,5m, cạnh trong lòng 4,25m, độ sâu cùng với móng tháp (không dưới 1,8m) mà đoàn đã đào được dưới nền trung tâm tháp Chăm Phong Lệ. Các nhà khảo cổ tạm gọi đây là "hố thiêng" bởi nó ẩn chứa nhiều điều chưa thể giải mã.

Họa sĩ Nguyễn Thượng Hỷ chuyên vẽ phục chế các công trình kiến trúc di tích cho hay, "hố thiêng" là nơi đặt bệ thờ, thường thờ thần Shiva với vật tế là ngẫu tượng Linga và Yoni tượng trưng cho tín ngưỡng phồn thực của Ấn Độ giáo. "Hố thiêng" vừa phát hiện tại di tích Chăm Phong Lệ là "hố thiêng" lớn nhất trong các "hố thiêng" của đền tháp Chămpa được phát hiện đến thời điểm này. Ngoài ra, dưới phần tháp chính còn có 8 hốc chính mà các nhà khảo cổ tạm gọi là các Ô Khám chứa cát, một viên gạch hình vuông đặt trên một hòn đá cuội và dưới cùng là hai viên đá thạch anh có nhiều đầu nhọn...

Các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước tỏ ra rất háo hức với những phát hiện mới tại di tích Chăm Phong Lệ - Ảnh: HC

Theo ông Võ Văn Thắng, Giám đốc Bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng, đây là lần đầu tiên có một cuộc khai quật nền tháp Chăm trên quy mô lớn và cũng là lần đầu tiên trong nghiên cứu Chăm, các nhà khảo cổ học được khảo cứu sâu trong lòng tháp Chăm có niên đại cách đây gần 1.000 năm. Qua đó, di tích tháp Chăm Phong Lệ đã bộc lộ nhiều điều bí ẩn cần tiếp tục được các nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước tiến hành giải mã.

Những kết quả vừa công cuộc qua 2 lần khai quật cũng chỉ mới dừng lại ở việc hé lộ một vài chi tiết "mật mã" văn hoá dưới nền móng tháp Chăm. Trong tương lai cần tiếp tục có một dự án khai quật, khảo cổ học quy mô lớn trên diện rộng để vừa giải mã bí ẩn dưới nền tháp, vừa góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá còn sót lại ở phế tích này và làm cơ sở cho ngành chức năng của TP Đà Nẵng lập hồ sơ đăng ký di tích văn hoá.

Hiện công tác khai quật tại di tích Chăm Phong Lệ đã tạm dừng để có thể lập dự án nghiên cứu tiếp và đầy đủ hơn. Ông Nguyễn Chiều mong mỏi những người có am hiểu chuyên sâu về kiến trúc đền tháp tham gia nghiên cứu bổ sung nhằm hoàn thiện hơn nữa khu đền tháp này. Qua đó lập dự án bảo tồn cho thế hệ hôm nay và mai sau có điều hiện chiêm ngưỡng, nghiên cứu và học hỏi.

HẢI CHÂU