CEO 'nghiện' rừng, cây gì cũng biết chỉ không biết cây ATM

Lương nghìn đô không hấp dẫn hơn cây cỏ 

62/63 tỉnh thành trên cả nước in dấu bước chân tiến sĩ 44 tuổi yêu thuốc nam này, bất cứ nơi nào từ đồng bằng lên miền núi hiểm trở có thông tin về loại cây thuốc nam, Phương lập tức lên đường.  Ăn rừng, ngủ bụi không cản trở niềm đam mê sưu tập cây thuốc nam của anh.

Chia sẻ với phóng viên, TS Ngô Đức Phương cho biết, bản thân  đam mê cây cỏ từ nhỏ, lại được sinh ra trong gia đình có truyền thống nghề y với bố là Bác sỹ, lương y; mẹ là y tá nên từ khi học đại học đã theo ngành Sinh học.

TS Ngô Đức Phương trong chuyến đi sưu tầm thuốc nam

Tốt nghiệp đại học, Phương được về công tác Viện Dược liệu ở Khoa Tài nguyên dược liệu – là đơn vị chuyên nghiên cứu điều tra, khảo sát, thu thập thông tin và bảo tồn về giá trị của cây thuốc, bài thuốc tại các cộng đồng địa phương trên khắp cả nước.

“Vì đam mê và được đi công tác nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người, học hỏi từ nhiều thầy và các đồng nghiệp thế hệ trước nên từ hồi trẻ đã có vốn kiến thứ kha khá về nhận biết cây thuốc và giá trị sử dụng của nó.

Đặc biệt là đã đặt chân tới 62 tỉnh thành ở Việt Nam (chỉ trừ tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu là chưa tới), được trực tiếp chạm 4 cột mốc biên giới ở 4 điểm cực Đông Tây Nam Bắc trên đất liền của tổ quốc.

Thực hiện 2 chuyến xuyên Việt tới Mũi Cà Mau, nhiều chuyến xuyên Tây Bắc, Đông Bắc… chỉ để thỏa đam mê tìm kiếm các thông tin về cây thuốc ở khắp các vùng miền, các dân tộc khác nhau”, Phương cho biết.

Bất ngờ vào cuối năm 2010, do điều kiện kinh tế gia đình, Phương buộc phải gác lại đam mê với cây dược liệu “rẽ ngang” làm Giám đốc 1 công ty chuyên về các dịch vụ xét nghiệm di truyền.

Dù “ngồi” ghế nóng” với mức lương nghìn đô công việc bộn bề nhưng hễ đồng nghiệp cũ gọi điện thông báo có “cây nọ cây kia lạ lắm, hay lắm”, Phương lại sẵn sàng lao đến mục sở thị rồi lại tất tả quay về công ty. 

Cứ thế trong suốt nhiều năm.

Cuối năm 2014, Phương quyết định nghỉ ở công ty di truyền có thu nhập cao và ổn định để quay trở lại với lĩnh vực dược liệu đầy gian nan ở phía trước.

Phương cùng bà con dân tộc trong lần đi sưu tầm cây thuốc

“Cũng có nhiều lý do, nhưng lúc đó chỉ nghĩ đến việc lại được quay lại với niềm đam mê cháy bỏng của mình là quyết định ngay. Cũng kể từ đó đến nay vẫn chỉ làm công việc liên quan đến lĩnh vực dươc liệu, thuốc nam với niềm đam mê vô bờ bến và chưa hề giảm sút, thậm chí ngày càng “yêu” nó hơn vì những giá trị đem lại.

Thậm chí những việc mình làm hiện nay nhiều khi tự thấy nó như là duyên phận, là trách nhiệm với bản thân và vì cộng đồng. Đặc biệt là công tác đào tạo nhận biết cây thuốc nam hiện nay”, Phương tâm sự.

Việc gắn bó với cây thuốc, với dược liệu đến mức tự lúc nào mọi người đặt hẳn cho cái tên Phương Dược liệu.

“Bạn bè thường bảo tôi ông Phương Dược liệu cây gì cũng biết, chỉ mỗi cây ATM là không biết. Cũng có thể do xuất phát từ tính cách của mỗi con người, lại chuyên làm công tác nghiên cứu  nên việc kinh doanh nói thật là không biết làm.

Đó cũng là lý do mà có thể giải thích vì sao lại nghỉ ở công ty có đà phát triển mạnh, thu nhập cao, ổn định để về làm việc thỏa niềm đam mê của mình với đầy những khó khăn về mặt kinh tế ở phía trước”, Phương cười hiền khô. 

500 cây thuốc nam từ Bắc tới Nam hội tụ tại Thủ đô

Sau quá trình ăn rừng, ở rú, tháng 4 năm 2018, TS Ngô Đức Phương quyết định làm vườn thuốc nam trên nền bãi đất hoang cây dại mọc tự nhiên ở Ba Vì, Hà Nội.

Cây cà gai leo hoa tím trong vườn thuốc nam của TS Ngô Đức Phương

Đến nay Vườn Thuốc nam là nơi “hội tụ” hơn 500 loài, trong đó đa số là những cây thuốc được thu thập từ nhiều nơi khác nhau về. Trong đó, có nhiều cây thuốc quý hiếm hoặc có giá trị sử dụng cao đã được trồng tại vườn như Bảy lá một hoa, Ba kích, Tắc kè đá, Khôi tía, Cát sâm, Giảo cổ lam, Hồi đầu thảo, Gừng đen, Tam thất nam, Dong riềng đỏ, Kim ngân hoa, Sói rừng, Thiên niên kiện, Kê huyết đằng, Na rừng, Đàn hương, Quế, Hồi, Kim giao, Vù hương, Khúng khéng, Thổ phục linh, Hoài sơn, Địa liền, Bình vôi, Xạ đen, An xoa, Hoàng tinh hoa đỏ, Hoàng tinh hoa trắng, Cà ấn, Trinh nữ hoàng cung, Náng hoa trắng, Sa nhân, Tì bà diệp, Mỏ quạ, Thiên môn đông, Xạ can, Me rừng, Sâm cau,…

Ngoài ra còn nhiều cây thuốc khác có thể được sử dụng làm rau ăn, thậm chí cả những loại rau rừng cũng có như:  Giảo cổ lam, Bò khai, Rau mỏ, lá Sau sau, lá Nhội, Rau dớn, Cà dại, Mía dò, Bướm bạc, Vắng lá thuôn… 

Để có được “gia tài” khổng lồ ấy, gần như đi tới đâu nếu thấy cây nào đó ở vườn chưa có mà có thể thu thập được nguồn gen (hạt, cành, rễ, củ,…) là Phương lại tìm cách mang bằng được về.

TS Ngô Đức Phương hướng dẫn cho bà con về công dụng, cách sơ chế thảo dược đúng quy trình

Đó là cây Tắc kè đá được Phương mang về sau  chuyến đi công tác ở Vườn quốc gia Kon Ka Kinh (Gia Lai). Thậm chí anh thu thập cả những cây thuốc vùng ven biển Nghệ An ra trồng như Sa sâm nam, Rau muống biển. Đó là cây mồng tơi tím được Phương lọ mọ mang về trong chuyến đi Cà Mau, hay 3 cây thiên môn chùm được đồng nghiệp tặng ở TP.HCM.

“Có chuyến về Nghệ An đi đào mấy gốc cỏ nến rất khó khăn, người với xe bốc mùi luôn”, Phương cười hài hước.

Vốn là dân nghiên cứu, chỉ biết cây thuốc mà không biết "cây ATM" nên dù có đủ lợi thế về kiến thức chuyên môn, sự hiểu biết về cây cỏ ở các vùng miền, phát triển một vài sản phẩm có hiệu quả sử dụng cao, nhưng Phương nói anh vẫn chưa giàu vì xét cho cùng gắn bó với cây cỏ là đam mê.

Với cộng đồng, chỉ cho người dân biết được giá trị của các cây thuốc có tại địa phương như bổ sung thêm công dụng mới đối với các cây thuốc mà họ đã biết, hoặc giới thiệu thêm các cây thuốc mà trước đây họ chưa từng biết nó là cây thuốc; hướng dẫn họ cách trồng, cách khai thác bền vững cây thuốc; thu hái và chế biến theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất để có thể bán dễ hơn, bán giá cao hơn; hướng dẫn cách sử dụng một số cây thuốc, bài thuốc để đem lại hiệu quả chữa bệnh cao hơn… với anh thế cũng là việc có ý nghĩa.

“Với cá nhân tôi thì được trải nghiệm, được đi khắp đây đó để tiếp xúc với nhiều người để hiểu thêm văn hóa và cuộc suống của mỗi nơi. Đặc biệt là được biết thêm về sự phân bố, trữ lượng, hiện trạng… của các cây thuốc ở từng địa phương, được học hỏi thêm các kiến thức về công dụng các cây thuốc, bài thuốc do người dân ở đó chia sẻ. Đó cũng là lý do mà tôi sẵn sàng khi có bạn bè hoặc ai đó rủ đi rừng, đến địa địa phương để khảo sát cây thuốc, thu thập thông tin,… là tôi sẵn sàng xách ba lô lên đường ngay”, TS Ngô Đức Phương nói.

N. Huyền