Bộ Nông nghiệp: Vẫn còn tư duy tiêu chí, nhiệm kỳ, thành tích trong xây dựng NTM

Theo báo cáo rà soát đánh giá Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2016-2020, Bộ NN&PTNT đánh giá, việc thực hiện Bộ tiêu chí nông thôn mới (NTM) vẫn còn nhiều tồn tại.

Cụ thể, chỉ những địa phương hoàn thành tiêu chí NTM mới được ghi nhận, khen thưởng. Giai đoạn vừa qua, những xã có xuất phát điểm thuận lợi đều sớm về đích NTM và được khen thưởng bằng tiền hoặc công trình hạ tầng.

Các xã khó khăn có xuất phát điểm thấp, kể cả có kết quả thực hiện tốt, có bước tiến dài, nhưng chưa về đích, tuy đã được ghi nhận những nỗ lực đã thực hiện nhưng số lượng còn khiêm tốn.

Ảnh minh họa

Vì vậy, Bộ NN&PTNT cho rằng cần có giải pháp theo dõi, đánh giá, công nhận những kết quả xây dựng NTM phù hợp hơn, để ghi nhận được khối lượng công việc thực hiện được trong một giai đoạn (hàng năm hoặc 3 năm, 5 năm), để tạo động lực phấn đấu tốt hơn cho các địa phương nhằm khắc phục tình trạng chạy theo tiêu chí. 

Tư duy tiêu chí, nhiệm kỳ và thành tích trong xây dựng NTM: Do còn tình trạng nặng về thành tích, nên một số địa phương cố gắng “chạy đua” nâng số tiêu chí đạt chuẩn, nhưng kết quả thực hiện còn hình thức (ví dụ thành lập HTX để đạt tiêu chí) và thiếu bền vững, phát sinh nợ đọng, “chín ép”.

Mặt khác, công tác rà soát, thẩm tra, thẩm định, xét công nhận địa phương đạt chuẩn còn chưa đảm bảo đánh giá đúng thực chất của vấn đề. Ví dụ có điện, đạt tiêu chí về điện nhưng chất lượng điện cho sản xuất không đáp ứng được yêu cầu; có hệ thống loa phát thanh, đạt tiêu chí thông tin và truyền thông, nhưng chỉ sử dụng trong những trường hợp khẩn cấp…. 

Ngoài ra, còn tình trạng các xã khó khăn không thể theo kịp với tiêu chí NTM. Các địa phương thường tập trung ưu tiên đầu tư cho những xã có điều kiện thuận lợi để “về đích” trước, dẫn đến những địa bàn khó khăn ít được quan tâm hơn. “Tuy nguồn lực từ ngân sách phân bổ cho các xã khó khăn có hệ số cao gấp 4, 5 lần so với các xã khác, nhưng không đủ để hoàn thành tiêu chí cấp xã. Như vậy, cần có cách tiếp cận phù hợp hơn đối với khu vực khó khăn, trong đó xây dựng NTM và tiêu chí NTM từ cộng đồng thôn, bản đang là một hướng đi phù hợp”, Bộ NN&PTNT cho hay.

Cũng theo Bộ NN&PTNT, hiện nay có một số nội dung chưa phù hợp trong bộ tiêu chí. Chẳng hạn, tính định lượng cần thiết của một số tiêu chí còn chung chung, thể hiện ở những tiêu chí không có chỉ tiêu định lượng, mà chỉ là “Đạt”, theo chuẩn/hướng dẫn nào đó; có tiêu chí còn chồng chéo về nội dung với các tiêu chí khác. Ví dụ: Tiêu chí về văn hóa được phân ra thành 02 tiêu chí: Tiêu chí số 6 - Cơ sở vật chất văn hóa; và Tiêu chí số 16 -  Văn hóa. 

“Có thể nói, Tiêu chí số 16 là siêu tiêu chí, vì nó quá rộng, bao hàm nhiều nội dung của các tiêu chí khác; tính độc lập của các tiêu chí trong trường hợp này không còn nữa; khi đánh giá kết quả thực hiện Tiêu chí 16 về Văn hóa buộc phải đụng chạm, liên đới đến kết quả của hầu hết các loại tiêu chí khác”, Bộ NN&PTNT cho hay.

Ngoài ra, có tiêu chí còn mờ nhạt, chưa đáp ứng yêu cầu mới của xây dựng NTM bền vững. Ở đây là trường hợp các tiêu chí về phòng tránh thiên tai, an sinh xã hội, xây dựng đời sống văn hóa gắn với phát triển nông thôn, thích ứng với biến đổi khí hậu... Các tiêu chí này còn mờ nhạt, chưa được quy định rõ ràng, đi sâu vào thực chất. 

Tiêu chí NTM chưa phản ánh được đầy đủ những vấn đề cần quan tâm ở nông thôn: Có những tiêu chí dễ hoàn thành (như tiêu chí lao động có việc làm thường xuyên) và khó hoàn thành (như tiêu chí: cơ sở vật chất văn hóa, môi trường), trong khi đó vấn đề việc làm cho lao động nông thôn luôn là một bài toán còn nan giải. Vấn đề ở đây là nội dung và định mức quy định đạt chuẩn chưa hài hòa giữa các tiêu chí, nên tiêu chí NTM mới chỉ là công cụ đánh giá kết quả thực hiện của từng địa phương, chưa trở thành thước đo đánh giá thực trạng phát triển nông thôn.

Chưa có tiêu chí/chỉ tiêu đánh giá yếu tố con người, yếu tố chủ thể của người dân, cộng đồng. Mặc dù đã có tới 19 tiêu chí và 49 chỉ tiêu, nhưng yếu tố con người trong xây dựng NTM vẫn còn mờ nhạt. Yếu tố con người cần được phản ánh trong Bộ tiêu chí ở khía cạnh vai trò chủ thể của người dân, sự tham gia đóng góp của người dân và cộng đồng trong xây dựng NTM, của tổ chức nhỏ nhất là hộ gia đình nông thôn.