Tổng thống Afghanistan tháo chạy trước Taliban vốn không được lòng Mỹ và phương Tây

Tổng thống Afghanistan phải rời khỏi đất nước sau khi Taliban chiếm thủ đô là người học cao nhưng không được lòng Mỹ và các nước phương Tây.

Tổng thống Ashraf Ghani đã rời khỏi Afghanistan chỉ sau vài giờ đồng hồ phe phiến quân Taliban tràn vào thủ đô Kabul và giành được ưu thế.

Ông Ghani từng nắm chức vụ Tổng thống Afghanistan 2 nhiệm kỳ và được biết tới là người có học vấn cao. Hiện chưa rõ ông Ghani tới quốc gia nào và quá trình chuyển giao quyền lực ở Afghanistan sẽ diễn ra như thế nào.

Tổng thống Ashraf Ghani rời khỏi Afghanistan sau vài giờ Taliban chiếm thủ đô Kabul. (Ảnh: Reuters)

Theo Reuters, ông Ghani được bầu là Tổng thống Afghanistan lần đầu tiên vào năm 2014 để thay thế ông Hamid Karzai, người từng lãnh đạo Afghanistan sau cuộc tấn công của Mỹ vào năm 2001 và giám sát quá trình Mỹ hoàn tất sứ mệnh chiến đấu.

Ưu tiên hàng đầu của ông Ghani là chấm dứt chiến tranh, dù phe phiến quân Taliban liên tiếp triển khai các cuộc tấn công nhằm vào chính phủ và lực lượng an ninh Afghanistan. Ông Ghani cũng chính là người bắt đầu tiến hành cuộc đàm phán hoà bình với Taliban tại thủ đô Doha của Qatar hồi năm 2020.

Tuy nhiên, dù là người suy nghĩ sâu sắc nhưng ông Ghani lại rất nóng tính. ông Ghani cũng chưa bao giờ được Taliban chấp nhận. Do đó, các cuộc đàm phán hoà bình giữa chính phủ Afghanistan và Taliban là không đạt được hiệu quả như mong đợi.

Chứng kiến những biến chuyển chậm chạp trong tiến trình đàm phán hòa bình ở Afghanistan, chính phủ các nước phương Tây đã kêu gọi thành lập một chính phủ lâm thời để thay thế.

Trong giai đoạn lãnh đạo, ông Ghani đã bổ nhiệm nhiều công dân Afghanistan trẻ tuổi và có học vấn cao vào các vị trí lãnh đạo. Ngoài ra, vị Tổng thống Afghanistan còn hứa hẹn chống tham nhũng, phục hồi nền kinh tế và đưa đất nước trở thành một trung tâm thượng mại của Trung và Nam Á. Song hầu như chưa lời hứa nào của ông Ghani trở thành sự thật.

Sự nghiệp chính trị gian nan

Ông Ghani từng là một nhà nhân chủng học được đào tạo tại Mỹ và có bằng Tiến sĩ tại Đại học Columbia ở New York. Ông Ghani còn nằm rong “Top 100 nhà tư tưởng hàng đầu của thế giới” do tạp chí Foreign Policy bầu chọn năm 2010.

Trong 1/4 thế kỷ, ông Ghani không sống ở Afghanistan và thời điểm đất nước trải qua sự thống trị của Liên Xô cũ, nội chiến và Taliban.Trong khoảng thời gian này, ông là nghiên cứu sinh ở Mỹ. Sau đó, ông làm việc cho Ngân hàng Thế giới và Liên Hợp Quốc trên khắp khu vực Đông và Nam Á.

Vài tháng sau khi Mỹ tấn công vào Afghanistan, ông Ghani từ bỏ các chức vụ bên ngoài để trở về Kabul làm cố vấn cấp cao cho Tổng thống Karzai mới đắc cử.

Vào năm 2002, ông Ghani được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Tài chính. Đến năm 2004, ông được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng Đại học Kabul.

Vào năm 2009, ông Ghani tham gia cuộc đua tranh cử Tổng thống Afghanistan nhưng chỉ về vị trí thứ 4 khi nhận được 4% số phiếu ủng hộ của cử tri.

Sau đó, ông tiếp tục nắm nhiều vị trí quan trọng ở Afghanistan như phụ trách quá trình chuyển tiếp từ NATO cho người Afghanistan.

Trong chiến dịch tranh cử lần thứ 2 vào năm 2014, ông Ghani đã giành chiến thắng và trở thành Tổng thống Afghanistan. Tới năm 2019, ông Ghani tiếp tục tái đắc cử Tổng thống.

Mối quan hệ giữa ông Ghani với Washington và các nước phương Tây không êm đẹp. Nguyên nhân là do ông Ghani công khai chỉ trích tình trạng phí phạm viện trợ quốc tế vào Afghanistan. Ông Ghani cũng không mấy quan tâm tới các chiến lược của phương Tây ở Afghanistan, nhất là khi phương Tây muốn đẩy nhanh tiến trình tiến tới hoà bình với Taliban.

Trong cuộc phỏng vấn với BBC, ông Ghani từng cho biết, “Tương lai sẽ được người dân Afghanistan quyết định, chứ không phải là ai khác ngồi phía sau bàn giấy và mơ tưởng”.

Ông Ghani rời Afghanistan vào ngày 15/8 và không tiết lộ điểm đến. Song theo Al Jazeera, ông Ghani đã bay đến Uzbekistan.

"Để tránh đổ máu, tôi nghĩ tốt hơn là nên rời đi", ông Ghani chia sẻ trên Facebook.

Điều khiến nhiều nhà phân tích sốc chính là việc lực lượng quân sự Afghanistan vốn được Mỹ tài trợ lên tới 88 tỉ USD lại nhanh chóng bại trận trước Taliban trong thời gian ngắn.

“Dù có thêm 1 năm hay 5 năm nữa, sự hiện diện của quân đội Mỹ cũng sẽ không thể mang tới sự khác biệt, nếu như quân đội Afghanistan không thể và sẽ không nắm được năng lực bảo vệ quốc gia. Sự hiện diện vĩnh viễn của Mỹ giữa cuộc xung đột dân sự của một quốc gia khác là điều tôi không thể chấp nhận được”, Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh trong tuyên bố bảo vệ quyết định rút quân đội Mỹ khỏi Afghanistan sau 20 năm tham chiến.