Quảng Nam cho đặt nhà máy thép ở thượng nguồn sông Vu Gia: Đà Nẵng lên tiếng!

Chính quyền và nhân dân Đà Nẵng hết sức quan ngại!

Theo ông Huỳnh Đức Thơ, qua phản ảnh của các cơ quan thông tấn báo chí, UBND TP Đà Nẵng được biết UBND tỉnh Quảng Nam đã đồng ý chủ trương cho phép đầu tư Dự án nhà máy luyện cán thép Việt Pháp quy mô 180.000 tấn/năm tại thôn Hoa (thị trấn Thạnh Mỹ, huyện Nam Giang).

Người dân thị xã Điện Bàn (Quảng Nam) tụ tập phản đối nhà máy luyện cán thép Việt Pháp gây ô nhiễm môi trường (Ảnh: HC)

Khu vực này thuộc lưu vực sông Vu Gia hiện cung cấp khoảng 250.000 m3/ngày đêm cho Nhà máy nước Cầu Đỏ, chiếm 99% nhu cầu nước sạch tại Đà Nẵng. Vì vậy ông Huỳnh Đức Thơ nhấn mạnh: “Chính quyền và nhân dân TP Đà Nẵng hết sức quan ngại việc UBND tỉnh Quảng Nam cho phép đầu tư dự án nói trên tại vị trí nhạy cảm đầu nguồn nước của lưu vực sông Vu Gia sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nước cấp sinh hoạt cho vùng hạ du của TP Đà Nẵng”.

Trước đó, ngày 5/10, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Huỳnh Khánh Toàn có công văn 4887/UBND-KTN gửi Bộ TT-TT cho rằng việc một số báo “so sánh việc ô nhiễm môi trường giữa nhà máy luyện cán thép Việt Pháp với Formosa Hà Tĩnh và Formosa Đồng Nai là không có cơ sở nên đã dẫn đến hiểu nhầm về mức độ ô nhiễm của nhà máy luyện cán thép Việt Pháp”!

Theo ông Huỳnh Khánh Toàn, dự án nhà máy luyện cán thép Việt Pháp dự kiến triển khai tại địa điểm gần nhà máy xi măng Thạnh Mỹ (huyện Nam Giang) chủ yếu sản xuất các loại phôi thép sử dụng nguyên liệu là sắt thép phế liệu để nấu chứ không sử dụng quặng và than cốc. Nhà máy sử dụng lò điện cảm ứng biến đổi điện năng thành nhiệt năng để nấu chảy nguyên liệu sản xuất ra phôi thép nên chủ yếu phát sinh ra bụi, khí thải.

Nước thải sinh hoạt của nhà máy chủ yếu là nước thải vệ sinh và nước thải nhà ăn với khối lượng khoảng 19,5m3/ngày, được xử lý sơ bộ sau đó qua bể kỵ khí có vách ngăn mỏng (Bastaf) để đến bể hiếu khí, bể khử trùng và cuối cùng qua bể sinh học (có lót đáy) xử lý đạt chuẩn và thải ra môi trường.

Nước sản xuất của nhà máy này chủ yếu là nước làm mát thiết bị được đưa vào bể tách dầu mỡ, bể lắng lọc chất thải rắn và được giảm nhiệt bằng tháp giải nhiệt, sau đó tuần hoàn tái sử dụng lại chứ không thải ra môi trường. Chất thải rắn và chất thải nguy hại sẽ hợp đồng với đơn vị chức năng để thu gom xử lý theo đúng quy định. Nguồn nước cấp sẽ sử dụng nước ngầm khai thác từ các giếng khoan và nguồn nước từ khe suối gần khu vực dự án.

Di dời nhà máy thép Việt Pháp là do gây ô nhiễm

Cần lưu ý, ngày 3/10, UBND thị xã Điện Bàn (Quảng Nam) đã có báo cáo 160/BC-UBND cho biết, nhà máy luyện cán thép Việt Pháp được UBND tỉnh Quảng Nam cấp giấy chứng nhận đầu tư số 40/CN-UBND ngày 19/9/2011 (thời gian đầu tư 50 năm). Nhà máy có công suất 48.000 tấn/năm, đi vào hoạt động tại Cụm công nghiệp Thương Tín (xã Điện Nam Đông, thị xã Điện Bàn) từ năm 2012 đến nay. Thời gian hợp đồng thuê đất 15 năm (từ 2012 – 2027) với quy mô diện tích 2,9ha (trả tiền thuê đất hàng năm và được miễn tiền thuê đất 11 năm).

Báo cáo của UBND thị xã Điện Ban cũng nêu rõ, trong thời gian qua, người dân xung quanh khu vực Cụm công nghiệp Thương Tín phản đối nhà máy sản xuất thép Việt Pháp gây ô nhiễm môi trường, làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự khu vực và hoạt động sản xuất của nhà máy. Vì vậy, đây là 1/12 cơ sở thuộc đối tượng di dời trên địa bàn thị xã Điện Bàn.

Tuy nhiên, theo kế hoạch di dời nhà máy, Công ty TNHH thép Việt Pháp đưa ra đề nghị nhà nước hỗ trợ kinh phí hơn 123,8 tỉ đồng mới có điều kiện tổ chức thực hiện. Với số tiền đề nghị nêu trên thì UBND thị xã Điện Bàn không có khả năng về ngân sách để bồi thường, hỗ trợ di dời nhà máy Việt Pháp. “Nhưng nếu không tổ chức di dời nhà máy thì tình hình an ninh trật tự tại khu vực sẽ rất phức tạp”! – Báo cáo của UBND thị xã Điện Bàn nhấn mạnh.

Khu vực mà tỉnh Quảng Nam dự kiến cho nhà máy luyện cán thép Việt Pháp di dời đến thuộc lưu vực sông Vu Gia hiện cung cấp khoảng 250.000 m3/ngày đêm cho Nhà máy nước Cầu Đỏ, chiếm 99% nhu cầu nước sạch tại Đà Nẵng (Ảnh: HC)

Tại văn bản 4887/UBND-KTN gửi Bộ TT-TT, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Huỳnh Khánh Toàn cũng thừa nhận mặc dù nhà máy thép Việt Pháp đã có nhiều biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường nhưng do nhà máy nằm quá gần khu dân cư nên vẫn còn xảy ra tình trạng khiếu kiện của người dân. Trước tình hình đó, UBND tỉnh Quảng Nam đã có chủ trương di dời nhà máy này tới khu vực xa dân cư, và đích đến là thôn Hoa (thị trấn Thạnh Mỹ, huyện Nam Giang) với quy mô diện tích được cho phép khảo sát, nghiên cứu đầu tư khoảng 17,3ha!

Theo ông Huỳnh Khánh Toàn, đây không phải dự án đầu tư mới trên địa bàn Quảng Nam mà là dự án thuộc diện di dời từ khu vực đông dân cư đến địa điểm xa khu dân cư phù hợp với quy hoạch phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của tỉnh; giải quyết việc làm cho lao động tại khu vực miền núi có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn, đồng thời nhằm đảm bảo khắc phục những hạn chế về tiếng ồn và khí thải.

Những bài học nhãn tiền

Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên việc đặt các nhà máy ở thượng nguồn sông Vu Gia gây lo ngại cho TP Đà Nẵng. Trước đó, việc Bộ Công Thương cho phép nhà máy thủy điện Đăk Mi 4 (đặt ở huyện Phước Sơn, Quảng Nam) chuyển nước từ sông Vu Gia về sông Thu Bồn để tối ưu hóa việc phát điện có lợi cho doanh nghiệp mà không trả lại nước cho sông Vu Gia đã khiến gần 2 triệu dân vùng hạ lưu gồm TP Đà Nẵng, Điện Bàn, Hội An... phải thường xuyên đối mặt với tình trạng nhiễm mặn, thiếu nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất vào mùa khô.

Mấy năm liền, Đà Nẵng đã có những phản ứng quyết liệt đối với vấn đề này nên Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải đã chỉ đạo nhà máy thủy điện Đăk Mi 4 phải mở cửa xả đáy để trả nước về lại cho sông Vu Gia trong mùa khô. Tuy nhiên, như Infonet đã đưa tin, chính lãnh đạo thủy điện Đăk Mi 4 thừa nhận đã ăn gian lượng nước phải xả về sông Vu Gia để trả cho Đà Nẵng ngăn chặn tình trạng xâm nhập mặn, thiếu nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất....

Theo đó, tại cuộc họp ngày 3/3/2016 do Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc Vượng chủ trì để bàn việc đảm bảo cung cấp nước cho hạ du Đà Nẵng, Quảng Nam trong mùa khô 2016, ông Đinh Hữu Tấn, Tổng Giám đốc Công ty Thủy điện Đăk Mi (chủ đầu tư thủy điện Đăk Mi 4) thừa nhận “ăn gian” lượng nước phải xả về sông Vu Gia để trả lại cho TP Đà Nẵng và các địa phương hạ du sông Vu Gia theo đúng quy định của Thủ tướng, vì như chính ông này cho hay là: “Chúng tôi xả nước về sông Vu Gia là nước ra biển, không lấy được tiền!”.

Chưa kể, thực tế thời gian qua cho thấy, có không ít nhà máy thép đã lén lút vi phạm các cam kết về bảo vệ môi trường, gây ra những sự cố ô nhiễm hết sức nghiêm trọng mà Formosa Hà Tĩnh là ví dụ điển hình. Vậy thì dựa trên cơ sở nào để có thể khẳng định nhà máy thép Việt Pháp ở thượng nguồn sông Vu Gia sẽ hoàn toàn trung thực trong việc đảm bảo toàn bộ nước thải sinh hoạt của nhà máy này sẽ được xử lý đạt chuẩn rồi mới thải ra môi trường, và toàn bộ nước sản xuất sẽ tuần hoàn tái sử dụng lại chứ không thải ra môi trường?

Vì lẽ đó, tại văn bản 8212/UBND-TNMT gửi UBND tỉnh Quảng Nam, Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ nêu rõ: “Theo nội dung khoản 4, phần IV, mục A Kết luận 26-KL/TUQN-TUĐN ngày 27/4/2016 giữa Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam và Ban Thường vụ Thành ủy Đà Nẵng về nội dung hợp tác, hỗ trợ giữa tỉnh Quảng Nam và TP Đà Nẵng trong thời gian đến thì: “Các dự án phát triển KT-XH có tác động đến nguồn nước lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn phải được xem xét, lấy ý kiến của hai địa phương và các cơ quan TƯ có liên quan”.

Trên cơ sở đó, Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ đề nghị UBND tỉnh Quảng Nam cung cấp, chia sẻ các thông tin liên quan đến dự án nhà máy luyện cán thép Việt Pháp, đặc biệt là những ảnh hưởng của dự án đến môi trường lưu vực sông Vu Gia để có cơ sở giải thích cho nhân dân TP Đà Nẵng được biết, và bày tỏ mong muốn sớm nhận được thông tin phản hồi từ phía UBND tỉnh Quảng Nam!