Phương pháp hạ thân nhiệt cứu bệnh nhân ngừng tim là gì?

Khoa Cấp cứu A9 của Bệnh viện Bạch Mai là đơn vị đầu tiên trong cả nước áp dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt trong điều trị cho bệnh nhân ngưng tuần hoàn, cứu sống nhiều người.

Bác sĩ Quân chăm sóc cho một bệnh nhân điều trị bằng cách hạ thân nhiệt.

Quy trình hạ thân nhiệt

Bác sĩ Nguyễn Hữu Quân – khoa A9 của bệnh viện Bạch Mai là bác sĩ thực hiện kỹ thuật này cho biết: Kỹ thuật hạ thân nhiệt đã được áp dụng tại Bệnh viện bắt đầu từ năm 2015 và đến nay đã thấy rõ hiệu quả.

Khi bệnh nhân bị ngưng tuần hoàn, những bệnh nhân nặng nguy cơ tử vong cao, can thiệp rất khó. Thông thường tỷ lệ tử vong ở những người ngừng tim dù có đưa vào đến bệnh viện được hay không đều có tỷ lệ tử vong cao.

Ở nước ngoài, tỷ lệ cứu sống dưới 10% dù họ có hệ thống y tế và vận chuyển tuyệt vời. Ở Việt Nam, tỉ lệ này còn kém hơn. Hầu như bệnh nhân ngừng tim cơ hội cứu sống 1 – 2%. Những bệnh nhân sau ngừng tim, não tổn thương nặng nề, cứu được thường bệnh nhân phải sống đời thực vật.

Khi kỹ thuật hạ thân nhiệt ra đời, được sử dụng hiệu quả trên thế giới, cứu được mạng sống của bệnh nhân, cải thiện độ tàn phế, sau điều trị ngừng tim bệnh nhân có thể trở về cộng đồng với chất lượng sống cao hơn, có thể giao tiếp, tỷ lệ sống thực vật giảm đáng kể.

Khoa cấp cứu A9, BV Bạch Mai là nơi đầu tiên triển khai kỹ thuật này. Kỹ thuật này phụ thuộc thời gian làm sớm hay không. Theo bác sĩ Quân khó khăn là hệ thống cấp cứu ở Việt Nam còn nhiều hạn chế. Nếu ngừng tim được đưa vào viện luôn, trước 6 giờ thì hiệu quả cao hơn, sau 6 giờ hiệu quả thấp hơn nhiều. Bác sĩ Quân nhấn mạnh, thời gian vàng để thực hiện kỹ thuật này là 6 tiếng.

"Bệnh nhân ngừng tuần hoàn thì bệnh nhân phải cấp cứu ngừng tuần hoàn thành công, tình trạng huyết áp ổn định mới làm được. Nếu bệnh nhân chưa phục hồi được huyết động tự nhiên thì không chỉ định làm. Nếu phục hồi huyết động tự nhiên, tình trạng ý thức chưa được cải thiện, bác sĩ chỉ định hạ thân nhiệt" - BS Quân phân tích.

Đối với bệnh nhân ngừng tuần hoàn, theo khuyến cáo của quốc tế là thời gian hạ thân nhiệt 24 tiếng, sau đó làm ấm bệnh nhân, quy trình sử dụng cathete đặt trong lòng tĩnh mạch trung tâm sử dụng máy hạ nhiệt độ nhanh nhất xuống nhiệt độ điều trị khoảng 33 độ C, duy trì nhiệt độ điều trị 24 tiếng với bệnh nhân ngừng tuần hoàn, với bệnh nhân chấn thương sọ não có thể 4 – 5 ngày.

Khi đủ 24 giờ sẽ làm ấm bệnh nhân từ 0,2 – 0,5 độ /1h sau đó đánh giá ý thức ngay tại chỗ; Sau đó đánh giá sau 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm họ mới đánh giá độ tàn phế.

Kỹ thuật bổ trợ

Bác sĩ Quân cho biết sau ngừng tuần hoàn, tùy theo tình trạng bệnh nhân, thường bệnh nhân có phản ứng đáp ứng viêm toàn thân nên hay sốt cao trên 38 độ C. Bệnh viện sử dụng kỹ thuật làm lạnh trong lòng mạch, đặt cathete vào tĩnh mạch trung tâm, người ta làm lạnh cái Carate đó và máu chuyển qua cái Carate này nên máu cũng được làm lạnh. Cơ thể được làm lạnh chuyển hóa của tế bào não giảm xuống, máu bớt phù hơn, áp lực hộp sọ giảm, tế bào não được cung cấp nhiều máu nên ô xy nhiều hơn nên khả năng phục hồi tốt hơn.

Tác dụng thứ hai của máy này, đó là sau ngừng tuần hoàn, hạ nhiệt độ xuống, các phản ứng viêm có hại cũng làm bớt đi, giảm sinh các chất gọi là gốc tự do - tác nhân tổn thương não tổn thương nhiều hơn.

Bác sĩ Quân cho biết phương pháp này là phương pháp hỗ trợ, hoàn toàn không có sự thay thế, đây là phương pháp bổ sung cho các biện pháp khác để có hiệu quả tốt hơn. Tuy nhiên, kỹ thuật này thế giới đã đánh giá có thể giảm tỷ lệ tỷ vong xuống 14 %, giảm độ tàn phế xuống 11 %.

Khi bệnh nhân phục hồi huyết động thường tử vong sau 1-2 ngày vì phù não, tổn thương não không phục hồi, sốt cao, đi tiểu nhiều lần. Với những biện pháp điều trị hiện nay tỷ lệ tử vong rất cao, với kỹ thuật này giúp hỗ trợ thêm và cải thiện tỷ lệ tử vong. Về mặt con người đây là biện pháp cực kỳ quan trọng để cứu sống bệnh nhân.

Trước đó, Khoa Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai đã cấp cứu cho bệnh nhân N.Đ.N.K, nam, 19 tuổi, trú tại Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc. Bệnh nhân vào viện ngày 11/ 7 /2015 vì hôn mê sâu, ngừng tuần hoàn do đuối nước.

Phương pháp hạ thân nhiệt cứu bệnh nhân ngừng tim là gì? - ảnh 2

Người nhà bệnh nhân kể, buổi chiều gặp nạn, bệnh nhân đi bơi cùng bạn bè tại hồ nước sâu, do đuối sức bệnh nhân không thể bơi vào bờ được. Bạn bè đã cố tìm cách kéo bệnh nhân lên nhưng bất thành. Sau khi chìm xuống hồ khoảng 3 - 5 phút, bệnh nhân được người dân xung quanh vớt lên.

Khi được đưa lên bờ, bệnh nhân ở trong tình trạng hôn mê, tái nhợt toàn thân, ngừng thở và mạch cảnh mất. Bệnh nhân đã được cấp cứu ngừng tuần hoàn (ép tim và thổi ngạt) khoảng 10 phút thì thở trở lại và được đưa vào bệnh viện huyện Sóc Sơn. Tại đây bệnh nhân được cấp cứu, đặt ống nội khí quản và thở máy. Khoảng 3 giờ sau, khi tình trạng bệnh nhân ổn định, được chuyển tới khoa cấp cứu bệnh viện Bạch Mai.

Bác sĩ Lương Quốc Chính, khoa cấp cứu cho biết, thời điểm vào bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân hôn mê sâu phải thở máy qua ống nội khí quản, phổi rất nhiều ran ẩm.

Bác sĩ đã cho bệnh nhân được dùng thuốc an thần, thở máy theo chế độ tổn thương phổi cấp, kháng sinh, dịch truyền và điện giải. Sau 5 giờ sau ngừng tuần hoàn, bệnh nhân được tiến hành kỹ thuật hạ thân nhiệt trung tâm. Sau 24 giờ điều trị, tình trạng ý thức bệnh nhân có cải thiện, tuy nhiên tình trạng hô hấp bắt đầu xấu hơn và xuất hiện sốt.

Bệnh nhân đã được điều trị tích cực tại khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai khoảng 10 ngày thì tình trạng hô hấp cải thiện rõ, tỉnh táo hoàn toàn, được thôi thở máy và rút ống nội khí quản. Hôm nay, sau 12 ngày điều trị, bệnh nhân đã được chuyển viện tuyến dưới điều trị tiếp.

Phúc Mai